Prawo do zysku jest jednym z podstawowych praw wspólnika wynikających z jego uczestnictwa w spółce z o.o. lub w spółce akcyjnej.
Sprawę jego podziału reguluje uchwała zwyczajnego zgromadzenia wspólników (zwyczajnego walnego zgromadzenia), które powinno się odbyć w ciągu sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Może ono w dwojaki sposób zadysponować podział wypracowanego zysku, tzn. może go przeznaczyć na wypłatę dywidendy albo wyłączyć od podziału i pozostawić w spółce. Uchwała o przeznaczeniu zysku do podziału pomiędzy wspólników zapada bezwzględną większością głosów, chyba że umowa spółki lub statut stanowią inaczej.
Kodeks spółek handlowych wprowadził regułę rozdzielania zysku proporcjonalnie do posiadanych udziałów i akcji. Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż w przypadku akcjonariuszy będących właścicielami akcji, które nie zostały jeszcze w całości pokryte, zysk rozdziela się w stosunku do dokonanych już wpłat na akcje. Umowa spółki z o.o. i statut spółki akcyjnej mogą jednak wprowadzić inne zasady dotyczące podziału zysku.
Kwota przeznaczona do podziału nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę zysku. Od kwoty tej należy odjąć poniesione przez spółkę straty, udziały i akcje własne oraz kwoty, które muszą być odpisane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowe lub rezerwowe.
Uprawnionymi do dywidendy są wspólnicy posiadający udziały (akcje) w dniu podjęcia uchwały o podziale zysku. Ustawodawca pozwala jednocześnie na określenie innego dnia, według którego ustala się listę uprawnionych do dywidendy. Warunkiem koniecznym modyfikacji w tym przedmiocie jest zawarte w treści umowy upoważnienie zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) do podjęcia uchwały w tym przedmiocie. Dzień dywidendy może być wyznaczony w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały o podziale zysku.
Wspólnicy będący właścicielami udziałów lub akcji uprzywilejowanych co do dywidendy, mogą otrzymać dywidendę maksymalnie o połowę wyższą od dywidendy, jaka przysługuje udziałom (akcjom) nieuprzywilejowanym. Co do zasady, uprzywilejowanie w zakresie dywidendy nie gwarantuje pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami i akcjami, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość wypłaty udziałowcom zaliczek na poczet dywidendy. Decyzje w tej sprawie podejmuje zarząd spółki, jednakże dla jej powzięcia niezbędna jest podstawa wynikająca z umowy spółki. Brak w umowie spółki możliwości wypłaty zaliczki dywidendowej uniemożliwia dokonanie takiej wypłaty. Przesłanką wypłaty zaliczki dywidendowej jest posiadanie przez spółkę odpowiednich środków. Zarząd może wypłacić wspólnikom zaliczkę na poczet dywidendy, jeżeli jej sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy wykazuje zysk.
Wysokość wypłaconej zaliczki nie może być wyższa niż połowa zysku osiągniętego od końca ostatniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały oraz akcje własne.
Autor jest radcą prawnym z kancelarii Mamiński & Wspólnicy sp.k.