Instytucja obrońcy z urzędu jest częścią prawa karnego. W postępowaniu cywilnym możemy mówić o ustanowieniu pełnomocnika jako pomocy prawnej z urzędu przyznawanej przez sąd w określonych przypadkach, o których mowa w art. 117 kpc.
Ustanowienia przez sąd pełnomocnika procesowego dla strony, jest możliwe w przypadku łącznego spełnienia następujących warunków:
- - strona została zwolniona od kosztów sądowych w całości lub części;
- - strona wykaże we wniosku, że nie może bez uszczerbku dla utrzymania swojego i rodziny, ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego;
- - sąd uznał obecność fachowego pełnomocnika za potrzebną.
Strona we wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd powinna podać szczegółowe informacje o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania tak aby przekonać sąd, że nie stać jej na samodzielne poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego.
Strona zwolniona od kosztów sądowych może zgłosić wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego w sądzie w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.