Czy komornik może zająć zasiłek lub nadpłatę podatku?

Pytanie 1. Czy komornik ma prawo zająć cały zasiłek dla bezrobotnych? Pytanie 2. Czy komornik ma prawo zająć cały zasiłek rodzinny? Pytanie 3. Czy komornik ma prawo zająć całą nadpłatę podatku dochodowego od osób fizycznych?

Ad. Pytania 1. Komornik ma prawo zająć zasiłek dla bezrobotnych, ale przy uwzględnieniu ograniczeń wynikających z art. 87 - 91 Kodeksu pracy.

Ad. Pytania 2. Komornik nie ma prawa zająć świadczenia rodzinnego w postaci zasiłku rodzinnego.

Ad. Pytania 3. Należy przyjąć, że ma prawo zająć nadpłatę podatku dochodowego od osób fizycznych. Wydaje się również, że w pełnej wysokości (art. 803 k.p.c.)

1. Co do możliwości egzekucji wierzytelności przez komornika z zasiłku dla bezrobotnych przepis k.p.c. statuuje generalną zasadę, że zasiłek dla bezrobotnych podlega egzekucji. Art. 833 § 1 k.p.c. stanowi, że wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy. § 2 in fine tego art. przewiduje odpowiednie stosowanie § 1 także do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania.

Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 30 kwietnia 1991 r. III CZP 10/91, OSP 1991r., nr 11 - 12 , poz. 272. „Wyłączając możliwość stosowania do zasiłków dla bezrobotnych ograniczeń egzekucyjnych przewidzianych w art. 831 § 1 pkt 2 kpc, należy przyjąć, że podlegają one egzekucji z ograniczeniami przewidzianymi dla wynagrodzeń pracowniczych. Są to bowiem niewątpliwie świadczenia powtarzające się, których celem jest zapewnienie utrzymania. Świadczenia takie zrównane są egzekucyjnie z wynagrodzeniami za pracę z mocy art. 833 § 2 in fine kpc, co oznacza odesłanie do egzekucji w zakresie określonym w przepisach kodeksu pracy na podstawie art. 833 § 1 kpc.".

Pobierający zasiłki są zrównani z pracownikami w zakresie uprawnień z ubezpieczenia społecznego i wynikających z ciągłości pracy. Wynika stąd, że zasiłki zastępują bezrobotnym wynagrodzenie za pracę w okresie przejściowym między jednym zatrudnieniem a następnym i z wynagrodzeniem tym są blisko związane i że bezrobotni w czasie ich pobierania nie tracą istotnych uprawnień pracowniczych, co dodatkowo uzasadnia stwierdzenie, że nie są to świadczenia o ściśle socjalnym charakterze, chronione w ramach art. 831 § 1 pkt 2 kpc, lecz wynikające z ustawy zabezpieczenie środków utrzymania, którego podstawa, a często także wysokość, przemawia za równorzędnym z wynagrodzeniami pracowniczymi traktowaniem. Skoro do egzekucji z zasiłku dla bezrobotnych stosujemy przepisy Kodeksu pracy, to oczywiste jest ograniczenie wysokości egzekwowanej wierzytelności do wartości określonej w prawie pracy.

Zgodnie z art. 87 § 1 k.p. z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108.

Zgodnie z § 3 art. 87 k.p. potrącenia mogą być dokonane w następujących granicach:
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości 3/5 wynagrodzenia,
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości połowy wynagrodzenia (zasiłku).

Potrącenia, o których mowa w § 1 pkt 2 i 3 nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia (zasiłku), a łącznie z potrąceniami, o których mowa w § 1 pkt 1 - 3/5 wynagrodzenia.

Konsekwentnie stosując odpowiednio do egzekucji z zasiłków dla bezrobotnych przepisy Kodeksu pracy, należy uznać jednak że w obecnej sytuacji egzekucja z zasiłku dla bezrobotnych nie może być wykonana. Zgodnie bowiem z art. 87¹ § 1 k.p. wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, (...) po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. Kwota minimalnego wynagrodzenia za rok 2007 r. zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 12 września 2007r. wynosi 936 zł. Ponieważ obecnie wysokość zasiłku dla bezrobotnych jest na niższym poziomie, aniżeli wysokość minimalnego wynagrodzenia - zgodnie z obwieszczeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej wynosi on obecnie 532,90 zł, należy przyjąć że jest on wyłączony spod egzekucji w całości.

1. Odpowiadając na drugie pytanie, należy przyjąć, iż organ egzekucyjny nie może egzekwować wierzytelności z zasiłku rodzinnego. Sprzeciwiałoby się to regulacji art. 833 § 6 k.p.c. zgodnie z którym nie podlegają egzekucji świadczenia alimentacyjne, świadczenia rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe i dla sierot zupełnych. Zgodnie z art. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych należą do nich : zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego, świadczenia opiekuńcze - zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne, zapomoga wypłacana przez gminy na podstawie art. 22a oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka. Egzekucja z tych świadczeń z uwagi na expresis verbis wyrażony zakaz ustawowy nie może być prowadzona.

1. Odpowiedź na trzecie pytanie jest w moim odczuciu twierdząca. Komornik może zająć całą nadpłatę podatku dochodowego od osób fizycznych. Zasadą jest bowiem prowadzenie egzekucji z całego majątku dłużnika (art. 803 kpc) i wyłączenie z niej określonego składnika mienia stanowi wyjątek w stosunku do reguły ogólnej, wymagający wyraźnego określenia w ustawie. W braku więc takiego wyłączenia należy przyjąć dopuszczalność egzekucji z omawianych składników majątku.

Konkludując powyższą analizę, stwierdzam, iż komornik nie może egzekwować wierzytelności z zasiłku dla bezrobotnych, gdyż obecnie jego wysokość jest niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia, a więc na mocy art. 87¹ § k.p. i mając na uwadze art. 833 § 2 k.p.c. egzekucja taka jest nieuprawniona. Nie może również egzekwować wierzytelności z zasiłku rodzinnego i świadczeń rodzinnych. Może i to w pełnej wysokości egzekwować wierzytelności z nadpłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.

W przypadku faktycznego zajęcia przez komornika środków opisanych w pytaniu nr 1 i 2 należy odwołać się od takiego postanowienia komornika i złożyć skargę na czynności komornika do sądu rejonowego, w którego rewirze działa dany komornik. Skarga podlega opłacie w wysokości 100 zł., natomiast niektóre osoby mogą ubiegać się o zwolnienie od kosztów.