89/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 7 grudnia 2011 r.

Sygn. akt Ts 165/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Małgorzata Pyziak-Szafnicka,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Tadeusza B. w sprawie zgodności:

1) art. 271 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) w zakresie, w jakim penalizuje możliwość poświadczenia nieprawdy przez sporządzenie na fakturze VAT dopisku w rubryce SWW/KU cyfr 0242 222;

2) art. 273 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) w zakresie, w jakim penalizuje możliwość „użycia” podczas kontroli skarbowej faktur, w których „poświadczono nieprawdę” w ten sposób, że sporządzono dopisek w rubryce SWW/KU cyfr 0242 222;

3) art. 270 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) w zakresie, w jakim penalizuje zachowanie polegające na użyciu, przez dołączenie do oryginałów faktur VAT, kserokopii przerobionych orzeczeń w zakresie parametrów produktu przy umowach sprzedaży, z

art. 2 oraz art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 20 maja 2010 r. złożonej, do Trybunału Konstytucyjnego 14 lipca 2010 r. (data nadania), Tadeusz B. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność: po pierwsze, art. 271 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) w zakresie, w jakim penalizuje możliwość poświadczenia nieprawdy przez sporządzenie na fakturze VAT dopisku w rubryce SWW/KU cyfr 0242 222; po drugie, art. 273 k.k. w zakresie, w jakim penalizuje możliwość „użycia” podczas kontroli skarbowej faktur, w których „poświadczono nieprawdę” w ten sposób, że sporządzono dopisek w rubryce SWW/KU cyfr 0242 222; po trzecie, art. 270 § 1 k.k. w zakresie, w jakim penalizuje zachowanie polegające na użyciu, przez dołączenie do oryginałów faktur VAT, kserokopii przerobionych orzeczeń w zakresie parametrów produktu przy umowach sprzedaży, z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym i prawnym. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Pułtusku z 6 lutego 2008 r. (sygn. akt II K. 259/03) skarżący został uznany za winnego popełnienia przestępstwa: z art. 271 § 1 w zbiegu z art. 270 § 1 w zw. z art. 11 § 2 w zw. z art. 12 k.k., przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. oraz przestępstwa z art. 270 § 1 w zw. z art. 12 k.k. Od pozostałych zarzutów skarżącego uniewinniono. Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z 27 sierpnia 2008 r. (sygn. akt II Ka 148/08), zmieniając zaskarżony wyrok, uznał skarżącego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 271 § 1 i art. 273 w zw. z art. 11 § 2 w zw. z art. 12 k.k. W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy w Ostrołęce utrzymał wyrok Sądu Rejonowego w Pułtusku w mocy.

Skarżący wskazuje, że w jego ocenie wyroki sądu I i II instancji, przez nieprawidłową, rozszerzającą interpretację pojęcia „osoby uprawnionej” z art. 271 k.k., godzą w ustanowiony art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji zakaz ingerencji w sferę praw oraz wolności człowieka i obywatela w stopniu naruszającym ich istotę. Skarżący kwestionuje wystąpienie ustawowych znamion przestępstwa z art. 271 i art. 273 k.k., w szczególności przesłanki „użycia” faktury. Jednocześnie skarżący zarzuca sądowi okręgowemu „niekonsekwencję orzeczniczą” w kwestii interpretacji pojęcia „wystawienia dokumentu” w rozumieniu art. 271 § 1 k.k. Podnosi również, że w momencie popełnienia czynu nie pełnił już funkcji wiceprezesa spółki „TELKAZ” i nie mógł się dopuścić przestępstwa z art. 271 § 1 k.k. Ustalenia faktyczne sądów I i II instancji godzą, zdaniem skarżącego, w jego prawa zagwarantowane Konstytucją oraz pozostają w rażącej sprzeczności z art. 2 Konstytucji. W ocenie skarżącego organy władzy publicznej, w postaci dwóch sądów orzekających w sprawie, przekroczyły w swych działaniach ramy prawa wyznaczone Konstytucją i innymi ustawami.

Z art. 31 Konstytucji skarżący wywodzi ochronę prawną wolności człowieka, podkreślając wynikający z niego zakaz ingerowania w sferę prawnie chronionych wolności jednostki, konstytucyjne i ustawowe wyznaczanie granic wolności oraz fundamentalną zasadę państwa prawa, zgodnie z którą nikt nie musi czynić tego, co nie jest mu prawem nakazane i nie może zachowywać się wbrew zakazom. Skarżący podnosi, że nie można przypisać mu żadnej winy w działaniu polegającym na realizowaniu swoich interesów gospodarczych, jak również nie można dopatrywać się w nich działań przestępczych.

Zarządzeniem z 12 października 2011 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wskazanie daty doręczenia mu ostatecznego - w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji - rozstrzygnięcia sądu, z wydaniem którego skarżący łączy zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw, oraz doręczenie odpisów rozstrzygnięć zapadłych w sprawie wraz z uzasadnieniami.

Pismem z 24 października 2011 r. pełnomocnik skarżącego wskazał, że ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji otrzymał 6 kwietnia 2010 r. oraz przedłożył odpisy orzeczeń wraz z uzasadnieniami.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, służącym eliminacji z systemu prawnego niezgodnych z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które stanowiły podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK obowiązkiem podmiotu występującego ze skargą konstytucyjną jest wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - jego zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowane unormowanie będące podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w jego sprawie. Wynika stąd, że zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw powinien być skonkretyzowany przez skarżącego zarówno pod kątem podmiotowym, jak i przedmiotowym. Jednocześnie kontrola zakwestionowanych przepisów dokonywana jest wyłącznie z punktu widzenia wskazanego przez podmiot skarżący tzw. wzorca konstytucyjnego, którym nie może być każdy przepis Konstytucji, ale tylko ten, który normuje określoną wolność lub prawo (podmiotowe). Z tego względu określenie w skardze konstytucyjnej wzorca kontroli ma istotne materialnoprawne i procesowe znaczenie. Skarżący jest zobligowany nie tylko do wskazania określonej kategorii prawa lub wolności o randze konstytucyjnej, ale również do sformułowania argumentów, które mogłyby uprawdopodobnić postawiony zarzut niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga powyższych warunków nie spełnia.

Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest stwierdzenie, że jako konstytucyjne wzorce kontroli skarżący wskazał przepisy, które nie mogą być uznane za samoistne źródło praw podmiotowych (art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji). Sformułowanie zarzutu naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego, zasady proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych wolności lub praw wymaga każdorazowego odniesienia tych reguł do praw podmiotowych. Skarżący nie dokonał takiego doprecyzowania. Skarżący nie wyjaśnił także, które z konstytucyjnych praw zostało ograniczone w sposób niespełniający standardów z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Na marginesie należy zauważyć, że zasada demokratycznego państwa prawnego i wywodzone z niej dalsze zasady ustrojowe nie tworzą po stronie obywateli praw podmiotowych ani wolności. Trybunał dopuszcza wprawdzie, że zasada ta może stanowić źródło praw i wolności, jednakże dopiero wówczas, gdy nie są one ujęte wprost w innych przepisach Konstytucji, a ze względu na zasadę skargowości (art. 66 ustawy o TK) obowiązkiem skarżącego jest ich wskazanie oraz uzasadnienie (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114).

Samo powołanie się na szereg zasad ustrojowych dekodowanych z treści art. 2 Konstytucji nie jest wystarczające do spełnienia ustawowej przesłanki wskazania takich unormowań, które można uznać za podstawę do konstruowania konkretnych przysługujących skarżącemu praw podmiotowych. W świetle powyższego należy stwierdzić, że wskazanie jedynie norm ustrojowych, adresowanych w pierwszym rzędzie do prawodawcy, nie wyczerpuje dyspozycji art. 79 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którą prawo do wystąpienia ze skargą konstytucyjną przysługuje „każdemu, czyje konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone” (por. postanowienie TK z 12 grudnia 2000 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/2002, poz. 59).

Niezależnie od powyższego należy zaznaczyć, że zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją aktów normatywnych, w celu wyeliminowania z systemu prawnego przepisów prawa, które są niezgodne z Konstytucją. Nie należy natomiast do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego ocena prawidłowości ustaleń dokonanych w toku rozpoznania konkretnej sprawy ani kontrola sposobu stosowania lub niestosowania przepisów przez organy orzekające w sprawie.

Należy zwrócić uwagę, że skarżący niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów upatruje w ich błędnym zastosowaniu przez organy orzekające w jego sprawie. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego skarga konstytucyjna w tym zakresie jest skargą na stosowanie prawa. Skarżący wielokrotnie podkreśla, że w jego ocenie stosowanie prawa i interpretacja zaskarżonych przepisów przez sądy I i II instancji narusza jego prawa i wolności gwarantowane w Konstytucji. W złożonej skardze wskazuje: „ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy w Pułtusku, jak również Sąd Okręgowy w Ostrołęce, które doprowadziły w konsekwencji do skazania Tadeusza B. są ze wszech miar godzące w prawa zagwarantowane Konstytucją”, „organy władzy publicznej w postaci dwóch orzekających w sprawie Sądów, przekroczyły w swych działaniach ramy prawa wyznaczone Konstytucją i innymi ustawami” oraz „jeżeli zaś interpretacja uznająca winę skarżącego pojawiła się jednak w przedmiotowej sprawie, tym samym należy podnieść, że zastosowano art. 271 §1 kk i art. 273 kk w znaczeniu niezgodnym z Konstytucją RP”. Tymczasem nie budzi wątpliwości, że art. 79 ust. 1 Konstytucji, mówiący o skardze konstytucyjnej, kształtuje ją jako skargę „na przepis”, nie zaś na jego stosowanie. Podniesione przez skarżącego zarzuty odnoszą się w takim ujęciu do sfery stosowania prawa, a nie jego stanowienia, co - ze względu na kognicję Trybunału Konstytucyjnego - wyłącza możliwość ich merytorycznego rozpoznania.

Należy również wskazać, że skarżący nie wykonał zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 12 października 2011 r., w którym został wezwany do wskazania daty doręczenia mu ostatecznego - w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji - rozstrzygnięcia sądu, z wydaniem którego skarżący łączy zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. W piśmie z 24 października 2011 r. wskazano jedynie datę doręczenia orzeczenia pełnomocnikowi skarżącego. Tymczasem, zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Zatem dla ustalenia przez Trybunał Konstytucyjny zachowania terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej nie ma znaczenia data doręczenia orzeczenia pełnomocnikowi, lecz skarżącemu. Jako ostateczne orzeczenie skarżący wskazał wyrok Sądu Okręgowego w Ostrołęce z 27 sierpnia 2008 r., tymczasem skarga konstytucyjna została złożona 14 lipca 2010 r. Brak wykonania przez skarżącego obowiązku wskazania daty doręczenia mu tego orzeczenia uniemożliwia więc Trybunałowi Konstytucyjnemu dokonanie oceny realizacji przesłanki formalnej dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK nieusunięcie braków skargi konstytucyjnej w ustawowym terminie 7 dni stanowi samoistną podstawę odmowy nadania biegu skardze.

W tym stanie rzeczy Trybunał postanowił jak w sentencji.

4