W instytucjach unijnych toczy się proces legislacyjny zmierzający do przyjęcia "Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic handlowych) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem, COM(2013)".
Projekt Dyrektywy powstał z myślą o poprawie warunków prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie tej wykorzystującej innowacyjne projekty. Jest to kolejny krok w kierunku uczynienia Europy miejscem bardziej sprzyjającym inwestycjom w dziedzinie badań i rozwoju, z wykorzystaniem nowoczesnych technologii.
Nie ma innowacji i szeroko rozumianego rozwoju technologicznego bez wcześniejszych badań naukowych, które wiążą się z pozyskaniem nowej i cennej wiedzy. Przedsiębiorca dążąc do opracowania nowego patentu nie ujawnia wstępnych wyników przeprowadzonych eksperymentów technologicznych. Podstawą każdego prawa własności intelektualnej jest tajemnica handlowa.
Informacje, które są utrzymywane w tajemnicy w celu zapewnienia korzyści wynikających z konkurencyjności określa się różnie - "tajemnice handlowe", "informacje niejawne", "informacje poufne" lub "know-how". Tajemnice handlowe, mimo iż nie są chronione jak typowe prawa własności intelektualnej, stanowią ważne narzędzie uzupełniające, służące do zabezpieczenia praw do aktywów niematerialnych.
Nieustanna naukowa ewolucja wymaga stałego rozwoju mechanizmów służących zarządzaniu technologią. Wartościowe know-how i tajemnice handlowe są bowiem coraz bardziej narażone na kradzież, szpiegostwo lub inne formy nielegalnego transferu, a w konsekwencji także niezgodne z prawem i rzeczywistym przeznaczeniem wykorzystania tych informacji.
W uzasadnieniu do projektu nowej Dyrektywy czytamy, iż obecne zróżnicowanie i rozdrobnienie ram prawnych w zakresie ochrony tajemnic handlowych przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem lub ujawnianiem utrudnia badania i rozwój oraz rozpowszechnianie innowacyjnej wiedzy w kontekście transgranicznym, także poprzez ograniczone zdolności przedsiębiorstw europejskich do reagowania na nieuczciwe ataki na ich know-how. "Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic handlowych)" została opracowana z myślą o ujednoliceniu i zwiększeniu skuteczności ochrony prawnej tajemnicy przedsiębiorstwa na poziomie całej Unii. Implementacja postanowień Dyrektywy w państwach członkowskich ma stanowić zachętę do rozwoju przedsiębiorczości wykorzystującej innowacyjne rozwiązania, a także do bardziej intensywnej współpracy transgranicznej między przedsiębiorcami i jednostkami badawczymi na terenie Unii Europejskiej.
Dyrektywa ma zastosowanie do bezprawnego pozyskiwania, ujawniania i wykorzystywania tajemnic handlowych oraz do środków ogólnych, procedur i środków zaradczych, które powinny być udostępnione na potrzeby dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych.
Definicja legalna "tajemnicy handlowej" obejmować ma trzy elementy:
- informacja musi być poufna;
- informacja musi mieć wartość handlową ze względu na swoją poufność;
- posiadacz tajemnicy handlowej dołożył należytych starań w celu zachowania poufności tej tajemnicy.
Definicja ta odpowiada definicji "informacji nieujawnionej" zawartej w porozumieniu TRIPS (Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej). Taka konstrukcja oznacza, że każdego rodzaju informacja (techniczna, technologiczna lub organizacyjna) może mieć status tajemnicy handlowej i podlegać ochronie.
W rozdziale II Dyrektywy określono okoliczności, w których pozyskanie, wykorzystanie i ujawnienie tajemnicy handlowej jest niezgodne z prawem (art. 3) i daje posiadaczowi tajemnicy handlowej prawo do zastosowania rozwiązań i środków zaradczych przewidzianych w Dyrektywie. Kluczowym elementem, który sprawia, że takie działania są niezgodne z prawem, jest brak zgody posiadacza tajemnicy handlowej. Wykorzystanie tajemnicy handlowej przez stronę trzecią, która nie była bezpośrednio zaangażowana w jej pierwotne bezprawne pozyskanie, wykorzystanie lub ujawnienie, będzie również niezgodne z prawem, w każdym przypadku, gdy taka osoba wiedziała o takim pierwotnym bezprawnym działaniu, powinna była o nim wiedzieć, bądź została o nim powiadomiona.
W rozdziale III Dyrektywy ustanowiono środki ogólne, procedury i środki zaradcze, które należy udostępnić posiadaczowi tajemnicy handlowej w przypadku bezprawnego pozyskania, wykorzystania lub ujawnienia tej tajemnicy handlowej przez stronę trzecią. W sekcji pierwszej określono ogólne zasady mające zastosowanie do instrumentów egzekwowania praw w postępowaniu cywilnym w celu zapobiegania i przeciwdziałania aktom przywłaszczenia tajemnic handlowych, zwłaszcza zasady skuteczności, uczciwości i proporcjonalności (art. 5) i środki ochronne zabezpieczające przed zbyt częstym wszczynaniem postępowań sądowych (art. 6).
Państwa członkowskie są zobowiązane do zagwarantowania, że w przypadku oczywiście bezzasadnego zgłoszenia bezprawnego pozyskania, ujawnienia lub wykorzystania tajemnicy handlowej oraz wszczęcia przez stronę skarżącą postępowania sądowego w złej wierze w celu nieuczciwego opóźnienia lub ograniczenia dostępu pozwanego do rynku lub w celu zastraszenia bądź nękania go w inny sposób, organy sądowe będą uprawnione do nałożenia sankcji na stronę skarżącą.
Artykuł 8 obliguje państwa członkowskie do zapewnienia, aby osoby uczestniczące w postępowaniu sądowym (w tym urzędnicy, biegli, sędziowie, świadkowie) dotyczącym tajemnicy handlowej lub mające dostęp do dokumentów z takiego postępowania, nie miały pozwolenia na wykorzystanie lub ujawnienie jakiejkolwiek tajemnicy handlowej, o której uzyskały informację. Na wniosek strony organy sądowe powinny mieć także możliwość ograniczenia dostępu do rozpraw, podczas których mogą zostać ujawnione tajemnice handlowe, oraz do protokołów z takich rozpraw. Dyrektywa przewiduje także środki tymczasowe i środki zabezpieczające w postaci tymczasowych nakazów sądowych lub zapobiegawczego zajęcia towarów stanowiących naruszenie prawa (art. 9).
W sekcji 3 przewidziano środki, które mogą być nakazane wraz z orzeczeniem dotyczącym istoty sprawy. Zgodnie z art. 11 Dyrektywy, w przypadku stwierdzenia przez sąd bezprawnego pozyskania, wykorzystania lub ujawnienia tajemnicy handlowej może on, na żądanie strony skarżącej,:
- nakazać zaprzestania lub wykorzystywania albo ujawniania tajemnicy handlowej,
- zakazać produkcji, oferowania, wprowadzania do obrotu lub stosowania towarów stanowiących naruszenie prawa, bądź przywozu, wywozu lub przechowywania towarów stanowiących naruszenie prawa do tych celów,
- nakazać przyjęcie środków naprawczych w odniesieniu do towarów stanowiących naruszenie prawa (środki naprawcze).
W przypadku zarządzenia wycofania z rynku towarów stanowiących naruszenie prawa organy sądowe mogą zarządzić, na wniosek posiadacza tajemnicy handlowej, dostarczenie tych towarów do posiadacza tajemnicy lub do organizacji charytatywnych.
Podmiot poszkodowany na skutek naruszenia jego tajemnicy handlowej będzie mógł żądać odszkodowania proporcjonalnego do faktycznie poniesionej szkody. Warunkiem zasądzenia odszkodowania będzie wykazanie, że sprawca naruszenia wiedział lub powinien był wiedzieć, że dokonał bezprawnego pozyskania, ujawnienia lub wykorzystania tajemnicy handlowej. Na wysokość odszkodowania mają wpływać także ewentualne "straty moralne" posiadacza tajemnicy handlowej wywołane faktem jej naruszenia. Sąd będzie mógł ustalić odszkodowanie także ryczałtowo, na podstawie takich czynników jak wysokość honorariów lub opłat, jakie byłyby należne, gdyby sprawca naruszenia poprosił o zezwolenie na wykorzystanie tajemnicy handlowej (art. 13 Dyrektywy).
Autorka jest radcą prawnym w kancelarii prawniczej Siwek Gaczyński & Partners