91/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 13 października 2011 r.

Sygn. akt Ts 211/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Adama D. o zbadanie zgodności:

§ 1 pkt 1 lit. c, § 1 pkt 4, § 10 ust. 1 i 4 oraz § 13 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr 2, poz. 15, ze zm.) oraz załącznika nr 5 do tego rozporządzenia z:

1) art. 123 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, ze zm.) oraz

2) art. 45 ust. 1 i art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 26 sierpnia 2010 r. Adam D. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność § 1 pkt 1 lit. c, § 1 pkt 4, § 10 ust. 1 i 4 oraz § 13 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr 2, poz. 15, ze zm.; dalej: rozporządzenie) oraz załącznika nr 5 do tego rozporządzenia z art. 123 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, ze zm.; dalej: p.r.d.) oraz z art. 45 ust. 1 i art. 92 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny. Decyzją z 31 lipca 2008 r. (znak: WKD.II-5520/CN/51/07) Starosta Żarski cofnął skarżącemu uprawnienie do kierowania pojazdami kat. „B” do czasu ustania przyczyn, które spowodowały cofnięcie. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Zielonej Górze decyzją z 23 września 2008 r. (nr SKO-4774/47-Kom/08) utrzymało w mocy zaskarżone orzeczenie organu administracyjnego I instancji. Wyrokiem z 12 marca 2009 r. (sygn. akt II SA/Go 850/08) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim oddalił skargę na decyzję SKO. Skarga kasacyjna od tego rozstrzygnięcia została oddalona przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 21 kwietnia 2010 r. (sygn. akt I OSK 873/09).

W ocenie skarżącego zakwestionowane przepisy w zakresie, „w jakim nie ustanawiają wymogu wskazania w orzeczeniu lekarza oraz podmiotu odwoławczego od tegoż orzeczenia, jakie jest - na czym polega z medycznego punktu widzenia - przeciwwskazanie do prowadzenia pojazdów mechanicznych”, są niezgodne z art. 123 p.r.d. oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji. Uzasadniając ten pogląd, skarżący podniósł, że wbrew ustawowemu obowiązkowi przyjęcia obiektywnych kryteriów oceny stanu zdrowia kierowców § 1 pkt 1 lit. c, § 1 pkt 4, § 10 ust. 1 i 4 oraz § 13 rozporządzenia oraz załącznik nr 5 do tego aktu prawnego takiej obiektywności nie zapewniają, gdyż treść wydawanego przez lekarzy orzeczenia dotyczącego ewentualnych przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami silnikowymi „jest nieweryfikowalna”.

Z kolei niezgodność kwestionowanych regulacji z art. 45 ust. 1 Konstytucji wynika z braku możliwości zapoznania się przez osobę poddawaną badaniom medycznym z ustaleniami lekarzy, co znacznie ogranicza możliwości dowodowe kierowcy - strony postępowania sądowoadministracyjnego.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 4 lipca 2011 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi przez wyjaśnienie, w jaki sposób zakwestionowane przepisy stanowiły podstawę ostatecznego - w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji - orzeczenia organu władzy publicznej; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa przysługujące skarżącemu, wynikające z art. 45 ust. 1 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji, zostały naruszone przepisem będącym podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, oraz wyjaśnienie, w jaki sposób przepis stanowiący przedmiot skargi prowadzi do naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw.

W piśmie procesowym stanowiącym odpowiedź na przedmiotowe zarządzenie skarżący ustosunkował się do stwierdzonych uchybień.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym, a zarazem subsydiarnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw, przysługującym na zasadach określonych w Konstytucji oraz w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Model skargi konstytucyjnej funkcjonujący w polskim prawie ustrojowym zakłada, że kontroli konstytucyjności może zostać poddana jedynie regulacja stanowiąca podstawę normatywną ostatecznego rozstrzygnięcia organu władzy publicznej o konstytucyjnych wolnościach lub prawach skarżącego. Przy czym obowiązkiem skarżącego jest prawidłowe wskazanie przepisów stanowiących podstawę normatywną orzeczenia organu władzy publicznej, wywiedzenie z nich kwestionowanej normy prawnej, a następnie wykazanie, w jaki sposób norma ta - zastosowana przez organ administracyjny lub sąd - narusza konstytucyjne wolności lub prawa. Źródłem naruszenia powinna być normatywna treść kwestionowanych przepisów, zaś sposób naruszenia powinien być wskazany przez samego skarżącego w uzasadnieniu wnoszonej skargi (art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK).

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga powyższych warunków nie spełnia.

Na wstępie niezbędne jest wyrażenie zasadniczej wątpliwości co do prawidłowości określenia przedmiotu zaskarżenia, gdyż skarżący kwestionuje określone przepisy rozporządzenia i załącznika nr 5 do tego aktu prawnego w zakresie, w jakim nie zawiera określonych unormowań. Podstawowym zarzutem skargi jest więc brak regulacji, a ten może mieć postać pominięcia ustawodawczego albo zaniechania ustawodawczego. W orzeczeniu z 3 grudnia 1996 r. (K 25/95, OTK ZU nr 6/1996, poz. 52) powiedziano: „Trybunał Konstytucyjny nie ma kompetencji orzekania o zaniechaniach ustawodawcy polegających na niewydaniu aktu, choćby obowiązek jego wydania wynikał z norm konstytucyjnych. W przypadku natomiast aktu ustawodawczego wydanego i obowiązującego Trybunał Konstytucyjny ma kompetencję do oceny, czy w jego przepisach nie brakuje unormowań, bez których, ze względu na naturę objętej aktem regulacji, może on budzić wątpliwości natury konstytucyjnej (zob. wyroki z: 6 maja 1998 r., K 37/97, OTK ZU nr 3/1998, poz. 33; 30 maja 2000 r., K 37/98, OTK ZU nr 4/2000, poz. 112; 24 października 2000 r., SK 7/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 256). Przenosząc te ustalenia na grunt niniejszej sprawy, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarga nie zawiera argumentacji uzasadniającej zarzut pominięcia ustawodawczego. W tym kontekście, należy także przywołać wyrażany w orzecznictwie TK pogląd, iż: „postawione zarzuty nie mogą polegać na wskazaniu, że przepis nie zawiera konkretnej regulacji, której istnienie zadowalałoby wnioskodawcę. Gdyby istniała możliwość zaskarżenia przepisu pod zarzutem, iż nie zawiera on regulacji, które w przekonaniu wnioskodawcy winny się w nim znaleźć, każdą ustawę lub dowolny jej przepis można byłoby zaskarżyć w oparciu o tego rodzaju przesłankę negatywną. Gdyby ustawodawca uznał za celowe takie ukształtowanie kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, zawarłby stosowną normę w Ustawie Zasadniczej, istniałoby jednak wówczas niebezpieczeństwo, że Trybunał Konstytucyjny przestałby być >>sądem prawa<<, a stałby się quasi ustawodawcą” (zob. wyrok TK z 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251). Z uwagi na powyższe, należało przyjąć, że skarżący określił przedmiot skargi w sposób nieodpowiadający wymogom wynikającym z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK i dlatego skardze konstytucyjnej nie może zostać nadany dalszy bieg.

W odniesieniu do zarzutu niezgodności § 1 pkt 1 lit. c, § 1 pkt 4, § 10 ust. 1 i 4 oraz § 13 rozporządzenia z art. 123 p.r.d. oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że ma on charakter oczywiście bezzasadny. W ocenie skarżącego akt podustawowy nie odpowiada wytycznym wskazanym w art. 123 p.r.d. - tj. przepisie, na podstawie którego wydane zostało kwestionowane rozporządzenie. Jak wynika z tego unormowania, minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw transportu, ministrem właściwym do spraw wewnętrznych oraz Ministrem Obrony Narodowej zostali upoważnieni do określenia w drodze rozporządzenia m.in. szczegółowych warunków i trybu wydawania orzeczeń lekarskich stwierdzających istnienie lub brak przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami. Określając w upoważnieniu ustawowym wytyczne dla rozporządzeniodawcy, ustawa nakazuje uwzględnić: (1) zróżnicowane wymagania zdrowotne kierujących pojazdami oraz (2) konieczność przyjęcia obiektywnych i (3) niezbędnych kryteriów oceny stanu zdrowia. Skarżący kwestionuje drugą z wymienionych wytycznych. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozporządzenie odpowiada i realizuje kryterium obiektywności. Nie różnicuje ono w żaden sposób osób poddanych badaniom lekarskim, nakazuje przeprowadzenie badań w tych samych jednostkach medycznych oraz zapewnia możliwość zweryfikowania decyzji lekarza właściwego wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy. W oparciu o jedyne kryterium - wiedzę medyczną - lekarze oceniają stan zdrowia osób skierowanych na badania. Mając na uwadze powyższe, Trybunał Konstytucyjny uznał, że skarżący nie uprawdopodobnił, by określona w rozporządzeniu procedura została sformułowana niezgodnie z ustawowymi wytycznymi. Przeciwnie - analiza aktu podustawowego prowadzi do zgoła odmiennych wniosków. Względem wszystkich osób poddanych badaniom zastosowanie znajdują te same, zobiektywizowane kryteria. Z powyższych względów zarzut niezgodności § 1 pkt 1 lit. c, § 1 pkt 4, § 10 ust. 1 i 4 oraz § 13 rozporządzenia z art. 123 p.r.d. oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji należy ocenić jako oczywiście bezzasadny, co przesądza o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w tym zakresie (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

Odnosząc się natomiast do zagadnienia graficznego przedstawienia wyników prowadzonych względem kierujących badań medycznych, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że choć rezultaty analiz umieszczane są na oświadczeniu lekarskim w uproszczonej formie, tj. symboli i znaków graficznych, to istniejący stan prawny pozwala każdemu badanemu na zapoznanie się ze zgromadzoną dokumentacją medyczną. W tym zakresie Trybunał podziela pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażony w wyroku w sprawie skarżącego, odnoszący się do ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417, ze zm.): „osoba badana (…) ma (…) wgląd do prowadzonej przez uprawnionego lekarza dokumentacji medycznej, może też domagać się wydania kopii, odpisów lub wyciągów z tej dokumentacji oraz ma zagwarantowane prawo do informacji o swoim stanie zdrowia” (wyrok NSA z 21 kwietnia 2010 r., sygn. akt I OSK 873/09). Stan prawny pozwala na uzyskanie dostępu do materiałów zgromadzonych przez uprawnionego lekarza i dlatego Trybunał Konstytucyjny uznał, że skarżący nie wskazał sposobu, w jaki doszło do naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych wolności i praw, do czego był zobowiązany na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Skardze konstytucyjnej należy więc odmówić nadania dalszego biegu w zakresie, w jakim odnosi się do niezgodności § 1 pkt 1 lit. c, § 1 pkt 4, § 10 ust. 1 i 4 oraz § 13 rozporządzenia oraz załącznika nr 5 do tego aktu prawnego z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Niezależnie od powyższego konieczne jest przypomnienie, że w postępowaniu skargowym uczynienie art. 92 ust. 1 Konstytucji wzorcem kontroli wymaga każdorazowo doprecyzowania, jakie prawo lub wolność wyrażone w przepisach konstytucyjnych zostały naruszone wskutek ustanowienia rozporządzenia niezgodnie z wymogami sformułowanymi przez ustrojodawcę. Z treści samodzielnie ujmowanego art. 92 ust. 1 Konstytucji nie wynika bowiem jakiekolwiek prawo podmiotowe, które chronione mogłoby być za pomocą skargi konstytucyjnej. Niewłaściwe sformułowanie zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji skutkuje zarazem niemożnością uznania art. 92 ust. 1 Konstytucji za dopuszczalny i adekwatny wzorzec kontroli zakwestionowanego w skardze rozporządzenia.

Biorąc pod uwagę postawione w skardze zarzuty oraz przywołane w niej wzorce kontroli niezbędne jest także zwrócenie uwagi skarżącego, że podnoszony przez niego problem możliwości wykorzystania środków dowodowych w postępowaniu administracyjnym nie pozostaje w związku treściowym z art. 45 ust. 1 Konstytucji, który to przepis wyznacza standardy proceduralne wyłącznie względem postępowania sądowego.

Na marginesie Trybunał podkreśla także, że zgodnie z decyzją Starosty Żarskiego, cofnięcie uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi ma charakter czasowy, tj. do ustąpienia przyczyn, które spowodowały cofnięcie. Skarżącemu przysługują więc środki prawne umożliwiające uzyskanie tych uprawnień, pod warunkiem, że nie stanie temu na przeszkodzie stan jego zdrowia.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz w oparciu o art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, postanowił jak w sentencji.

4