90/8/A/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 13 października 2010 r.

Sygn. akt K 1/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki - przewodniczący

Stanisław Biernat

Maria Gintowt-Jankowicz

Mirosław Granat

Marian Grzybowski

Wojciech Hermeliński - sprawozdawca

Adam Jamróz

Marek Kotlinowski

Teresa Liszcz

Ewa Łętowska

Marek Mazurkiewicz

Andrzej Rzepliński

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz

Mirosław Wyrzykowski,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 października 2010 r., wniosków Naczelnej Rady Adwokackiej, Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa o dopuszczanie do udziału w postępowaniu w sprawie o sygn. akt K 1/09,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić wniosków.

UZASADNIENIE

I

1. Rzecznik Praw Obywatelskich 12 stycznia 2009 r. wniósł o zbadanie konstytucyjności niektórych przepisów dotyczących samorządów zawodowych:

1) art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059, ze zm.), art. 2 w związku z art. 1 ust. 2 oraz art. 38 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058, ze zm.), art. 26 § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369, ze zm.) oraz art. 42 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

2) art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

3) art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1994 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie (Dz. U. z 2001 r. Nr 31, poz. 359, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

4) art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 41, poz. 178, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

5) art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. Nr 30, poz. 158, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

6) art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 187, poz. 1567, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

7) art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 856) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

8) art. 34 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

9) art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. Nr 73, poz. 763, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

10) art. 47 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2008 r. Nr 73, poz. 443, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

11) art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 42, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

12) art. 43 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz. U. Nr 98, poz. 1071, ze zm.) z art. 17 oraz art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

13) art. 82 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058, ze zm.), art. 65 ust. 2c ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059, ze zm.) oraz art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509, ze zm.) z art. 32 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

14) art. 10 ust. 2 w związku z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069, ze zm.) w związku z art. 82 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058, ze zm.) oraz w związku z art. 65 ust. 2c ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059, ze zm.) z art. 32 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

15) art. 44 ust. 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 41, poz. 178, ze zm.) z art. 32 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

16) art. 51 ust. 3 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 187, poz. 1567, ze zm.) z art. 32 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

17) art. 46 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 856) w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości ponownego ubiegania się o uzyskanie prawa wykonywania zawodu farmaceuty, z art. 32 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

18) art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529, ze zm.) w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości ponownego ubiegania się o uzyskanie prawa wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego, z art. 32 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

19) art. 21 pkt 4 ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. Nr 73, poz. 763, ze zm.) w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości ponownego ubiegania się o uzyskanie prawa wykonywania zawodu psychologa, z art. 32 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

20) art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 42, ze zm.) w zakresie, w jakim niestanowiąc o braku zatarcia wpisu o ukaraniu karą dyscyplinarną skreślenia z listy członków izby nie przewiduje możliwości ponownego ubiegania się o uzyskanie prawa wykonywania zawodu architekta, inżyniera budownictwa oraz urbanisty, z art. 32 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

2. Naczelna Rada Adwokacka (dalej: NRA), pismem z 5 października 2010 r., zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o rozważenie celowości wezwania organu samorządu adwokackiego do udziału w postępowaniu w sprawie, sygn. K 1/09, na podstawie art. 38 pkt 4 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wraz z wnioskiem NRA przedstawiła pisemne uwagi odnoszące się do zarzutów podniesionych przez Rzecznika Praw Obywatelskich, w części dotyczącej samorządu adwokackiego, zawartych w punktach 1 i 13 wniosku RPO. Ze względu na wagę sprawy NRA wniosła o dopuszczenie samorządu adwokackiego do udziału w sprawie i umożliwienie zaprezentowania stanowiska na rozprawie.

3. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych (dalej: NRPiP), pismem z 6 października 2010 r., zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego o przyznanie jej statusu uczestnika w niniejszym postępowaniu. „Jeżeli w świetle obowiązujących przepisów i przy uwzględnieniu argumentów wskazywanych przez inne samorządy zawodowe wnioskujące o przyznanie im statusu uczestnika w niniejszym postępowaniu, wniosek ten nie mógłby zostać uwzględniony”, NRPiP wniosła o wezwanie Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych jako organu Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych, ewentualnie samej Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych, jako podmiotu posiadającego osobowość prawną, do udziału w niniejszym postępowaniu w trybie art. 38 pkt 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

4. Polska Izba Inżynierów Budownictwa (dalej: PIInż.B), w piśmie z 4 października 2010 r., wniosła o wezwanie - na podstawie art. 38 pkt 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym - Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, do udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, sygn. K 1/09. W ocenie PIInż.B udział samorządu w postępowaniu dotyczącym jego praw podstawowych jest konieczny i uzasadniony, zwłaszcza w zakresie wyjaśnienia kwestii praktycznego stosowania przepisów objętych postępowaniem.

II

W związku z powyższym, Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

1. W niniejszej sprawie wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, na podstawie art. 510 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) lub alternatywnie - na podstawie art. 38 pkt 4 ustawy o TK - złożyły samorządy zawodowe: Krajowa Rada Radców Prawnych, Naczelna Rada Lekarska oraz Krajowa Rada Doradców Podatkowych. Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna, wystąpiła z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o rozważenie możliwości wezwania jej do udziału w postępowaniu na podstawie art. 38 pkt 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Postanowieniem podjętym na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 października 2010 r. (niepublikowane) Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił wniosków ww. samorządów zawodowych.

W uzasadnieniu postanowienia Trybunał wskazał, że zgodnie z przytoczonymi w nim zasadami odpowiedniego stosowania - na podstawie art. 20 ustawy o TK - przepisów procedury cywilnej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, wykluczone jest poszerzenie katalogu uczestników postępowania za pomocą konstrukcji wezwania do udziału w sprawie osób zainteresowanych w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. Art. 27 ustawy o TK posługuje się jednolitą kategorią pojęciową „uczestnika postępowania”. Katalog kategorii uczestników postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym jest katalogiem zamkniętym. Poza wskazaniem ex lege podmiotów uprawnionych do „bycia uczestnikiem postępowania”, przepis ten precyzuje również przesłanki przedmiotowe (sytuacyjne) i zakres uczestnictwa poszczególnych kategorii podmiotów. Wobec braku odpowiedniego przepisu kompetencyjnego, Trybunał nie może według swojego uznania rozszerzać tego katalogu o inne osoby czy instytucje - ani z urzędu, ani też na wniosek podmiotów zainteresowanych rozstrzygnięciem danej sprawy (por. postanowienie TK z 12 listopada 2007 r., sygn. akt SK 89/06, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 136). Tym samym udział samorządu zawodowego - Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych - w postępowaniu, w sprawie sygn. akt K 1/09, w charakterze uczestnika postępowania, podobnie jak pozostałych wnioskujących samorządów zawodowych, jest niedopuszczalny.

2. Naczelna Rada Adwokacka oraz Polska Izba Inżynierów Budownictwa, wskazały - jako jedyną podstawę swojego żądania, a Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych - jako podstawę alternatywną, art. 38 pkt 4 ustawy o TK. Zgodnie, z tym przepisem przewodniczący składu orzekającego może wezwać do udziału w postępowaniu inne organy lub organizacje, których udział uzna za celowy dla należytego wyjaśnienia sprawy.

Przywołany art. 38 pkt 4 ustawy o TK stanowił także podstawę wniosków: Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej oraz alternatywnych wniosków Krajowej Rady Radców Prawnych, Naczelnej Rady Lekarskiej oraz Krajowej Rady Doradców Podatkowych, zainteresowanych uczestnictwem lub udziałem w postępowaniu w sprawie o sygn. K 1/09.

3. Odnosząc się do wezwania do udziału w postępowaniu w trybie art. 38 pkt 4 ustawy o TK, Trybunał w postanowieniu z 4 października 2010 r., podniósł, że „W dotychczasowej praktyce Trybunał Konstytucyjny powściągliwie korzystał z możliwości wynikającej z art. 38 pkt 4 ustawy o TK, polegającej na wzywaniu do udziału w postępowaniu inne organy lub organizacje. Zdecydowanie częściej zwracał się do odpowiednich podmiotów o wyrażenie pisemnego stanowiska lub opinii w danej sprawie. (por. praktyka TK wskazana w postanowieniu z 12 grudnia 2007 r., sygn. K 33/07, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 162).

Biorąc pod uwagę, że przedmiotem wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich są przepisy piętnastu ustaw korporacyjnych Trybunał Konstytucyjny zwrócił się w niniejszej sprawie, do wszystkich samorządów zawodowych objętych wnioskiem RPO, o ustosunkowanie się do zarzutów wniosku w zakresie dotyczącym danej korporacji, a także - w zależności od charakteru podniesionych przez wnioskodawcę zarzutów - m.in. o udzielenie informacji odnośnie do praktyki stosowania kwestionowanych przepisów. Z prawa tego skorzystały - niekiedy nawet kilka razy - wszystkie wezwane organizacje, w tym Krajowa Rada Radców Prawnych (która z własnej inicjatywy nadesłała wyjaśnienia także przed skierowaniem do niej w tej sprawie wezwania), Naczelna Rada Lekarska, Krajowa Rada Doradców Podatkowych, Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna.

Trybunał Konstytucyjny nie uznaje za celowe wezwanie do udziału w postępowaniu, na podstawie art. 38 pkt 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, w niniejszej sprawie Krajowej Rady Radców Prawnych, Naczelnej Rady Lekarskiej, Krajowej Rady Doradców Podatkowych i Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, otrzymane w odpowiedzi stanowiska i opinie są jednoznaczne i wyczerpujące, a przytoczone w nich fakty i poglądy całkowicie wystarczają do należytego rozpoznania sprawy”.

W niniejszej sprawie, Naczelna Rada Adwokacka, przedstawiła - z inicjatywy własnej - stanowisko wobec wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, w piśmie z 14 stycznia 2009 r. Kolejne stanowisko NRA zostało przedstawione w piśmie z 5 października 2010 r. wraz z wnioskiem będącym przedmiotem niniejszego rozstrzygnięcia. W aktach sprawy pozostaje także pismo Naczelnej Rady Adwokackiej z 15 marca 2010 r. będące odpowiedzią na wezwanie Trybunału Konstytucyjnego m.in. o udzielenie informacji dotyczących postępowań dyscyplinarnych, a także o praktykę w zakresie możliwości ponownego ubiegania się o wpis na listę adwokatów.

Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych a także Polska Izba Inżynierów Budownictwa w odpowiedzi na zapytanie Trybunału zarówno ustosunkowały do wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, jak i przekazały informacje dotyczące praktyki stosowania zakwestionowanych przepisów.

Wobec powyższych okoliczności, takich samych jakie legły u podstaw decyzji Trybunału Konstytucyjnego zawartej w postanowieniu z 4 października 2010 r., sygn. K 1/09, w stosunku do samorządów zawodowych - Krajowej Rady Radców Prawnych, Naczelnej Rady Lekarskiej, Krajowej Rady Doradców Podatkowych oraz Krajowej Rady Lekarsko Weterynaryjnej, Trybunał Konstytucyjny także nie uznaje za celowe wezwanie do udziału w postępowaniu w niniejszej sprawie Naczelnej Rady Adwokackiej, Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych oraz Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa.

Z tych wszystkich względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.

5