Tezy
Przepis art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270/ nie może stanowić samodzielnej podstawy skargi kasacyjnej, wymienionej w art. 174 pkt 2 wyżej wymienionej ustawy, gdyż wymienione w hipotezie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" przepisy postępowania nie obejmują swym zakresem art. 145.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jan Zając (sprawozdawca), Sędziowie NSA Zygmunt Chorzępa, Krzysztof Stanik, Protokolant Krzysztof Kołtan, po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2005 r. na rozprawie w Wydziale I Izby Finansowej skargi kasacyjnej "B." Sp. z o.o. w W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 8 kwietnia 2004 r. sygn. akt I SA/Łd 805/03 w sprawie ze skargi "B." Sp. z o.o. w R. na postanowienie Izby Skarbowej w Ł. Ośrodek Zamiejscowy w P. z dnia 12 maja 2003 r. (...) w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia odwołania w sprawie podatku od towarów i usług za lipiec 1996 r. 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od "B." Sp. z o.o. w W. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w Ł. kwotę 120 zł /słownie: sto dwadzieścia złotych/ tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2004 r. /I SA/Łd 805/03/ Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę "B." Sp. z o.o. w R. na postanowienie Izby Skarbowej w Ł. Ośrodek Zamiejscowy w P. z dnia 12 maja 2003 r., (...) w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia odwołania w sprawie podatku od towarów i usług za lipiec 1996 r.
Sąd ustalił, iż zaskarżonym postanowieniem Izba Skarbowa odmówiła skarżącej spółce przywrócenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji Urzędu Skarbowego w R. z dnia 31 października 2000 r. Podstawą takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, iż skuteczne doręczenie decyzji Urzędu Skarbowego w R. nastąpiło w dniu 6 listopada 2000 r., gdyż w tym dniu pracownik potwierdził otrzymanie przesyłki i od tego dnia rozpoczął bieg 14 dniowy termin do złożenia odwołania. Stanowisko skarżącej spółki, zgodnie z którym doręczenie nastąpiło w dniu 7 listopada 2000 r., gdyż w tym dniu przesyłkę otrzymała pełnomocnik spółki, zdaniem organu nie jest prawidłowe, a niewłaściwe przekazywanie dokumentacji w ramach Kancelarii, w której jest zatrudniony pełnomocnik, nie może być uznane za okoliczność niezawinioną.
W skardze na postanowienie Izby Skarbowej strona wniosła o jego uchylenie, zarzucając mu naruszenie prawa procesowego poprzez niewłaściwe zastosowanie w sprawie art. 162 par. 1 i 2 oraz art. 187 par. 1 w związku z art. 163 par. 2 Ordynacji podatkowej. Zdaniem spółki organ podatkowy ma obowiązek przywrócić termin, jeżeli zachodzą przesłanki określone w art. 162 par. 1 i 2 Ordynacji podatkowej, które zostały spełnione. Wniosek o przywrócenie terminu został złożony z zachowaniem 7 dniowego terminu, jednocześnie załączono odwołanie od decyzji, uprawdopodobniono również brak winy w uchybieniu terminu /został on doprecyzowany pismem z dnia 8 kwietnia 2004 r./. Strona podniosła, iż wykazała, że winę za nieprawidłowości jakie nastąpiły przy doręczaniu decyzji ponosi Poczta Polska, gdyż pracownik Urzędu Pocztowego pozostawił przesyłkę w zakładzie pracy pełnomocnika skarżącej spółki wraz ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru w dniu 6 listopada 2000 r., natomiast pełnomocnik spółki otrzymała tę przesyłkę w dniu 7
listopada 2000 r. i tego dnia podpisała też zwrotne potwierdzenie odbioru. W dniu 6 listopada 2000 r. pełnomocnik spółki nie była obecna w pracy z powodu usprawiedliwionej nieobecności - uczestniczyła bowiem w obowiązkowym szkoleniu dla biegłych rewidentów. Pełnomocnik była przeświadczona, iż data wpisana na zwrotnym poświadczeniu odbioru jest datą doręczenia przesyłki. Zdaniem strony, było to przeświadczenie usprawiedliwione, gdyż niewłaściwie pozostawiono w zakładzie pracy pełnomocnika przesyłkę wraz ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru, a niezgodne z przepisami postępowanie urzędnika pocztowego nie może decydować o zawinieniu pełnomocnika spółki.
Sąd, nie uwzględniając skargi, zauważył, iż przesłanka chybionego terminu procesowego w postaci braku winy strony w przekroczeniu tego terminu ma ściśle określone granice - z jednej strony zachodzi brak winy wówczas, gdy występują okoliczności nadzwyczajne i wyjątkowe, na których zaistnienie strona nie ma wpływu, a które powodują niemożność zachowania przez tę stronę określonego terminu procesowego, po drugie zaś strona musi wykazać, że zachowała należytą staranność w prowadzeniu swych spraw, aby skutecznie ubiegać się o przywrócenie uchybionego terminu. Zdaniem Sądu zarzut naruszenia przepisów rozporządzenia Ministra Łączności z dnia 15 marca 1996 r. w sprawie warunków korzystania z usług pocztowych o charakterze powszechnym /Dz.U. nr 40 poz. 173 ze zm./ nie może być uznany za spełnienie przesłanki braku winy w uchybieniu terminu, gdyż wprawdzie doręczyciel nie miał obowiązku pozostawienia zwrotnego potwierdzenia odbioru w kancelarii do dnia następnego, lecz w żadnym razie nie można przyjąć, że w ten sposób
zaszła nadzwyczajna i wyjątkowa okoliczność uniemożliwiająca pełnomocnikowi terminowe sporządzenie odwołania. W ocenie Sądu warunkiem sporządzenia odwołania w terminie było tylko dochowanie zwyczajnej staranności poprzez prawidłowe dokonanie oceny daty doręczenia odpisu decyzji, co dla osoby będącej pełnomocnikiem strony w postępowaniu podatkowym nie powinno być nadmiernie utrudnione, ani tym bardziej niemożliwe. Nie do przyjęcia w tych warunkach jest sugestia strony, że pełnomocnik nie będąc prawnikiem, radcą prawnym czy doradcą podatkowym nie ponosi winy za to, iż nie sprostał wymaganiom Ordynacji w zakresie doręczeń pism procesowych.
W skardze kasacyjnej z dnia 11 czerwca 2004 r. pełnomocnik strony, zaskarżając wyrok w całości, wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na rzecz skarżącej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Skarga kasacyjna została oparta na zarzucie naruszenia art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 1 par. 1 i 2 Prawa o ustroju sądów administracyjnych. Sąd naruszył, zdaniem strony, prawo poprzez odmowę uchylenia zaskarżonego postanowienia Izby Skarbowej wydanego z naruszeniem przepisów postępowania mogącym mieć wpływ na wynik sprawy, tj. przepisu art. 162 par. 1 Ordynacji podatkowej. Naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem gdyby wskazane przepisy zostały przez Sąd prawidłowo zastosowane, uznano by, że skarżąca uprawdopodobniła brak winy przy uchybieniu terminowi do wniesienia odwołania od decyzji Urzędu Skarbowego w R., co w konsekwencji nakazałoby uznać, że uchybiony termin należy przywrócić, a skarżone postanowienie Izby Skarbowej powinno być uchylone.
Strona skarżąca wyraziła swoje przekonanie, iż Sąd niesłusznie utożsamił "uprawdopodobnienie" braku winy z jego "udowodnieniem", czym naruszył art. 162 par. 1 Ordynacji podatkowej, stosując wykładnię zwężającą tego przepisu. Strona podnosi, iż zgodnie z przepisami wystarczające do przywrócenia terminu jest wskazanie okoliczności wystarczających do powzięcia przekonania o prawdopodobieństwie faktu, a nie przeprowadzenie dowodu czyniącego ów fakt pewnym - tymczasem Sąd wymagał od spółki udowodnienia braku winy.
Skarżąca wyjaśnia również, że pełnomocnik spółki sporządził i złożył odwołanie w terminie, ponieważ miał uzasadnione podstawy do przyjęcia, że czternastodniowy termin do wniesienia tego odwołania, rozpoczął się z chwilą faktycznego doręczenia mu decyzji Urzędu Skarbowego, tj. w dniu 7 listopada 2000 r., w związku z czym upływał on w dniu 21 listopada 2000 r.
Strona, powtarzając swą argumentację z wcześniejszych etapów postępowania, stwierdza, iż późniejsze oznaczenie początku biegu terminu do wniesienia odwołania było skutkiem nieprawidłowego działania pracownika Poczty Polskiej, za którego pełnomocnik nie ponosi odpowiedzialności. Zdaniem strony z argumentacji Sądu wynika, że, jeśli do wytworzenia błędnego przeświadczenia pełnomocnika o dacie doręczenia decyzji podatkowej doszło wskutek wadliwego działania innego profesjonalisty /doręczyciela Poczty Polskiej/, to pełnomocnik mimo to ponosi winę za uchybienie terminowi - taka interpretacja art. 162 par. 1 nie wynika z jego treści i jest nie do pogodzenia z obowiązkiem uprawdopodobnienia braku winy. Skarżąca stoi na stanowisku, że naruszenie przez doręczyciela przepisów rozporządzenia Ministra Łączności z dnia 15 marca 1996 r. w sprawie warunków korzystania z usług pocztowych o charakterze powszechnym świadczy o braku winy pełnomocnika spółki, bowiem pełnomocnik, mając na względzie znane mu zasady doręczania
przesyłek pocztowych rejestrowanych za zwrotnym potwierdzeniem odbioru, miał uzasadnione przesłanki ku przeświadczeniu, iż doręczenie mu decyzji /nie tylko faktyczne, ale też w rozumieniu Ordynacji podatkowej/ nastąpiło w dniu 7 listopada 2000 r. Strona wywodzi, iż pozostawienie formularza potwierdzenia odbioru u adresata do dnia następnego nie może mieć miejsca z uwagi na procedurę i tryb postępowania z przesyłkami rejestrowanymi za potwierdzeniem odbioru - przesyłkę taką bowiem doręcza się adresatowi lub upoważnionej przez niego osobie, która w obecności pracownika Poczty potwierdza jej przyjęcie i podpisuje potwierdzenie odbioru.
Zdaniem strony ustanowienie pełnomocnika w osobie Anny P.-W. spowodowało, iż zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, pisma powinny być doręczone temu pełnomocnikowi. Tymczasem decyzja Urzędu Skarbowego została doręczona Ewie L., która była upoważniona do przyjmowania korespondencji adresowanej wyłącznie do "P." sp. z o.o., a nie była upoważniona do odbierania korespondencji w imieniu Anny P.-W. Pełnomocnikowi spółki doręczono przesyłkę dopiero dnia 7 listopada 2000 r., co zostało potwierdzone podpisem na zwrotnym potwierdzeniu odbioru, tym samym wprowadzenie w błąd przez pracownika Poczty wykluczyło winę po stronie pełnomocnika, czyli osoby w błąd wprowadzonej.
Konkludując, autor skargi kasacyjnej stwierdził, iż na podstawie art. 1 par. 1 i 2 Prawa o ustroju sądów administracyjnych Sąd I instancji zobowiązany był do badania zgodności z prawem zaskarżonego aktu prawnego, co w niniejszej sprawie oznaczało stwierdzenie naruszenia prawa o postępowania - Sąd powinien był zastosować przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów wydanych w postępowaniu, w szczególności zaś zobowiązany był do uchylenia takiego aktu prawnego na podstawie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a wydanie orzeczenia oddalającego skargę narusza powołane przepisy prawa, co uzasadnia skargę kasacyjną.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:
Zgodnie z art. 176 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270/ skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom określonym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać: oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany.
Z kolei art. 183 tej ustawy stanowi, iż Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.
Jeżeli zatem nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania wymienione w art. 183 par. 2 ustawy, a w rozpoznawanej sprawie nie wystąpiły, to Sąd związany był granicami skargi kasacyjnej.
Zgodnie z art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270/ skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:
- naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,
- naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy.
Autor skargi powinien wskazać na konkretne, naruszone przez Sąd zaskarżanym orzeczeniem przepisy prawa materialnego lub procesowego.
Strona zarzucając naruszenie przepisów postępowania, powinna wskazać przepisy prawa naruszone przez Sąd, jeżeli uchybienie im mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Oznacza to, że w skardze kasacyjnej należy wskazać konkretne przepisy procedury sądowej.
Przepisem, którego naruszenie zarzucono Sądowi, był art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Konstrukcja normy prawnej zawartej w tym przepisie składa się z hipotezy w postaci:
Jeżeli Sąd stwierdzi inne naruszenie przepisów postępowania..
oraz dyspozycji w postaci:
...uchyla decyzję lub postanowienie.
Zatem warunkiem zastosowania dyspozycji tej normy prawnej jest spełnienie hipotezy w postaci stwierdzenia przez Sąd naruszenia przepisów postępowania przez organ administracji publicznej.
Jeżeli Sąd nie stwierdzi naruszenia przepisów postępowania przez organ administracji publicznej to nie może stosować tego przepisu.
W przypadku oddalenia skargi na decyzję lub postanowienie organu administracji można zarzucić Sądowi I instancji naruszenie wyżej wymienionego przepisu tylko wówczas, gdy Sąd ten stwierdzi naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy a mimo to Sąd ten nie spełni dyspozycji tej normy prawnej i nie uchyli zaskarżonej decyzji lub postanowienia.
Jeśli z wyroku wynika, że Sąd I instancji nie dopatrzył się naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to Naczelny Sąd Administracyjny nie może zarzucić oddalającemu skargę Sądowi I instancji naruszenia omawianego przepisu, gdyż rozstrzygnięcie jest zgodne z dyspozycją stosowanej przez Sąd I instancji normy prawnej.
Zatem przepis ten nie może stanowić samodzielnej podstawy skargi kasacyjnej, wymienionej w art. 174 pkt 2 wyżej wymienionej ustawy, gdyż wymienione w hipotezie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" przepisy postępowania nie obejmują swym zakresem art. 145.
Oddalenie albo odrzucenie skargi przez Sąd pierwszej instancji jest jedynie konsekwencją zastosowania przez ten Sąd innych przepisów postępowania sądowego, w trakcie przewodu sądowego.
Rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd jest efektem postępowania przed tym Sądem, a przepisy określające sposób rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd nie są przepisami regulującymi proces dochodzenia do rozstrzygnięcia.
Art. 145 jest przepisem regulującym sposób rozstrzygnięcia sprawy, a więc wynik sprawy, a nie sposób postępowania Sądu przed określeniem wyniku tego postępowania.
Podstawą skargi kasacyjnej wymienioną w art. 174 pkt 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi mogą być w zasadzie przepisy regulujące proces dochodzenia do rozstrzygnięcia przez Sąd, a przepisy określające samo rozstrzygnięcie tylko w przypadku nadania rozstrzygnięciu innej niż przewidziana w przepisie formuły.
Nie wskazanie w skardze kasacyjnej żadnego z przepisów regulujących proces dochodzenia do rozstrzygnięcia, którego naruszenie spowodowało, że Sąd I instancji nie stwierdził naruszenia prawa przez organ administracyjny, uniemożliwia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu zbadanie, czy przy wydawaniu zaskarżonego wyroku naruszono przepisy postępowania przed sądami administracyjnymi /zob. także wyrok NSA z dnia 19 maja 2004 r., FSK 80/04 -ONSAiWSA 2004 Nr 1 poz. 12/.
Zatem zarzut naruszenia przepisów postępowania nie może zostać uwzględniony.
Podobnie jak zarzut naruszenia art. 1 par. 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych /Dz.U. nr 153 poz. 1259 ze zm./.
W myśl tego przepisu Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. Kontrola, o której mowa sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.
Wbrew twierdzeniom skarżącego zbadanie zgodności z prawem zaskarżonego aktu nie jest tożsame z uwzględnieniem skargi na ten akt.
Przytoczony przepis nie przesądza wyniku kontroli dokonywanej przez Sąd.
Sąd I instancji zbadał zaskarżone postanowienie pod względem zgodności z prawem a wyrok będący przedmiotem skargi kasacyjnej jest efektem tej kontroli.
Dlatego także i ten zarzut nie może zostać uwzględniony.
Wobec stwierdzenia, że skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 oraz art. 204 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnym /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ orzekł jak w sentencji.