*Przed niewłaściwymi praktykami w trakcie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego można się bronić. *
Wbrew powszechnej opinii, komornik nie jest bezkarnym urzędnikiem, a za swoje błędy odpowiada przed sądem.
Należy zacząć jednak od kilku podstawowych zagadnień, które są podstawowymi wytycznymi w działaniach komornika sądowego. Jako funkcjonariusz publiczny, obowiązany jest on postępować zgodnie z przepisami prawa, złożonym ślubowaniem i zasadami etyki zawodowej (art. 16 Ustawy z 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji). Oznacza to, że wykonując czynności zawodowe komornik musi stosować przewidziane prawem procedury, a za ich naruszenie ponosi określoną odpowiedzialność.
Komornik co do zasady działa na obszarze swego rewiru określonego właściwością miejscową sądu rejonowego, tzn. określonego terenu z którego sprawy trafiają do sądu. Dodatkowo nie może on odmówić przyjęcia wniosku o wszczęcie egzekucji i innych czynności (art. 8 ust. 7 ww. Ustawy). Taka sytuacja może być uzasadniona jedynie istnieniem zaległości w pracy komornika przekraczających 6 miesięcy w realizacji innych spraw.
Należy również pamiętać, iż *komornik nie jest osoba anonimową. *Zgodnie z art. 17a ww. ustawy przy wykonywaniu czynności, jest on obowiązany używać identyfikatora wydanego przez Krajową Radę Komorniczą. Jest to szczególnie istotne dla osoby poszkodowanej, która będzie chciała wnieść skargę, ponieważ odpowiedzialność komornika za szkody wyrządzone przy wykonywaniu obowiązków wskutek naruszenia przepisów ma charakter osobisty, dlatego niewystarczające jest wskazanie w pozwie jedynie rewiru komorniczego. Osoba domagająca się odszkodowania z tytułu poniesionej szkody ma obowiązek wskazać w pozwie imię i nazwisko komornika, który ja wyrządził (wyrok Sadu Najwyższego, sygn. II CSK 482/07).
Wynika to z faktu, że wykonywanie zawodu komornika sądowego łączy się z realizacją ściśle określonych obowiązków. Należą do nich m.in. dostosowanie dni i godzin przyjęć interesantów do miejscowych warunków (art. 18 ww. ustawy), przez wykonywanie czynności urzędowych w godz. od 7 rano do 21 w dni robocze oraz w soboty (art. 19 ww. ustawy), przeprowadzanie czynności osobiście (§3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 1968 roku w sprawie czynności komorników), itd. Podstawowym obowiązkiem komornika jest niezwłoczne, ale nie później niż w ciągu 7 dni od doręczenia wniosku, przystąpienie do czynności mających na celu wyegzekwowanie lub zabezpieczenie interesu wierzyciela (art. 45a ww. Ustawy).
Kolejnym jest przekazanie w terminie 4 dni przysługujących należności, z uwzględnieniem kolejności zaspokajania, odpowiednim wierzycielom (art. 22 Ustawy). Realizacja powyższych oraz innych obowiązków łączy się z ponoszeniem określonej odpowiedzialności.
Nad realizacją powyższych obowiązków komornika czuwa sąd rejonowy. Zgodnie z art. 3 Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji przy wykonywaniu czynności komornik podlega orzeczeniom sądu i prezesowi sądu rejonowego, przy którym działa. W związku z powyższym, na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Dotyczy to także zaniechania przez komornika dokonania czynności. Do rozpoznania skargi na czynności komornika właściwy jest sąd, przy którym działa komornik (art. 767 Kodeksu postępowania cywilnego).
Prawo do złożenia takiej skargi przysługuje stronom postępowania tj. dłużnikowi lub wierzycielowi oraz osobie, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź zagrożone (art. 767 §2 kpc). Należy jednak pamiętać, że użyty w art. 767 § 1 zd. 2 k.p.c. termin zaniechanie dokonania czynności nie obejmuje bezczynności powodującej przewlekłość postępowania, na którą nie przysługuje skarga na czynności komornika (wyrok Sądu Najwyższego, sygn. I CR 250/73).
Skarga na czynność komornika powinna czynić zadość wymaganiom pisma procesowego, określone w art. 126 i n. kpc, oraz określać zaskarżone działanie lub czynność, której zaniechano. Dodatkowo należy złożyć wniosek o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności wraz z uzasadnieniem (art. 767 §3 kpc). Skargę wnosi się do sądu w terminie jednego tygodnia od dnia dokonania czynności, gdy skarżący był obecny przy czynności lub był o jej terminie zawiadomiony. Gdy takie okoliczności nie zaistniały, skarżący ma ten sam czas, ale liczony od dnia zawiadomienia go o dokonaniu czynności. W innym przypadku, od dnia w którym czynność powinna być dokonana (art. 767 §4 kpc).
*Skarga może być dwojako rozpoznana. *Pierwsza i zdecydowanie szybsza droga występuje, gdy komornik po zapoznaniu się z odpisem skargi, uwzględni ją całkowicie. Wtedy zawiadamia o tym fakcie sąd, skarżącego oraz innych zainteresowanych, których skarga dotyczy. Natomiast jeżeli komornik nie zgodzi się z zarzutami, w ciągu trzech dniu musi sporządzić uzasadnienie dokonania zaskarżonej czynności lub przyczyn jej zaniechania oraz przekazać je wraz z aktami sprawy do sądu, do którego skargę wniesiono (art. 767 §4 kpc). W takiej sytuacji to sąd będzie decydował o zasadności wniesionej skargi.
Sąd rozpoznaje skargę w terminie jednego tygodnia od dnia jej wpływu do sądu. Gdy skarga zawiera braki formalne, sąd wzywa pisemnie skarżącego, pod rygorem zwrócenia pisma, do ich uzupełnienia w terminie tygodnia (art. 130 kpc). Dopiero, po spełnieniu tego obowiązku przez skarżącego, sąd rozpatruje skargę. Należy pamiętać, że wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności (art. 7672 §2 kpc). Jeżeli skargę wniesiono po terminie albo nie uzupełniono w terminie jej braków, sąd odrzuca skargę (art. 7673 kpc).
Przy czym zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego (sygn. III CSK 381/06) błędne oddalenie przez sąd skargi na czynność komornika, która spowodowała szkodę, nie wyłącza odpowiedzialności odszkodowawczej komornika na podstawie art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Zgodnie z ww. przepisem, komornik ma obowiązek naprawić szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. W celu realizacji tego obowiązku zawiera on ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (art. 24 ww. ustawy). Natomiast Skarb Państwa ponosi solidarną odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę spowodowana działaniem lub zaniechaniem komornika (art. 23 ust. 3 ww. ustawy).
Autor jest radcą prawnym w Kancelarii Prawnej Piszcz, Norek i Wspólnicy sp. k. w