Postanowienie z dnia 17 października 2006 r.
II UZ 23/06

Obowiązek wniesienia opłaty podstawowej od apelacji, zażalenia, skargi
kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia nie oznacza naruszenia prawa ubezpieczonego do sądu.

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Beata Gudowska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 paź-
dziernika 2006 r. sprawy z powództwa Zdzisława G. przeciwko Kasie Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Regionalnemu w S. o rentę inwalidzką rolni-
czą, na skutek zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w
Gdańsku z dnia 9 maja 2006 r. [...]

o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku postano-
wieniem z dnia 9 maja 2006 r., na podstawie art. 1302 § 3 k.p.c., odrzucił skargę ka-
sacyjną wniesioną w dniu 12 kwietnia 2006 r. przez pełnomocnika ubezpieczonego
Zdzisława G. od wyroku tego Sądu z dnia 22 grudnia 2005 r., oddalającego apelację
w sprawie przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Re-
gionalnemu w S. o rentę inwalidzką. Stwierdził, że skarga kasacyjna, która na pod-
stawie art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywil-
nych, podlega opłacie podstawowej w kwocie 30 zł, nie została opłacona.
W zażaleniu pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia w całości i nadanie biegu skardze kasacyjnej, zarzucając ,,obrazę art.
98 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. - Dz.U. 167 poz. 1398 oraz nieważność postępo-
wania (art. 379 pkt 5 k.p.c.) poprzez pozbawienie strony możliwości obrony swych
interesów, a ponadto nierówność traktowania stron procesu". W uzasadnieniu pod-
niósł tylko, że ,,zaskarżone postanowienie nie wydaje się trafne, albowiem narusza
zasadę równości stron procesowych. Ponadto winien być zastosowany przepis art.
98 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r., gdyż spór dotyczy świadczeń z zakresu społecz-
nego ubezpieczenia rolników". Zarzucił, że orzeczenie Sądu Apelacyjnego pozbawia
niezdolnego do pracy powoda podstaw utrzymania i jest niehumanitarne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z mocy art. 126 pkt 24 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398, powoływanej dalej jako ,,ustawa") z
dniem 2 marca 2006 r. uchylony został art. 463 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z którym ubez-
pieczony nie miał obowiązku ponoszenia opłat sądowych. Stosownie do art. 96 w
związku z art. 36 ustawy, nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych tylko
strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, natomiast
zasada bezpłatności postępowania nie dotyczy postępowania w drugiej instancji oraz
w postępowaniu zainicjowanym nadzwyczajnymi środkami zaskarżenia. Od apelacji,
zażalenia, skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem pra-
womocnego orzeczenia ubezpieczony ponosi opłatę podstawową w kwocie 30 zł.
Obowiązek jej wniesienia ma charakter bezwzględny i nie może zostać uchylony ani
zniesiony nawet wobec strony całkowicie zwolnionej przez sąd od kosztów sądowych
(art. 100 ust. 2 ustawy). Regulacja ta jest niezależna od art. 98 ustawy, który stanowi
o ponoszeniu w toku postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
przez Skarb Państwa wydatków (por. art. 2 ust. 1 ustawy), więc zarzut naruszenia
tego przepisu zwarty w zażaleniu jest nieuzasadniony.
Nie jest również uzasadniony zarzut nieważności postępowania (art. 379 pkt 5
k.p.c.) przez pozbawienie strony możliwości obrony swych praw. Obciążenie ubez-
pieczonych opłatą mogłoby być rozważane jako ograniczenie prawa do sądu, pod
warunkiem jednak, że dotyczyłoby środka przenoszącego spór z drogi administracyj-
nej do sądu, tymczasem odwołanie od decyzji organu rentowego wolne jest od
opłaty. W zakresie prawa dostępu do sądu przydatne jest odwołanie się do orzecz-
nictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu co do wykładni art. 6
ust. 1 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawo-
wych wolności sporządzonej w Rzymie (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 i 285). Try-
bunał prezentuje w tym przedmiocie utrwalony pogląd, że prawo do sądu, którego
jednym z aspektów jest prawo dostępu do sądu, nie ma charakteru absolutnego.
Podlega ograniczeniom, zwłaszcza w zakresie warunków dopuszczalności odwołań,
które z samej natury wymagają regulacji przez państwo, korzystające w tym zakresie
z pewnego marginesu swobody. Ograniczenia nie mogą prowadzić tylko do restrykcji
lub redukcji dostępu do sądu w sposób lub w stopniu powodującym naruszenie istoty
tego prawa. Ograniczenia nie są zgodne z art. 6 ust. 1 Konwencji tylko wówczas, gdy
nie realizują uprawnionego celu lub nie ma rozsądnej proporcji między zastosowa-
nymi środkami i celem do osiągnięcia (por. np. orzeczenie z dnia 19 grudnia 1997 r.,
w sprawie Brualla Gomez de la Torre przeciwko Hiszpanii, raport Europejskiej Komi-
sji Praw Człowieka z dnia 18 października 1996 r., skarga nr 26737/95). Opłata pod-
stawowa od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie nie-
zgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie pozbawia ubezpieczonego
prawa do sądu. Ustanowienie opłaty podstawowej dla środków zaskarżenia wnoszo-
nych przez ubezpieczonych nie jest wyrazem ich dyskryminacji, gdyż - wbrew zarzu-
towi zażalenia - opłata na tak niskim poziomie nie pozbawia osób niezdolnych do
pracy podstaw utrzymania.
Nietrafny jest także zarzut nierównego traktowania stron procesu. Zwolnienie
Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego od obowiązku uiszczania kosztów są-
dowych, nie jest uprzywilejowaniem, gdyż korzysta z niego z mocy art. 94 ustawy
jako statio fisci Skarbu Państwa.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39318 § 3 w
związku z art. 397 § 2 i art. 385 k.p.c.).
========================================