61/4/A/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 21 kwietnia 2009 r.

Sygn. akt SK 7/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz - przewodniczący

Stanisław Biernat

Teresa Liszcz - sprawozdawca

Andrzej Rzepliński

Mirosław Wyrzykowski,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 kwietnia 2009 r., wniosku Towarzystwa Ubezpieczeń Allianz Polska SA z siedzibą w Warszawie o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym przez Sąd Rejonowy w Bytomiu w dniu 3 marca 2008 r. (sygn. akt VI GNc 138/08), złożonego wraz ze skargą konstytucyjną o zbadanie zgodności:

art. 479^8a § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 32 i art. 45 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić wniosku.

UZASADNIENIE

I

Skargą konstytucyjną z 11 września 2008 r. skarżąca spółka wniosła o stwierdzenie, że art. 479^8a § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest niezgodny z art. 32 i art. 45 Konstytucji. Jednocześnie, na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), złożyła wniosek o wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym przez Sąd Rejonowy w Bytomiu w dniu 3 marca 2008 r. w sprawie o sygn. akt VI GNc 138/08. Według skarżącej, wynikające z zaskarżonego przepisu, odrzucenie sprzeciwu od nakazu zapłaty ze względu na braki formalne, bez możliwości ich uzupełnienia, jeżeli strona jest zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, narusza zasadę równości w zakresie prawa do sądu. Wskutek uchybienia formalnego, polegającego w tym wypadku na niedołączeniu do sprzeciwu pełnomocnictwa, strona nie dysponuje możliwością przedstawienia sądowi argumentacji, która może mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia. Naruszenie prawa do sądu polega tym samym na pozbawieniu strony prawa do wysłuchania, stanowiącego element składowy prawa do sądu.

Zdaniem skarżącej, zakwestionowany w skardze przepis stanowił podstawę normatywną wydanych w jej sprawie następujących orzeczeń: nakazu zapłaty kwoty 88 000 zł wraz z odsetkami od 3 grudnia 2007 r. wydanego 3 marca 2008 r. przez Sąd Rejonowy w Bytomiu (sygn. akt VI GNc 138/08); postanowienia Sądu Rejonowego Bytomiu z 3 kwietnia 2008 r. o odrzuceniu sprzeciwu skarżącej wniesionego od nakazu zapłaty ze względu na niedołączenie pełnomocnictwa dla profesjonalnego pełnomocnika (sygn. akt VI GNc 138/08); postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z 28 lipca 2008 r. o oddaleniu zażalenia skarżącej (sygn. akt XIX Gz 243/08).

W ocenie skarżącej, potrzeba wstrzymania wykonania nakazu zapłaty wynika z oczywistej bezzasadności uwzględnionego powództwa w sprawie, w której powodowi nie przysługiwała legitymacja czynna do jej wniesienia. Skarżąca podnosi przy tym, że brak wydania postanowienia tymczasowego może spowodować nieodwracalne skutki wiążące się z dużym uszczerbkiem dla niej, gdyż w wypadku uznania zaskarżonego przepisu za niezgodny z Konstytucją, będzie wprawdzie mogła wznowić postępowanie, jednakże, ze względu na upływ czasu, jest wysoce prawdopodobne, że powód nie będzie już dysponował środkami, które pozwolą na wyegzekwowanie nienależnego świadczenia. Może także podjąć kroki zmierzające do udaremnienia skuteczności ewentualnych późniejszych roszczeń skarżącej.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z treścią art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego, lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub ważny interes skarżącego.

Określona w tym przepisie instytucja „postanowienia tymczasowego” ma specyficzny charakter. Stanowi rozstrzygnięcie formalne i akcesoryjne, o ograniczonym zasięgu czasowym. Postanowienie w tym względzie zapada na posiedzeniu niejawnym, nie kończy postępowania, nie ma ostatecznego charakteru (Trybunał może je uchylić w razie ustania przyczyny jego wydania) i wywiera skutki jedynie w toku toczącego się postępowania. Jest to jedyna sytuacja, gdy Trybunał Konstytucyjny, będący „sądem prawa”, w zakresie ograniczonym przedmiotowo (postępowanie egzekucyjno-wykonawcze) i czasowo (w toku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym), ze względu na szczególne okoliczności (wyraźnie wskazane w art. 50 ustawy o TK), może ingerować w toczące się postępowania indywidualne.

2. Analiza powołanego art. 50 ustawy o TK dowodzi jednoznacznie, że podstawą wydania postanowienia tymczasowego mogą być okoliczności wskazane w tym przepisie („jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego”). Taka regulacja powoduje konieczność wyraźnego rozdzielenia postanowienia tymczasowego wydanego w trybie art. 50 ustawy o TK od merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Merytoryczna ocena trafności zarzutów niezgodności z Konstytucją kwestionowanego przepisu dokonana może zostać jedynie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

3. Skarżąca złożyła wniosek o wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty z 3 marca 2008 r. w kwocie 88 000 zł wraz z odsetkami liczonymi od 3 grudnia 2007 r., wydanego w postępowaniu nakazowym. Podstawowa argumentacja uzasadniająca taki wniosek była taka, że potrzeba wstrzymania wykonania nakazu zapłaty wynika z oczywistej bezzasadności uwzględnionego powództwa w sprawie. Skarżąca jest przekonana, że Trybunał Konstytucyjny uchyli zaskarżony przepis, co spowoduje możliwość wznowienia postępowania. Z uwagi jednak na fakt, że do tego czasu może upłynąć kilka lat, powód może w tym czasie nie dysponować już środkami, które pozwalałyby na wyegzekwowanie nienależnie otrzymanego świadczenia. Może także podjąć kroki, które pozwolą mu na uniknięcie obowiązku zwrotu tych kwot, a one same zostaną skonsumowane.

4. W swoim dotychczasowym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny stał na stanowisku, że przesłanki wstrzymania wykonania orzeczenia wynikające z art. 50 ustawy o TK należy interpretować wąsko. Skarżąca nie uprawdopodobniła ważnego interesu, który jest podstawą wydania postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania prawomocnego orzeczenia sądowego. Argumenty skarżącej dotyczą zdarzeń przyszłych (wyrok TK) i są oparte na domniemaniach, czy wręcz domysłach dotyczących ewentualnego zwrotu nienależnie wypłaconej kwoty wynikającej z nakazu zapłaty.

Z akt sprawy wynika, że skarżąca kwestionuje także wysokość kwoty wynikającej z nakazu zapłaty. W sprzeciwie od nakazu zapłaty (z 19 marca 2008 r.) wniosła między innymi o oddalenie powództwa jako oczywiście bezzasadnego i nieudowodnionego oraz o zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu. Jednocześnie wskazała, iż maksymalna kwota odszkodowania (po dokonaniu stosownych kalkulacji) mogłaby sięgać co najwyżej 57 060 zł, a nie 88 000 zł - tak jak orzeczono w nakazie zapłaty z 3 marca 2008 r.

5. W świetle wskazanych okoliczności sprawy Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że nie występują podstawy do skorzystania z możliwości przewidzianej w art. 50 ust. 1 ustawy o TK. W niniejszej sprawie wątpliwa jest zasadność stosowania instytucji wstrzymania wykonania orzeczenia, gdyż przytoczone przez skarżącą argumenty nie uzasadniają oceny, że skutki wywołane egzekucją wydanego nakazu zapłaty mają charakter nieodwracalny. Należy zatem uznać, że za wydaniem postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania prawomocnego nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Bytomiu 3 marca 2008 r. (sygn. akt VI GNc 138/08), do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia zawisłej przed Trybunałem Konstytucyjnym sprawy o sygn. SK 7/09, nie przemawia ważny interes skarżącej.

Z tych wszystkich względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

3