Klauzula sumienia. Konferencja Episkopatu Polski zabrała głos

Nie do przyjęcia jest tworzenie kultury wykonywania zawodu medycznego, w której jednostka zostaje zmuszona brać udział w postępowaniu, które w osądzie jej sumienia jest złem moralnym - napisał Zespół Ekspertów ds. Bioetycznych KEP w wydanym oświadczeniu.

_ - Wolność sumienia jest zasadą konstytucyjną i obejmuje swobodę przyjmowania określonego systemu aksjologicznego wraz z wiążącą się z nim hierarchią wartości. Zasadą jest zatem możliwość wstrzymania się od działań niezgodnych z sumieniem _ - napisano w oświadczeniu.

Jego autorzy piszą, że w prawie polskim _ przerwanie ciąży jest co do zasady zakazane, a dopuszczalność aborcji w pewnych sytuacjach jedynie wyłącza możliwość ponoszenia odpowiedzialności karnej i pozwala lekarzowi przeprowadzić zabieg, unikając kary _.

Nawiązując do _ publicznego rozliczania lekarzy _, odmawiających udziału w czynnościach nakierowanych na przerwanie ciąży, zespół pisze, że to _ absolutnie niedopuszczalne w państwie demokratycznym, ufundowanym na obowiązującej Konstytucji RP _.

W ocenie autorów oświadczenia, lekarz ze względu na klauzulę sumienia ma prawo odmówić wystawienia zaświadczenia o wskazaniach do przerwania ciąży. Może też odmówić kobiecie założenia wkładki wewnątrzmacicznej czy wystawienia recepty na hormonalne preparaty antykoncepcyjne. Farmaceuta może natomiast rozważyć odmowę sprzedaży środków antykoncepcyjnych _ mimo braku wyraźnego umocowania w przepisach ustawy _.

_ - We wszystkich powyższych przypadkach przedstawiciel zawodu medycznego może jednak spotkać się z próbami pociągnięcia do odpowiedzialności zawodowej _ - czytamy w oświadczeniu.

Zdaniem zespołu w polskich regulacjach prawnych wskazania do przerwania ciąży, zwłaszcza z przyczyn genetycznych, _ zostały sformułowane bardzo nieostro, co umożliwia ich różną interpretację _. _ - Pojawia się pogląd, że lekarz nie ma możliwości odmowy udziału w realizacji żądania kobiety o przeprowadzenie zabiegu przerwania ciąży, nie ma możliwości odmowy wystawienia recepty na środki antykoncepcyjne lub wczesnoporonne _ - czytamy w oświadczeniu.

Zdaniem zespołu wymóg, aby lekarz postępował według podobnych żądań, prowadzi _ nieuchronnie do degradacji zawodu lekarza _.

W ocenie Zespołu Ekspertów ds. Bioetycznych _ nie do przyjęcia jest tworzenie kultury wykonywania zawodu medycznego, w której jednostka traci podmiotowość, zostaje zmuszona zaprzeczyć swojej tożsamości i brać udział w postępowaniu, które w osądzie jej sumienia jest złem moralnym _.

_ - Nie można się też zgodzić na próby ograniczania klauzuli sumienia przez organy administracji publicznej, sprawujące nadzór nad funkcjonowaniem podmiotów leczniczych, bowiem również wymóg ewentualnego odesłania do innego lekarza jest sprzeczny z istotą klauzuli sumienia _ - podkreślają autorzy oświadczenia.

Ich zdaniem działania, które mają potępić lekarzy powołujących się na klauzulę sumienia, należy ocenić jako _ dyskryminujące i niezgodne z podstawowym prawem człowieka oraz z Konstytucją RP _.

Ostatnio głośna była sprawa dyrektora Szpitala im. Św. Rodziny, prof. Bogdana Chazana; stołeczny ratusz zapowiedział, że zostanie on odwołany ze stanowiska. Chazan - powołując się na klauzulę sumienia - odmówił wykonania w szpitalu aborcji, choć były do tego wskazania medyczne ze względu na wady płodu. Nie wskazał też pacjentce - do czego zobowiązują go przepisy - innego lekarza lub placówki, gdzie można zabieg wykonać.

Konstytucja RP każdemu zapewnia wolność sumienia i religii. Zastrzega jednocześnie, że każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Konstytucja stanowi też, że stosunki między państwem a Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie.

Zgodnie z ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, zabieg aborcji może być wykonany wyłącznie przez lekarza i jedynie w trzech przypadkach: gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, a także gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

W jednym z orzeczeń z 1997 r. TK wskazał, że _ przyjęcie, iż życie ludzkie, w tym życie w fazie prenatalnej, stanowi wartość konstytucyjną, nie przesądza jeszcze kwestii, iż w pewnych wyjątkowych sytuacjach ochrona tej wartości może zostać ograniczona lub nawet wyłączona ze względu na konieczność ochrony lub realizacji innych wartości, praw czy wolności konstytucyjnych _.

Zgodnie z ustawą o zawodzie lekarza, może się on powstrzymać od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z tym, że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Ustawa zastrzega, że skorzystanie z klauzuli sumienia nie jest możliwe w przypadkach, gdy zwłoka mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki.

W zakresie działań Zespołu Ekspertów KEP ds. Bioetycznych jest: monitorowanie procesów legislacyjnych i wyrażanie opinii Kościoła na tematy bioetyczne, głos w dyskusji w sferze publicznej na ten temat np. w formie oświadczeń bądź konferencji prasowych, śledzenie procesu ratyfikacji konwencji bioetycznej Rady Europy.