POSTANOWIENIE Z DNIA 7 GRUDNIA 2000 R.
( WZ 45/2000 )

Do rozpoznania sprawy o odszkodowanie i zadośćuczynienie,
dochodzone na podstawie art. 8 ust. 2 a) ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o
uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za
działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ( Dz. U. Nr 34, poz.
149 ze zm. ), nawet jeżeli represjonowaną była osoba podlegająca jurysdykcji
sądów wojskowych, wyłącznie właściwy jest sąd powszechny, a mianowicie sąd
okręgowy, w którego okręgu zamieszkuje osoba składająca żądanie.

Przewodniczący : Sędzia SN płk J. Steckiewicz

Sędziowie SN : płk M. Buliński ( sprawozdawca ), płk Z. Stefaniak

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej : płk F. Szymański
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Teresy P. o odszkodowanie i
zadośćuczynienie wynikłe z wydania orzeczenia skazującego jej ojca
Kazimierza K. przez sąd radziecki ( wyrok z dnia 4 grudnia 1946 r. ), po
rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2000 r. zażaleń wnioskodawczyni i prokuratora
na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 14 listopada
2000 r. o uznaniu się niewłaściwym do rozpoznania tejże sprawy i przekazaniu
jej do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K., po wysłuchaniu prokuratora
popierającego złożone zażalenia,-
u t r z y m a ł w m o c y zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e

W dniu 20 listopada 1998 r. Teresa P. złożyła w Sądzie Wojewódzkim w
K. wniosek o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za szkodę i
krzywdę wynikłe z aresztowania i skazania jej ojca Kazimierza K.

Sąd Wojewódzki w K. postanowieniem z dnia 29 grudnia 1998 r. uznał
się niewłaściwym do rozpoznania tej sprawy i przekazał ją do Wojskowego
Sądu Okręgowego w W., gdyż ,, w dniu aresztowania Kazimierz K. był
oficerem Wojska Polskiego ".

Wszczęte postępowanie odtworzeniowe doprowadziło do wydania przez
Wojskową Prokuraturę Garnizonową w L. postanowienia z dnia 8 września
2000 r. o niemożności odtworzenia akt postępowania przygotowawczego w
sprawie dotyczącej Kazimierza K., z uwagi na brak potwierdzenia prowadzenia
przeciwko wymienionemu postępowania przez polskie organy ścigania i
wymiaru sprawiedliwości.

Ze zgromadzonych dokumentów wynika, iż Kazimierz K. po zatrzymaniu
w dniu 6 listopada 1944 r. i osadzeniu w S. , w dniu 18 kwietnia 1945 r. został
wywieziony do ZSRR, gdzie wyrokiem sądu radzieckiego z dnia 4 grudnia
1946 r. został skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności za ,, pomoc
międzynarodowej burżuazji w prowadzeniu wrogiej działalności przeciwko
ZSRR - kontrrewolucyjną zorganizowaną działalność. "

Postanowieniem z dnia 14 listopada 2000 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w
W. uznał się niewłaściwym do rozpoznania przedmiotowej sprawy i przekazał ją
do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.

Zażalenie na to postanowienie złożyła wnioskodawczyni i prokurator
wojskowy.

Wnioskodawczyni podniosła, iż przekazanie sprawy sądowi
powszechnemu spowoduje znaczne opóźnienie w wydaniu wyroku
ostatecznego, a nadto podkreśliła, że jej zdaniem sprawa jej ojca żołnierza
zawodowego powinna być w całości rozstrzygnięta przez sąd wojskowy.

Natomiast prokurator zarzucił zaskarżonemu postanowieniu ,, błąd w
ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na
niesłusznym przyjęciu, że osadzenie Kazimierza K. od dnia 6 listopada 1944 r.
w ośrodku w S. - poprzez wywiezienie w dniu 18 kwietnia 1945 r. do ZSRR -
do dnia 8 maja 1946 r., kiedy to został formalnie aresztowany - nie stanowiło
pozbawienia go wolności przez polskie organy pozasądowe, a wyrok skazujący
wydany przez sąd radziecki z siedzibą w Moskwie obejmował swoim
oddziaływaniem okres pozbawienia wolności represjonowanego od chwili
internowania do wydania formalnego postanowienia o aresztowaniu i podlegał
unormowaniom zawartym w przepisie art. 8 ust. 2 a ustawy z dnia 23 lutego
1991 r. "

Na posiedzeniu Sądu Najwyższego przedstawiciel Naczelnej Prokuratury
Wojskowej poparł wniesione zażalenia.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy zważył, co następuje :

Zażalenia wnioskodawczyni i prokuratora nie są zasadne.

Podkreślić należy, że z uzasadnienia zażalenia prokuratora wynika, iż jego
zdaniem sąd wojskowy jest właściwy do rozpoznania wniosku Teresy P.,
jedynie w zakresie pozbawienia wolności Kazimierza K. od dnia 6 listopada
1944 r. do dnia 8 maja 1946 r., a to na podstawie art. 11 ust. 2 cyt. ustawy z dnia
23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego ( Dz. U. Nr 34, poz. 149; zm.: Dz. U z 1993 r. Nr 36, poz. 159; z
1995 r. Nr 28, poz. 143; z 1998 r. Nr 97, poz. 604 ), a pozostały okres leży w
gestii Sądu Okręgowego w K.

Skarżący nie zauważa jednakże, iż w cyt. ustawie ustawodawca
jednoznacznie określił sądy właściwe do orzekania w przedmiocie
uregulowanym tą ustawą. W art. 2 ust. 1 cyt. ustawy ustawodawca określił, iż
nieważność orzeczenia ( wydanego przez polskie organy ścigania i wymiaru
sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe - art. 1 ust. 1 cyt. ustawy )
stwierdza sąd wojewódzki ( obecnie okręgowy ) lub wojskowy sąd okręgowy.

Podobnie ustawodawca określił w art. 8 ust. 2 cyt. ustawy, że żądanie
odszkodowania i zadośćuczynienia należy zgłosić odpowiednio w sądzie
wojewódzkim ( obecnie okręgowym ) lub wojskowym sądzie okręgowym, który
wydał postanowienie o stwierdzeniu nieważności orzeczenia wydanego przez
organy określone w art. 1 ust. 1 cyt. ustawy.

Natomiast w art. 8 ust. 2 a cyt. ustawy ustawodawca określił, iż do
orzekania w sprawie odszkodowania za represje stosowane przez radzieckie
organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy pozasądowe jest
właściwy jedynie sąd powszechny, a mianowicie sąd wojewódzki ( obecnie
okręgowy ), w którego okręgu zamieszkuje osoba składająca żądanie.
Ustawodawca zdając sobie sprawę, iż część osób represjonowana przez organy
radzieckie została przekazana tym organom przez organy polskie orzeczeniem
lub nawet bez wydania orzeczenia i chcąc uniknąć dzielenia okresu represji na
części oraz orzekania przez różne sądy w tymże art. 8 ust. 2 a cyt. ustawy
zaznaczył, iż w tych sprawach ( orzekania o odszkodowaniach za represję
stosowaną przez organy radzieckie ) przepisy art. 9 - 11 nie mają zastosowania
( dotyczy to zatem także art. 11 ust. 2 cyt. ustawy ).

W świetle powyższego Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.