121/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 13 grudnia 2011 r.

Sygn. akt Ts 58/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Piotr Tuleja,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej EL2 Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 740 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 22 lutego 2011 r. EL2 Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność art. 740 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 2 Konstytucji.

Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Kontrahent skarżącej, inna spółka prawa handlowego, złożyła - przed wszczęciem postępowania w sprawie - wniosek o zabezpieczenie roszczenia o zapłatę wynagrodzenia przez skarżącą. Postanowieniem z 19 października 2010 r. (sygn. akt XX GCo 140/10) Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Gospodarczy - XX Wydział Gospodarczy oddalił wniosek o zabezpieczenie. Na skutek apelacji wnioskodawcy Sąd Apelacyjny w Warszawie - VI Wydział Cywilny postanowieniem z 14 stycznia 2011 r. (sygn. akt VI ACz 2070/10) zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że udzielił uprawnionemu zabezpieczenia roszczenia na określonych składnikach majątku skarżącej (rachunkach bankowych oraz prawach z papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, a także przysługujących jej akcjach w wymienionych przez sąd spółkach).

Pismem z 21 stycznia 2011 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Woli zawiadomił skarżącą o wszczęciu postępowania w celu wykonania zabezpieczenia. Skarżąca 28 stycznia 2011 r. wniosła na podstawie art. 742 § 1 k.p.c. o uchylenie prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia.

W ocenie skarżącej niekonstytucyjność art. 740 § 1 i 2 k.p.c. polegać ma na tym, że po pierwsze, wprowadzają do k.p.c. zasadę postępowania zabezpieczającego, zgodnie z którą obowiązanemu nie doręcza się postanowienia sądu I instancji o oddaleniu wniosku uprawnionego o udzielenie zabezpieczenia; po drugie, różnicują możliwość zaskarżenia postanowienia sądu I instancji przez obowiązanego w zależności od treści postanowienia; po trzecie, dopuszczają możliwość prawomocnego zakończenia postępowania w II instancji z pozbawieniem obowiązanego prawa udziału w tym postępowaniu, a w konsekwencji z pozbawieniem prawa do sądu; po czwarte, wprowadzają nierówność wobec prawa pomiędzy uprawnionym a obowiązanym w postępowaniu zabezpieczającym.

Zakwestionowane przepisy naruszają konstytucyjne prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji (art. 78 Konstytucji), a w związku z tym również są niezgodne z zasadami: dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 176 ust. 1 Konstytucji), proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz równości i „niedyskryminacji w toku postępowania sądowego” (art. 32 Konstytucji), jak również z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 15 września 2011 r. skarżąca została wezwana, po pierwsze, do nadesłania, w związku ze złożeniem pełnomocnictwa udzielonego 18 lutego 2011 r., wydanego w 2011 r. stosownego odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego oraz 4 (czterech) kopii poświadczonych za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika - w myśl art. 129 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). Po wtóre - do wyjaśnienia, czy wniosek skarżącej złożony w trybie art. 742 k.p.c. został już rozpoznany, jak również nadesłanie odpisów (w rozumieniu art. 140 k.p.c.) orzeczeń wydanych na skutek powyższego wniosku oraz 4 (czterech) ich kopii, poświadczonych za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika - w myśl art. 129 k.p.c.

W piśmie z 21 września 2011 r. pełnomocnik skarżącej uzupełniła braki formalne. Postanowieniem z 1 kwietnia 2011 r. (sygn. akt XX GCo 140/10) Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Gospodarczy - XX Wydział Gospodarczy oddalił wniosek skarżącej o uchylenie zabezpieczenia. Sąd Apelacyjny w Warszawie - VI Wydział Cywilny postanowieniem z 21 czerwca 2011 r. (sygn. akt VI ACz 904/11) oddalił zażalenie na orzeczenie z 1 kwietnia 2011 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Złożona skarga konstytucyjna nie spełnia warunków formalnych stawianych jej przez art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wobec czego nie może jej zostać nadany dalszy bieg.

Artykuł 740 § 1 k.p.c. stanowi: „postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia, wydane na posiedzeniu niejawnym, a podlegające wykonaniu przez organ egzekucyjny, sąd doręcza tylko uprawnionemu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Doręczenia obowiązanemu dokonuje organ egzekucyjny równocześnie z przystąpieniem do wykonania postanowienia”.

Natomiast zgodnie z art. 740 § 2 k.p.c., w wypadkach objętych § 1 obowiązanemu nie doręcza się również zażalenia uprawnionego ani postanowienia sądu drugiej instancji rozstrzygającego o tym zażaleniu.

Podstawami odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu było ustalenie, że podniesione zarzuty są oczywiście bezzasadne, ponadto zaś skarżąca nie wykazała naruszenia jej konstytucyjnych praw i wolności w niniejszej sprawie.

Skarżącej przysługują różne środki prawne, służące ochronie jej interesów: wniosek o uchylenie prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia (art. 742 k.p.c.); skarga na czynności komornika, jeżeli komornik w postępowaniu egzekucyjnym naruszył przepisy procedury (art. 767 k.p.c.); jak również - w określonych wypadkach - roszczenie odszkodowawcze przeciwko uprawnionemu o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia (art. 746 k.p.c.). Skarżąca wniosła o uchylenie prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia. Jej wniosek został rozpoznany i prawomocnie oddalony.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że do naruszenia prawa do sądu i prawa dochodzenia naruszonych praw lub wolności nie dochodzi, jeżeli skarżący dysponuje uprawnieniem do wszczęcia określonego postępowania lub podniesienia określonego zarzutu w danym postępowaniu (w związku z którym wnoszona jest skarga konstytucyjna), lecz okoliczności te mogą stanowić przedmiot innego postępowania albo skarżący dysponuje innymi środkami prawnymi służącymi ochronie jego interesu (por. wyroki TK z: 2 kwietnia 2001 r., SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52; 21 lipca 2004 r., SK 57/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 69; 26 czerwca 2007, SK 29/05, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 54 i 2 czerwca 2009 r., SK 31/08, OTK ZU nr 6/A/2009, poz. 83).

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że powody oczywistej bezzasadności podniesionych w skardze konstytucyjnej zarzutów są następujące. Po pierwsze, obowiązany w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym dysponuje omówionymi wyżej narzędziami obrony, a z jednego z nich notabene skarżąca skorzystała. Po wtóre, należy zgodzić się z poglądem, w myśl którego „należyte wyjaśnienie i rozstrzygnięcie sprawy cywilnej wymaga czasu. Zdarza się często, że w chwili zakończenia postępowania sądowego sytuacja faktyczna lub prawna łącząca strony albo uczestników jest inna niż w chwili wszczęcia postępowania, co może uniemożliwić wykonanie zapadłego orzeczenia lub wywołanie innych właściwych jego skutków. Zwiększeniu skuteczności postępowania cywilnego mają służyć regulacje zapewniające, że pomimo upływu czasu koniecznego do rozstrzygnięcia sprawy możliwe będzie osiągnięcie celów tego postępowania. Służą temu właśnie przepisy o postępowaniu zabezpieczającym. Charakter prawny zabezpieczenia roszczeń determinują dwie główne cechy: (1) o udzieleniu zabezpieczenia orzeka sąd w specjalnym rodzaju postępowania cywilnego i niezależnie od woli podmiotu, przeciwko któremu jest ono skierowane, oraz (2) zabezpieczenie to pozostaje w bezpośrednim i ścisłym związku z dochodzeniem roszczenia w postępowaniu sądowym lub przed sądem polubownym” (T. Ereciński, nota 1 do art. 730 k.p.c., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część druga. Postępowanie zabezpieczające, red. T. Ereciński, tom 3, Warszawa 2009). Cele postępowania zabezpieczającego nie mogłyby być zrealizowane, gdyby obowiązany w postępowaniu zabezpieczającym miał uprawnienia takie, jak pozwany w procesie.

Powyższe odnosi się do wszystkich wskazanych przez skarżącą argumentów, które jej zdaniem uzasadniają niezgodność kwestionowanych przepisów z Konstytucją. Ukształtowanie procedury w zakresie udzielenia zabezpieczenia opiera się na założeniu, że obowiązany dowiaduje się o udzieleniu zabezpieczenia wraz z doręczeniem mu tego orzeczenia przez komornika, który je wykonuje, różny zaś zakres uprawnień wnioskodawcy (uprawnionego) oraz podmiotu, na majątku którego ma być udzielone zabezpieczenie (obowiązanego), wynika z celu i funkcji postępowania zabezpieczającego.

Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że wynikające z art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej mogą wyjątkowo zostać przyjęte za samoistny konstytucyjny wzorzec kontroli kwestionowanego przepisu, jednakże tylko gdy „skarżący wskaże wynikające z tych zasad konkretne prawa lub wolności mające postać normatywnych praw podmiotowych. Normatywne prawa podmiotowe muszą precyzyjnie określać zarówno ich adresata, jak i jego sytuację prawną powiązaną z możnością wyboru sposobu zachowania się” (postanowienia TK z: 6 marca 2001 r., Ts 199/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 107 oraz 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). Jednak to na skarżącej spoczywa obowiązek należytego uzasadnienia takiego zarzutu. Tymczasem w niniejszej sprawie skarżąca nie wykazała naruszenia zasad demokratycznego państwa prawnego.

Jedynie na marginesie Trybunał Konstytucyjny postanowił odnieść się do argumentów podniesionych w piśmie z 6 lipca 2011 r., zgodnie z którymi orzeczenie niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów ma w ocenie skarżącej służyć „spójności prawa” oraz „usunięciu błędnego stosowania prawa”. Wywody te świadczą o mylnym rozumieniu istoty i celu skargi konstytucyjnej. W związku z tym należy przypomnieć, że „skarga konstytucyjna wedle Konstytucji nie jest skargą >>na rozstrzygnięcie<<, lecz skargą >>na przepis<<. Gdy przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjne zastosowanie lub zinterpretowanie przepisu zgodnego z Konstytucją - skarga nie służy. To kształtuje w szczególny sposób dowodowe powinności skarżącego: nawet bowiem wykazanie istnienia związku koniecznego (typu conditio sine qua non) między zarzucanym naruszeniem wolności (praw) konstytucyjnych a rozstrzygnięciem, które ów skutek spowodowało, nie jest tożsame z dowodem, że przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjność samego przepisu będącego prawną podstawą rozstrzygnięcia. Niezbędne jest bowiem wykazanie, że związek ten istnieje między brakiem konstytucyjności przepisu a naruszeniem prawa lub wolności” (wyrok TK z 15 października 2002 r., SK 6/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 65).

Z przedstawionych wyżej powodów Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 79 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

4