85/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 10 maja 2011 r.

Sygn. akt Ts 150/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Roberta J. Ewy J. i Marioli G. w sprawie zgodności:

art. 370 w związku z art. 397 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) i art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, ze zm.) z art. 77 ust. 1 i 2, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 17 czerwca 2010 r. skarżący - Robert J., Ewa J. i Mariola G. zarzucili, że ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, ze zm.; dalej: ustawa o skardze), przez to, że nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia sądu rozstrzygającego w przedmiocie skargi na przewlekłość postępowania, jest niezgodna z art. 32 ust. 1 (błędnie określonym w skardze konstytucyjnej jako art. 31 ust. 1 Konstytucji), art. 45 ust. 1, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 grudnia 2010 r. (doręczonym 14 grudnia 2010 r.) pełnomocnik skarżących został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi przez dokładne sprecyzowanie przedmiotu skargi, wskazanie naruszonych konstytucyjnych wolności i praw wraz ze sposobem ich naruszenia. Trybunał zobowiązał również pełnomocnika do wskazania ostatecznego - w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji - orzeczenia, z którym skarżący wiążą naruszenie swych wolności lub praw, jak również do doręczenia pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi i reprezentowania skarżących w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Pismem procesowym z 21 grudnia 2010 r., stanowiącym odpowiedź na zarządzenie sędziego, skarżący sprecyzowali między innymi zarzuty skargi i wzorce jej kontroli. Wnieśli o stwierdzenie niezgodności art. 370 w związku z art. 397 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) i art. 8 ust. 2 ustawy o skardze z art. 77 ust. 1 i 2, ar. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 10 marca 2010 r. (sygn. akt V S 3/10) Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - V Wydział Cywilny Odwoławczy oddalił skargę na naruszenie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Postanowieniem z 29 marca 2010 r. (sygn. akt V S 3/10) Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - V Wydział Cywilny Odwoławczy odrzucił zażalenie na powyższe postanowienie jako niedopuszczalne. W uzasadnieniu, przywołując uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 23 marca 2006 r. (sygn. III SPZP 3/05), podniósł, że postępowanie w przedmiocie skargi na przewlekłość postępowania jest postępowaniem jednoinstancyjnym. Powyższe postanowienie, wskazane jako ostateczne - w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, zostało wraz z uzasadnieniem doręczone skarżącym 2 kwietnia 2010 r.

W ocenie skarżących, zakwestionowane przepisy uniemożliwiają zaskarżenie do sądu drugiej instancji postanowienia oddalającego skargę na przewlekłość postępowania. Skarżący zostali pozbawieni zatem prawa do instancyjnej kontroli roszczenia o stwierdzenie przewlekłości postępowania, jak również zgłoszonego względem Skarbu Państwa roszczenia odszkodowawczego za przewlekłość postępowania w sprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną do uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącego praw konstytucyjnych, w szczególności zaś czy doszło do zamknięcia drogi do dochodzenia praw i wolności skarżącego.

W postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, wszczętym na podstawie skargi konstytucyjnej, Trybunał bada normę prawną, na podstawie której sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego (art. 79 Konstytucji i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym; Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

W skardze konstytucyjnej uzupełnionej pismem procesowym z 21 grudnia 2010 r. skarżący zakwestionowali zgodność z Konstytucją przepisów k.p.c. oraz ustawy o skardze, zarzucając im brak podstaw do zaskarżenia orzeczenia wydanego przez sąd przełożony nad sądem prowadzącym postępowanie, przebieg którego kwestionowany był w skardze na przewlekłość postępowania. Innymi słowy, skarżący kwestionują konstytucyjność normy nieprzewidującej w tej sprawie środka odwoławczego.

W ocenie Trybunału, zarzut ten jest jednak chybiony, a na przeszkodzie merytorycznej ocenie skargi stoi wadliwe wskazanie objętej zaskarżeniem podstawy orzeczenia. Skarżący nie uczynili przedmiotem skargi konstytucyjnej normy prawnej będącej podstawą ostatecznego orzeczenia, ale tylko jej fragment. Dopuszczalność lub niedopuszczalność środka zaskarżenia od postanowienia sądu wydanego w postępowaniu zainicjowanym skargą na przewlekłość nie wynika bowiem z zaskarżonych niniejszą skargą przepisów. Konieczne jest również wskazanie konkretnego przepisu, stanowiącego o niedopuszczalności w sprawie środka odwoławczego. W procedurze cywilnej określonej przepisami k.p.c., do którego odsyła art. 8 ust. 2 ustawy o skardze, właściwym przepisem jest niepowołany przez skarżących art. 394 § 1 k.p.c. To z tego unormowania bezpośrednio wynika brak środka odwoławczego. Wskazane w skardze przepisy k.p.c. traktują jedynie o odpowiednim stosowaniu przepisów dotyczących apelacji (art. 397 § 2 k.p.c.) oraz o odrzuceniu niedopuszczalnego środka prawnego (art. 370 k.p.c.). W żadnym jednak razie przepisy te, wraz z odsyłającym do nich art. 8 ust. 2 ustawy o skardze nie tworzą normy, z której wynika niedopuszczalność zażalenia.

Powyższa okoliczność jest samoistną przesłanką odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarga obarczona jest również innymi brakami uniemożliwiającymi jej merytoryczną ocenę.

Skarżący kwestionują przepisy w zakresie, w jakim nie przewidują one środka zaskarżenia. Istota zarzutu sprowadza się zatem do braku odpowiedniej regulacji.

Powyższy zarzut nie może być rozpoznany przez Trybunał Konstytucyjny w trybie skargi konstytucyjnej, gdyż przedmiotem postępowania przed Trybunałem może być akt normatywny, a nie fakt braku aktu normatywnego określonej treści. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się w kwestii niedopuszczalności składania skarg konstytucyjnych na zaniechanie prawodawcze. Zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest bowiem orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją aktów normatywnych, w celu wyeliminowania z systemu prawnego norm niezgodnych z normami mającymi wyższą rangę w hierarchicznie zbudowanym systemie prawnym. Trybunał Konstytucyjny pełni rolę „ustawodawcy negatywnego”, natomiast nie ma on kompetencji prawotwórczych (por. postanowienia TK z 27 stycznia 1998 r., Ts 1/98, OTK ZU nr 2/1998, poz. 22 oraz 30 czerwca 1998 r., Ts 83/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 80). Trybunał Konstytucyjny władny jest dokonywać oceny ustanowionych przez prawodawcę norm prawnych z punktu widzenia ich zgodności z normami hierarchicznie wyższymi, a w jej konsekwencji - pozbawiać mocy obowiązującej normy niekonstytucyjne. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego formułowano też pogląd, że „zarzuty nie mogą polegać na wskazaniu, że przepis nie zawiera konkretnej regulacji, której istnienie zadowalałoby wnioskodawcę” (zob. wyrok z 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251). Wskazywana przez skarżących luka, o której mowa w skardze konstytucyjnej, nie może być przedmiotem oceny w postępowaniu mającym na celu stwierdzenie niekonstytucyjności norm prawnych.

W kompetencjach Trybunału mieści się natomiast ocena konstytucyjności obowiązującego aktu normatywnego z tego punktu widzenia, czy w jego przepisach nie brakuje unormowań, bez których może budzić wątpliwości natury konstytucyjnej (wyrok TK z 10 maja 2004 r., SK 39/03, OTK ZU nr 54/2004, poz. 40). Ocenie Trybunału Konstytucyjnego podlega zawsze treść normatywna zaskarżonego przepisu, a więc także brak pewnych elementów normatywnych, których istnienie warunkowałoby konstytucyjność danej regulacji. Możliwość orzeczenia niekonstytucyjności pominięcia ustawodawczego została uwarunkowana - z uwagi na sformalizowany charakter skargi - prawidłowym określeniem jej przedmiotu, zarzutu niekonstytucyjności oraz wskazaniem sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw. W skardze konstytucyjnej, pomimo wezwania skarżących do uzupełnienia braków w tym zakresie, skarżący prawidłowo nie wskazali ani przedmiotu skargi, ani w jaki sposób zaskarżone przepisy godzą w prawa i wolności wskazane w petitum skargi.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK postanowił orzec jak na wstępie.

3