Klauzula sumienia. Rzecznik Praw Obywatelskich: Potrzebne zmiany

Potrzebna jest zmiana w przepisach dotyczących klauzuli sumienia, tak by obowiązek wskazania pacjentowi miejsca, w którym uzyska świadczenie, został przeniesiony z lekarza na podmioty publiczne - takie stanowisko RPO Irena Lipowicz przekazała ministrowi zdrowia.

_ W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich wskazana jest niezwłoczna nowelizacja ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty przenosząca obowiązek zagwarantowania realnej możliwości uzyskania świadczenia przez pacjenta z indywidualnego lekarza na publicznoprawne podmioty instytucjonalne wykonujące działalność leczniczą na zlecenie państwa _ - napisała Lipowicz.

Według RPO obecne uregulowania prawne _ podlegają redefinicji _ i _ wydają się nie być już rozwiązaniem zadowalającym ani środowisko lekarzy, ani pacjentów _. Lipowicz podkreśla, że zgodnie z art. 68 ust. 2 konstytucji to władze publiczne mają obowiązek zapewnić _ równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych _.

_ Lekarz czyniący użytek ze swojego prawa skorzystania z "klauzuli sumienia" powinien móc uczynić to w sposób pełny, bez bezpośredniego przymuszania do wskazania innego lekarza ze względu na niebezpieczeństwo relatywizacji samej istoty korzystania z +klauzuli sumienia+ - więc z odmowy określonego działania _ - argumentuje RPO.

W swoim piśmie do MZ Lipowicz przytacza m.in. wytyczne sformułowane wobec Polski przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, które wskazywały na konieczność zorganizowania systemu świadczeń zdrowotnych w taki sposób, aby zapewnić, by skuteczne egzekwowanie prawa do wolności sumienia pracowników opieki zdrowotnej w kontekście zawodowym nie uniemożliwiało pacjentom uzyskania dostępu do świadczeń, do których są uprawnieni.

RPO uzasadnia, że sugerowany przez nią kierunek zmian w prawie zmierza do _ znalezienia nowego punktu równowagi konstytucyjnej, którego osiągnięcie pozwoliłoby na lepszą i efektywniejszą ochronę praw wszystkich zainteresowanych osób _. Swoje stanowisko kończy prośbą do rozpatrzenie możliwości dokonania wskazanej zmiany w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Rzecznik prasowy ministra zdrowia Krzysztof Bąk potwierdził, że 22 lipca do resortu wpłynęło stanowisko RPO. Bąk nie odniósł się bezpośrednio do sugerowanych przez Lipowicz zmian w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty, podkreślił jednak, że sposób udzielania świadczeń zdrowotnych powinien być zorganizowany przez podmiot medyczny w sposób zapewniający lekarzom warunki wykonywania zawodu zgodnie z ich sumieniem, a pacjentom - niezakłócony dostęp do świadczeń zdrowotnych.

_ Każda placówka medyczna, która podpisała kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia, ma obowiązek realizacji świadczeń w nim przewidzianych - w pełnym zakresie i zgodnie z obowiązującym prawem. Wszystkie podmioty lecznicze (w tym szpitale), które podpisały umowy z NFZ, mają obowiązek udzielania świadczeń przewidzianych w kontrakcie - w pełnym zakresie i zgodnie z obowiązującym prawem _ - napisał rzecznik MZ w przesłanym do PAP stanowisku.

O potrzebie rozważenia zmian w prawie, które zdejmowałyby z lekarza powołującego się na konflikt sumienia obowiązek informowania pacjenta, gdzie może uzyskać świadczenie - a nakładałyby go na administrację placówki medycznej - RPO mówiła już podczas konferencji prasowej na początku czerwca. Minister zdrowia Bartosz Arłukowicz zajął wówczas stanowisko, że obecne przepisy są precyzyjne i ważne, by ich przestrzegać.

_ Rozmawiać zawsze warto, ale obecne przepisy precyzyjnie określają postępowanie przy stosowaniu klauzuli sumienia _ - odpowiedział w czerwcu minister zdrowia, pytany przez PAP o propozycję RPO.

Zgodnie z ustawą lekarz może nie wykonać świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem (z zastrzeżeniem art. 30), z tym, że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Art. 30 mówi o obowiązku udzielenia pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki.