272/4/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 10 marca 2009 r.

Sygn. akt Ts 21/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Romana P., w sprawie zgodności:

art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 12 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej sporządzonej przez pełnomocnika skarżącego zakwestionowana została zgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.s.c.). Skarżący, nawiązując w swoich zarzutach do treści innych przepisów u.k.s.s.c., a także ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203, ze zm.), zakwestionował zgodność art. 53 ust. 2 u.k.s.s.c. z art. 12 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 7 lutego 2007 r. (sygn. akt 1636/07/067) Sąd Rejonowy w Poznaniu odmówił dokonania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego fundacji, w imieniu której skarżący złożył wniosek o rejestrację. Apelacja skarżącego od wyżej opisanego postanowienia została odrzucona postanowieniem Sądu Rejonowego w Poznaniu z 28 maja 2007 r. Wniesione następnie przez skarżącego zażalenie na postanowienie o odrzuceniu apelacji zostało odrzucone kolejnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Poznaniu z 2 sierpnia 2007 r. Orzeczenie to skarżący zaskarżył kolejnym zażaleniem, które zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 27 września 2007 r. (sygn. akt X Gz 395/07). Podstawową przyczyną nieskuteczności wnoszonych przez skarżącego środków odwoławczych była odmienna interpretacja przepisów u.k.s.s.c. dotyczących podstawy prawnej uiszczenia opłaty sądowej. Jak to podkreślił Sąd Okręgowy w Poznaniu w uzasadnieniu swojego orzeczenia, skarżący nie opłacił wnoszonego zażalenia opłatą sądową wyliczoną w oparciu o art. 19 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 18 ust. 1 i 2 u.k.s.s.c., tzn. kwotą 200 zł.

Uzasadniając zarzut niekonstytucyjności art. 53 ust. 2 u.k.s.s.c., skarżący wskazuje na - dokonane przez ustawodawcę - nieproporcjonalne ograniczenie konstytucyjnej wolności tworzenia i działania fundacji. Jego zdaniem, obowiązujące przepisy przez swoją finansową „restryktywność” prowadzą do nieproporcjonalnego ograniczenia „wolności fundacyjnej”. Jest to widoczne zwłaszcza w odniesieniu do zakwestionowanego art. 53 ust. 2 u.k.s.s.c., który nakłada na podmiot zakładający fundację obowiązek uiszczenia kwoty pieniężnej przewyższającej minimalną kwotę kapitału fundacyjnego, wymaganego - w myśl przepisów ustawy o fundacjach - dla fundacji zamierzającej prowadzić działalność gospodarczą. W skardze konstytucyjnej sformułowano także zastrzeżenia co do nadmiernej swobody interpretacyjnej, pozostawionej sądom oceniającym treść statutu fundacji występującej o rejestrację. Okoliczność ta, w połączeniu z nadmiernie restryktywnymi opłatami sądowymi, czyni wolność „fundacyjną” zbyt kosztowną, a przez to jedynie pozorną.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Wniesionej skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, albowiem nie spełnia ona prawnych przesłanek dopuszczalności występowania z tego rodzaju środkiem ochrony praw i wolności. Wśród nich podstawowe znaczenie ma prawidłowe określenie przez skarżącego przedmiotu wnoszonej skargi, jej podstawy, jak i właściwe uzasadnienie stawianych zarzutów. Uzasadnienie to musi polegać na wskazaniu sposobu, w jaki kwestionowana regulacja (ustawy lub innego aktu normatywnego) naruszyła konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

Przedmiotem niniejszej skargi konstytucyjnej uczynił skarżący art. 53 ust. 2 u.k.s.s.c. Zgodnie z treścią tego przepisu „opłatę stałą w kwocie 1 000 zł pobiera się od wniosku, o którym mowa w ust. 1, jeżeli dotyczy on jednocześnie wpisu do rejestru przedsiębiorców”. Zgodnie z ust. 1 art. 53 u.k.s.s.c. unormowanie to znajduje zastosowanie do wniosku fundacji o zarejestrowanie w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Już w tym miejscu trzeba więc stwierdzić, że część argumentacji skarżącego zawartej w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej jest całkowicie nieadekwatna do jej przedmiotu. W szczególności zastrzeżenia dotyczące zbyt szerokiego zakresu swobody pozostawionej sądowi rejestrowemu, oceniającemu treść przedłożonego przez fundację statutu, nie mogą być wzięte pod uwagę przy kontroli konstytucyjności przepisu, który nie pozostaje w żadnym merytorycznym związku z tego rodzaju kompetencją sądu. Z treści art. 53 ust. 2 u.k.s.s.c. nie wynika jakikolwiek element normatywny, który byłby związany z podejmowanym przez sąd rozstrzygnięciem w przedmiocie oceny zgodności statutu fundacji z postanowieniami ustawy o fundacjach.

Odnośnie natomiast do zarzutów stawianych wprost art. 53 ust. 2 u.k.s.s.c. stwierdzić należy, że towarzyszące im uzasadnienie nie może być uznane za wypełniające wymóg wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Należy zwrócić uwagę, że w skardze konstytucyjnej został zakwestionowany przepis określający wysokość opłaty stałej pobieranej od wniosku fundacji o wpis w rejestrze, o którym mowa w art. 53 ust. 1 u.k.s.s.c., z jednoczesnym wpisem do rejestru przedsiębiorców. Do skargi dołączono jednakże orzeczenia sądowe, w których odmowa dokonania wpisu fundacji reprezentowanej przez skarżącego znalazła podstawę nie w unormowaniach dotyczących wysokości pobieranej opłaty stałej, ale w przepisach ustawy o fundacjach, w szczególności w art. 5 ust. 1 tej ustawy. Postanowienie Sądu Rejonowego w Poznaniu z 7 lutego 2007 r. jednoznacznie odwołuje się do treści tego właśnie przepisu, w jego świetle dokonana była bowiem weryfikacja postanowień statutu przedłożonego przez wnioskodawcę. W tym więc zakresie zarzut niedozwolonego ograniczenia - wskazywanej w skardze konstytucyjnej - wolności „fundacyjnej” przez odmowę dokonania wpisu w żadnym razie nie pozostaje w związku z treścią przepisu, który uczyniono przedmiotem analizowanej skargi konstytucyjnej.

W opinii Trybunału Konstytucyjnego skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów prawidłowego określenia jej przedmiotu również w odniesieniu do drugiego przedłożonego orzeczenia, tj. postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z 27 września 2007 r., którym oddalono zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego w Poznaniu z 2 sierpnia 2007 r. Przesłanką takiego orzeczenia sądu było stwierdzenie nieopłacenia przez skarżącego wniesionego zażalenia opłatą sądową w prawidłowej wysokości, ustalonej w przepisach u.k.s.s.c. Wysokość tej opłaty wynikała jednakże nie tylko z art. 53 ust. 2, ale przede wszystkim z art. 19 ust. 3 pkt 2 u.k.s.s.c., zgodnie z którym od zażalenia pobiera się piątą część opłaty. Należy zwrócić więc uwagę, że w skardze konstytucyjnej wadliwie zawężono podstawę prawną wydanego orzeczenia, z którym wiąże skarżący swoje zarzuty. W ślad za tym zawężeniem idzie też argumentacja skarżącego, w której akcentuje się nadmierne zawyżenie wysokości ponoszonej opłaty do kwoty 1000 zł. Trzeba jednak podkreślić, że przepis określający taką wysokość nie miał samodzielnie zastosowania jako podstawa prawna orzeczenia naruszającego - w ocenie skarżącego - jego konstytucyjne prawa i wolności. Sąd Okręgowy w Poznaniu podkreślił w uzasadnieniu swojego postanowienia, że podstawą oddalenia zażalenia była okoliczność nieuiszczenia opłaty w wysokości jednej piątej opłaty stałej. Skarga konstytucyjna nie dostarcza zaś argumentów wyjaśniających, w jaki sposób pobieranie od zażalenia opłaty w takiej wysokości prowadzi do naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącego.

Należy w tym miejscu ponownie podkreślić, że skarga konstytucyjna stanowi specyficzny środek ochrony praw i wolności, a jednocześnie formę zainicjowania kontroli konstytucyjności prawa. Jej specyfika związana jest z tym, że przedmiot kontroli musi znaleźć zastosowanie jako podstawa prawna ostatecznego orzeczenia wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego. Determinuje to również sposób uzasadnienia przez skarżącego zarzutu niekonstytucyjności przepisów stanowiących taką podstawę. Uzasadnienie to nie może bowiem pozostawać bez związku z postępowaniem prowadzonym w sprawie skarżącego, ani też z wydanymi w jego toku rozstrzygnięciami. Brak takiego związku ma natomiast miejsce w sytuacji, gdy skarżący kwestionuje obowiązek ponoszenia opłaty wynikający w rzeczywistości z innych unormowań aniżeli te, stanowiące podstawę prawną wydanego orzeczenia. Tak samo należy ocenić argumenty skarżącego wskazujące na konieczność ponoszenia przez fundację opłat od czynności procesowych, które w ogóle nie miały miejsca w toku postępowania, w związku z którym została wniesiona skarga konstytucyjna. Uwaga ta odnosi się do argumentów skargi konstytucyjnej wskazujących na koszty ponoszone przez fundację w związku z wnoszoną apelacją, czy też skargą kasacyjną.

Niezależnie od powyższego, należy stwierdzić, że skarga konstytucyjna nie wyjaśnia także sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw, wskazanych w niej jako wzorzec kontroli art. 53 ust. 2 u.k.s.s.c. Skarżący konsekwentnie operuje pojęciem „wolności fundacyjnej” (wywodzonej z art. 12 Konstytucji), wskazując na jej naruszenie niezgodne z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Nie podejmując w tym miejscu bliższej oceny adekwatności i kompletności określenia przepisów Konstytucji, z których owa wolność może być wywodzona, należy stwierdzić, że odwołanie się w skardze konstytucyjnej do przesłanek kształtujących tzw. zasadę proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności (art. 31 ust. 3 Konstytucji) wymaga każdorazowo szczegółowego i precyzyjnego dookreślenia, które z jej elementów normatywnych doznały niedozwolonego uszczerbku lub naruszenia. Wymóg ten jest aktualny także w odniesieniu do problematyki ustawowej regulacji kosztów postępowania sądowego ponoszonych przez jego uczestników. Okoliczność tę podkreślał już Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie (zob. np. wyroki z: 16 czerwca 2008 r., P 37/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 80 oraz 17 listopada 2008 r., SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154). Tego rodzaju doprecyzowanie i uszczegółowienie w przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej nie nastąpiło.

Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, orzeka się jak w sentencji.

4