7/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 21 grudnia 2010 r.

Sygn. akt Ts 2/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Antoniego J. o zbadanie zgodności:

1) art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.),

2) art. 398⁶ § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z

art. 2 i art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 29 grudnia 2008 r. skarżący zarzucił, że art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) i art. 398⁶ § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), w zakresie, w jakim upoważnia Sąd Najwyższy do odrzucenia skargi kasacyjnej po wydaniu przez ten Sąd postanowienia o przyjęciu skargi do rozpoznania, są niezgodne z art. 2 i art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja o ochronie praw człowieka). Zgodnie z art. 35 ust. 1 u.k.s.c. w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia; jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000 zł, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłatę stosunkową. Na podstawie art. 398⁶ § 3 k.p.c. Sąd Najwyższy odrzuca skargę kasacyjną, która podlegała odrzuceniu przez sąd drugiej instancji, albo zwraca ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków.

W stosunku do art. 35 ust. 1 u.k.s.c. skarżący podnosi, że przepis ten jest niejasny i stanowił przedmiot wielu orzeczeń Sądu Najwyższego. Rozstrzygnięcia te zostały jednak opublikowane dopiero po wniesieniu przez niego skargi kasacyjnej, a Sąd Okręgowy i Sąd Najwyższy uznały początkowo jego skargę za prawidłowo opłaconą. Skarżący argumentuje, że wątpliwości odnoszące się do wykładni zaskarżonego przepisu - który ostatecznie stał się podstawą odrzucenia jego skargi kasacyjnej - pozbawiły go zatem drogi sądowej przed Sądem Najwyższym. Zdaniem skarżącego, ustawodawca, formułując art. 35 ust. 1 u.k.s.c., naruszył zasady poprawnej legislacji i określoności ustawowej ingerencji w sferę praw i obowiązków adresatów, wywiedzione przez Trybunał z art. 2 Konstytucji. Wskazał przy tym, że - jego zdaniem - z wyroków Trybunału z 30 maja 2007 r. (SK 68/08, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53) i 1 lipca 2008 r. (SK 40/07, OTK ZU nr 6/A/2008, poz. 101) wynika, że zamknięcie drogi do postępowania przed Sądem Najwyższym jest naruszeniem konstytucyjnego prawa do sądu.

Norma wywiedziona z zaskarżonego art. 398⁶ § 3 k.p.c. powinna - zdaniem skarżącego - zostać uznana za niezgodną z Konstytucją, gdyż po wydaniu postanowienia o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania, można zasadnie oczekiwać, że sprawa zostanie merytorycznie rozpoznana. Dopuszczalność wydania w takiej sytuacji postanowienia o odrzuceniu tego środka godzi w zaufanie obywateli do orzeczeń sądowych i prawo do sądu, zamykając stronie drogę do rozpoznania jej sprawy przez Sąd Najwyższy.

Powyższe zarzuty skarżący sformułował w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Najwyższy postanowieniem z 9 maja 2008 r. (sygn. akt II PK 6/08) postanowił przyjąć do rozpoznania skargę kasacyjną skarżącego, a następnie postanowieniem z 27 sierpnia 2008 r. (sygn. akt II PK 6/08) odrzucił ten środek.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna - zgodnie z art. 79 ust.1 Konstytucji - stanowi środek ochrony praw lub wolności, określonych w Konstytucji, które zostały naruszone wskutek wydania w sprawie skarżącego orzeczenia na podstawie zaskarżonego przepisu. Obowiązek wykazania, że przesłanki te zostały spełnione nakłada na skarżącego art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skarżący - w myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK - określił, że w sprawie, w związku z którą wniósł skargę konstytucyjną, doszło do naruszenia prawa do sądu, polegającego na zamknięciu drogi do merytorycznego rozpoznania jego skargi kasacyjnej przez Sąd Najwyższy. W świetle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału prawo do sądu (jak też prawo do zaskarżania orzeczeń określone w art. 78 Konstytucji) nie obejmuje jednak gwarancji rozpoznania sprawy w trzeciej instancji przez Sąd Najwyższy (por. wyroki TK z: 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143; 17 maja 2004 r., SK 32/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44; 6 października 2004 r., SK 23/02, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 89; 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29 i 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2). Wbrew tezie skarżącego inny wniosek nie wypływa z przytoczonych przez niego wyroków w sprawach SK 40/07 i SK 68/08. Trybunał wyraźnie stwierdził bowiem także w tych wypadkach, że możliwość odwołania się do trzeciej instancji wykracza poza konstytucyjne minimum, a ustawodawca korzysta - co do zasady - ze swobody ukształtowania modelu postępowania kasacyjnego. Jeżeli jednak ustawa dopuszcza zaskarżenie do kolejnej, trzeciej instancji, to takie postępowanie - zdaniem Trybunału - musi odpowiadać standardom rzetelnego procesu, wynikającym zarówno z art. 45 ust. 1 Konstytucji, jak i zasad zawartych w art. 2 Konstytucji. Gwarancje rzetelnego procesu - jak wynika z omawianych orzeczeń Trybunału - obejmują m.in. zakaz wprowadzania nadmiernie surowej sankcji i obowiązek uzasadnienia rozstrzygnięcia, nawet wówczas, gdy nie podlega ono zaskarżeniu. Tego rodzaju zarzutów skarżący w niniejszej sprawie jednak nie postawił. Uzasadniając niezgodność z Konstytucją art. 35 ust. 1 u.k.s.c., skarżący skoncentrował się bowiem na wykazywaniu naruszenia przez ten przepis zasady poprawnej legislacji, wywiedzionej z art. 2 Konstytucji. W orzecznictwie Trybunału utrwaliło się jednak stanowisko, w myśl którego zasady zawarte w tej normie konstytucyjnej mogą stanowić źródło praw podmiotowych lub wolności, o ile nie zostały one wyrażone w innych przepisach konstytucyjnych, a skarżący wskaże zarówno treść tego nowego prawa - określając sytuację powiązaną z możliwością wyboru sposobu zachowania się - jak i jego beneficjenta (por. postanowienia TK z: 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, wydane w pełnym składzie; 23 stycznia 2002 r., SK 13/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 9 i 14 grudnia 2004 r., SK 29/03, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 124). Tą samą wadliwością dotknięte są argumenty odnoszące się do naruszenia zaufania do organów państwowych, wynikającego z odrzucenia skargi kasacyjnej po wydaniu postanowienia o przyjęciu jej do rozpoznania na podstawie art. 398⁶ § 3 k.p.c. Brak konstytucyjnej gwarancji rozpoznania sprawy w trzeciej instancji przez Sąd Najwyższy stoi w konsekwencji na przeszkodzie rozpoznaniu zarzutów zawartych w niniejszej skardze konstytucyjnej.

Na marginesie Trybunał zwraca uwagę, że zarzut skarżącego oparty na założeniu, że po uzyskaniu postanowienia o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania jego sprawa zostanie merytorycznie rozpoznana, wydaje się polegać na nieporozumieniu. Podstawy przyjęcia bądź odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz odrzucenia tego środka zostały bowiem ukształtowane odmiennie. O ile przyjęcie skargi do rozpoznania uzasadnia stwierdzenie, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne lub potrzeba wykładni przepisów, które budzą poważne wątpliwości lub wywołują rozbieżności w orzecznictwie, zachodzi nieważność postępowania albo skarga jest oczywiście uzasadniona (art. 398⁹ k.p.c.), o tyle odrzucenie skargi kasacyjnej wynika z wystąpienia jej braków formalnych określonych w art. 398⁴ k.p.c. lub jej nienależytego opłacenia (art. 130² k.p.c.). Skoro zatem podstawy tych rozstrzygnięć są odmienne, to nie można zasadnie twierdzić, że przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania - jak wydaje się sugerować skarżący - świadczy o tym, że nie jest ona dotknięta brakami formalnymi uzasadniającymi jej odrzucenie.

Konstytucja w art. 79 ust. 1 przesądza o tym, że skarga konstytucyjna służy ochronie tylko tych praw lub wolności, które zostały określone w Konstytucji. Oznacza to, że wzorcem kontroli w tym trybie postępowania nie mogą być akty prawa międzynarodowego, niemające rangi konstytucyjnej, w tym również - Konwencja o ochronie praw człowieka (por. postanowienia TK z 18 kwietnia 2000 r., SK 2/99, OTK ZU nr 3/2000, poz. 92 i 31 maja 2005 r., SK 59/03, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 61 oraz wyroki TK z: 8 czerwca 1999 r., SK 12/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 96; 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144 i 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2).

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

3