83/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 14 grudnia 2010 r.

Sygn. akt Ts 146/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Beaty B. o zbadanie zgodności:

art. 172 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 21 i art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 16 czerwca 2010 r. skarżąca zarzuciła, że art. 172 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) jest niezgodny z art. 21 i art. 64 Konstytucji w zakresie, w jakim dopuszcza do pozbawienia obywateli prawa własności nieruchomości i do nabywania tego prawa przez Skarb Państwa bez jakiegokolwiek odszkodowania. Ewentualnie, skarżąca domaga się stwierdzenia niezgodności art. 172 § 2 k.c. w zakresie, w jakim dopuszcza nabycie własności nieruchomości przez Skarb Państwa w wyniku upływu 30-letniego okresu posiadania nabytego w złej wierze, z art. 2 Konstytucji i zasadą subsydiarności. Zgodnie z zaskarżonym przepisem, posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie; § 1); po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze (§ 2).

Skarżąca prezentuje stanowisko, w myśl którego art. 172 k.c. stoi w sprzeczności z zasadą ochrony własności (art. 21 ust. 1 i art. 64 Konstytucji) i zasadą wywłaszczenia tylko za słusznym odszkodowaniem (art. 21 ust. 2 Konstytucji). Jej zdaniem, pojęcie wywłaszczenia - użyte w art. 21 ust. 2 Konstytucji - powinno być rozumiane szeroko, jako wszelkie pozbawienie własności bez względu na jego formę. Taką kwalifikację spełnia - w ocenie skarżącej - również zasiedzenie, będące instytucją wprawdzie z dziedziny prawa prywatnego, przewidującą jednak przejście prawa własności na Skarb Państwa wbrew woli uprawnionego. Takie rozumienie wywłaszczenia prowadzi - jak argumentuje skarżąca - do konieczności dochowania jego konstytucyjnych standardów, obejmujących stwierdzenie publicznego celu wywłaszczenia i zapłatę słusznego odszkodowania. Skarżąca akceptuje funkcję zasiedzenia, polegającą na uporządkowaniu stosunków własnościowych, lecz zauważa, że skoro beneficjentem zastosowania art. 172 k.c. może być także Skarb Państwa, to przepis ten powinien zawierać określony mechanizm kompensacyjny dla właściciela nieruchomości, przeciwko któremu biegł termin zasiedzenia.

Powyższe zarzuty skarżąca sformułowała w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 18 kwietnia 2005 r. (sygn. akt I C 224/04) Sąd Rejonowy w Kaliszu uzgodnił treść księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, że wykreślił z działu I tej księgi oznaczoną działkę geodezyjną i wpisał tę działkę do działu I innej księgi wieczystej oraz nakazał pozwanym (spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i Skarbowi Państwa) wydanie spornej nieruchomości skarżącej. Apelację pozwanej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oddalił Sąd Okręgowy w Kaliszu wyrokiem z 21 października 2005 r. (sygn. akt II Ca 482/05). Sąd Rejonowy w Kaliszu postanowieniem z 19 lutego 2007 r. (sygn. akt Ns 974/05) stwierdził, że Skarb Państwa nabył w drodze zasiedzenia własność nieruchomości, będącej przedmiotem uprzedniego postępowania, z dniem 1 stycznia 1986 r. Skarżąca wniosła od tego postanowienia apelację, którą Sąd Okręgowy w Kaliszu oddalił postanowieniem z 29 listopada 2007 r. (sygn. akt II Ca 273/07). Sąd Najwyższy postanowieniem z 25 listopada 2008 r. (sygn. akt II CSK 340/08) uchylił postanowienie Sądu Okręgowego w Kaliszu i przekazał sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Kaliszu postanowieniem z 26 lutego 2009 r. (sygn. akt II Ca 45/09) oddalił apelację skarżącej. Skarżąca zaskarżyła to postanowienie skargą kasacyjną. Sąd Najwyższy postanowieniem z 25 lutego 2010 r. (sygn. akt II CSK 556/09) odmówił przyjęcia jej do rozpoznania. Postanowienie to zostało doręczone skarżącej 16 marca 2010 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zasady wnoszenia skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, określa ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK, termin do skorzystania z tego środka wynosi 3 miesiące od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia, uzyskanego po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile jest ona przewidziana. Bieg tego terminu w przypadku orzeczeń wydanych w postępowaniu cywilnym rozpoczyna się - w myśl tej normy - od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku lub prawomocnego postanowienia, tj. orzeczenia, od którego nie przysługuje zwykły środek zaskarżenia (art. 363 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). Norma zawarta w art. 46 ust. 1 ustawy o TK rozstrzyga zarazem, że podstawę do wystąpienia ze skargą konstytucyjną może stanowić dopiero orzeczenie uzyskane po wyczerpaniu drogi prawnej, a zatem - po skorzystaniu przez skarżącego z tych przewidzianych przez ustawę środków prawnych, które zapobiegają uzyskaniu przez nie przymiotu prawomocności. Skargę kasacyjną, na podstawie art. 398¹ § 1 k.p.c. wnosi się natomiast od prawomocnego wyroku lub prawomocnego postanowienia. Skorzystanie z nadzwyczajnych środków wzruszenia prawomocnego rozstrzygnięcia - w tym również ze skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym - nie ma jednak wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej; nie ulega on wówczas ani zawieszeniu, ani przedłużeniu (por. postanowienia TK z: 14 lutego 2007 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 56; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39; 27 listopada 2007 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 60; 22 lutego 2008 r., Ts 14/08, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 174 i 2 marca 2009 r., Ts 251/06, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 88). Trybunał zwraca także uwagę, że norma wynikająca z art. 46 ust. 1 ustawy o TK nie stoi na przeszkodzie jednoczesnemu wniesieniu skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej. Postępowanie w przedmiocie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej ulega wówczas zawieszeniu na podstawie art. 177 * 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 20 ustawy o TK.

W okolicznościach przedstawionych przez skarżącą w niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, biegnący od doręczenia jej prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Kaliszu z 26 lutego 2009 r. (sygn. akt II Ca 45/09), został przekroczony. Zaskarżony art. 172 k.c. nie stanowił zaś podstawy wydania przez Sąd Najwyższy postanowienia o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej skarżącej. Treść orzeczenia Sądu Najwyższego wynikała z zastosowania art. 398⁹ k.p.c., który nie stanowi przedmiotu zaskarżenia w niniejszej sprawie.

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 46 ust. 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

3