Postanowienie z dnia 14 lipca 2000 r.
II UKN 366/00

Postępowanie w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, w której
składowi sądu okręgowego orzekającemu w pierwszej instancji z udziałem
ławników przewodniczył sędzia sądu rejonowego, jest nieważne z uwagi na
skład sądu sprzeczny z przepisami (art. 379 pkt 4 KPC), jeśli z akt sprawy nie
wynika, że przed jej rozpoznaniem sędzia ten posiadał upoważnienie Ministra
Sprawiedliwości przewidziane w art. 24 § 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r.
Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz.
25 ze zm.).


Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Beata Gudowska,
Maria Tyszel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 lipca
2000 r. sprawy z wniosku Edwarda Ż. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w Z. o składkę ubezpieczeniową, na skutek kasacji wnioskodawcy
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 marca 2000 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

u c h y l i ć zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 18
lutego 2000 r. [...] i sprawę przekazać temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku posta-
nowieniem z dnia 18 lutego 2000 r. [...] odrzucił odwołanie Edwarda Ż. od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Z. z dnia 23 lutego 1999 r., ponieważ zostało
wniesione z nadmiernym przekroczeniem miesięcznego terminu wskazanego w art.
4779 § 1 KPC, a wnioskodawca nie wykazał, że przekroczenie to nastąpiło z przy-
czyn od niego niezależnych.
Postanowieniem z dnia 27 marca 2000 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku oddalił zażalenie wnioskodawcy. Sąd
uznał ustalenia Sądu pierwszej instancji dotyczące uchybienia terminu i jego przy-
czyn za prawidłowe, a rozstrzygnięcie - za trafne, zgodne ze wskazaną podstawą
prawną.
W kasacji od tego postanowienia, pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o jego
uchylenie, jak również o uchylenie postanowienia Sądu pierwszej instancji i przeka-
zanie sprawy do ponownego rozpoznania.


Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:

Stosownie do art. 39311 KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach
kasacji, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W postępo-
waniu przed sądem wojewódzkim (okręgowym)-sądem pracy i ubezpieczeń społecz-
nych, orzekającym w pierwszej instancji w sprawach z zakresu ubezpieczeń spo-
łecznych, zgodnie z art.4778 w związku z art. 47 § 1 KPC, sąd orzeka w składzie jed-
nego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników. Z akt rozpatrywanej
sprawy wynika, że składowi orzekającemu przewodniczył delegowany sędzia sądu
rejonowego. Zasady zastępowania sędziego w jego czynnościach przez sędziego
innego sądu określa art. 24 ustawy z dnia 25 czerwca 1985 r. prawo o ustroju sądów
powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), stanowiący w §
2 generalną zasadę, że sędzia sądu niższego nie może być przewodniczącym
składu sądzącego, jednakże sędziemu sądu rejonowego delegowanemu do sądu
okręgowego Mister Sprawiedliwości może przyznać prawo przewodniczenia w spra-
wach rozpoznawanych przez ten sąd w pierwszej instancji w składzie jednego sę-
dziego i dwóch ławników oraz w składzie jednego sędziego. Sądowi Najwyższemu
znana jest praktyka, że Minister Sprawiedliwości delegując sędziego sądu rejono-
wego do orzekania w sądzie okręgowym udziela mu generalnego upoważnienia do
przewodniczenia w wymienionych sprawach, jednakże informacja o tym upoważnie-
niu musi być dołączona do każdej sprawy, w której przewodniczy i orzeka sędzia
rejonowy, w zastępstwie sędziego okręgowego. Tak więc postępowanie w sprawie z
zakresu ubezpieczeń społecznych, w której składowi orzekającemu przewodniczył
sędzia rejonowy jest - zgodnie z art. 379 pkt 4 KPC - nieważne, z uwagi na
sprzeczny z przepisami skład sądu orzekającego, jeśli z akt sprawy nie wynika, że
przed jej rozpoznaniem posiadał upoważnienie Ministra Sprawiedliwości przewidzia-
ne w art.24 § 2 u.s.p.
Brak takiego upoważnienia w rozpoznawanej sprawie oznacza, że skład sądu
pierwszej instancji spowodował nieważność postępowania przed tym sądem, co
przeoczył Sąd Apelacyjny. Stwierdzenie nieważności czyni zbędne rozważania przez
Sąd Najwyższy odnoszące się do przytoczonych w kasacji jej podstaw i ich uspra-
wiedliwienia.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy, na podstawie powołanego wyżej
art. 39311 oraz art. 39319 w związku z art. 393 § 2 KPC, orzekł jak w sentencji posta-
nowienia.
N o t k a

Można zwrócić uwagę, że w wyroku z dnia 21 listopada 1997 r., I CKN 825/97
(OSNC 1998 r. z. 5, poz. 81; OSP 1998 r. z. 5, poz. 93 z glosą A. Szpunara; Palestra 1998
r. nr 9-10, s. 202 z glosą A. Zielińskiego) uznano, że wzięcie przez Sąd Najwyższy z
urzędu pod uwagę nieważności postępowania (art. 39311 KPC) dotyczy tylko nieważności
postępowania przed sądem drugiej instancji; patrz też wyrok z dnia 10 lutego 1998 r., II
CKN 600/97 (OSP 1999 r. z. 3, poz. 58 z glosą W. Broniewicza).
========================================