124/2/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 17 lutego 2009 r.

Sygn. akt Ts 73/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Andrzeja Puławskiego w sprawie zgodności:

art. 35 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 27 lutego 2008 r. zarzucono niezgodność art. 35 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 17 października 2007 r. (sygn. akt IV K 2505/06) Sąd Rejonowy dla Warszawy - Woli odmówił uwzględnienia wniosku skarżącego o przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu. Postanowieniem z 16 listopada 2007 r. (sygn. akt IX Kz 1247/07) Sąd Okręgowy w Warszawie, IX Wydział Karny - Odwoławczy utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.

Skarżący wskazał, że zaskarżony przepis art. 35 § 2 k.p.k. jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim pozostawia do uznania sądowi niewłaściwemu miejscowo rozstrzygnięcie w sprawie przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu, w przypadku stwierdzenia swojej niewłaściwości na rozprawie głównej. Zdaniem skarżącego zaskarżony przepis narusza konstytucyjne prawo do sądu, zgodnie z którym każdy ma prawo do rozpoznania sprawy przez sąd właściwy, w tym również sąd właściwy miejscowo, co stanowi gwarancję rozpoznania sprawy przez sąd niezależny i bezstronny. Dopuszczalne z mocy ustawy ograniczenia rozpoznania sprawy przez sąd właściwy miejscowo mogą mieć zastosowanie w sytuacjach wyjątkowych, gdy są podyktowane szczególnymi względami. Uzasadnienia takiego, zdaniem skarżącego, nie może stanowić kryterium ekonomii procesowej, na którą powołały się sądy rozstrzygające w niniejszej sprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej.

Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze jest uznanie oczywistej bezzasadności zarzutów oraz brak wykazania naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji „każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”. W wyroku z 16 marca 1999 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że na treść prawa do sądu, inspirowaną zarówno poglądami doktryny, międzynarodowymi standardami praw człowieka zawartymi w art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz w art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, jak też dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, składają się w szczególności: (1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo do uruchomienia procedury przed sądem - organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym), (2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności oraz (3) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd (SK 19/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 36).

Zdaniem skarżącego zaskarżony przepis art. 35 § 2 k.p.k. prowadzi do pozbawienia go prawa do rozpoznania sprawy przez sąd właściwy miejscowo wyłącznie z powodów ekonomii procesowej, tj. bez należytego uzasadnienia. Należy jednak przypomnieć, że wskazywane przez skarżącego pojęcie „względy ekonomii procesowej”, jako określenie stosowane w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, stanowi jeden z zasadniczych elementów konstytucyjnego prawa do sądu, o którym mowa wprost w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Prawo to obejmuje także bowiem uprawnienie do rozpoznania sprawy „bez nieuzasadnionej zwłoki”. Postulat sprawności postępowania (ekonomii procesowej) jest jednym z zasadniczych elementów prawa do sądu, którego realizacja jest obowiązkiem wszystkich sądów sprawujących wymiar sprawiedliwości (zob. też postanowienie TK z 30 października 2006 r., S 3/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 146; wyrok TK z 9 lipca 2002 r., P 4/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 52). Wyrazem tej szczególnej dyrektywy, nakazującej prowadzenie postępowania, które zapewnia wydanie rozstrzygnięcia z uwzględnieniem sprawności postępowania, jest zakwestionowany przez skarżącego art. 35 § 2 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem „jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy”. Jest to przepis szczególny w stosunku do art. 35 § 1 k.p.k., zgodnie z którym sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub innemu organowi”. Zatem stwierdzenie braku właściwości miejscowej przed rozprawą zmusza do przekazania sprawy sądowi miejscowo właściwemu, zaś ujawnienie już po rozpoczęciu rozprawy zmusza do tego jedynie wtedy, gdy jednocześnie powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Ponadto, w sytuacji o której mowa w art. 35 § 2 k.p.k., gdy sądem właściwym dla danej sprawy okazuje się być sąd wyższy albo sąd szczególny, sąd powinien przekazać sprawę sądowi właściwemu, w przeciwnym razie orzeczenie dotknięte będzie uchybieniem należącym do bezwzględnych podstaw odwoławczych (art. 439 § 1 pkt 3 i 4). Jeżeli sądem właściwym byłby sąd niższy niż orzekający, mógłby on przekazać sprawę temu sądowi jedynie wtedy, gdy powstałaby jednocześnie konieczność odroczenia rozprawy; ponieważ w tym wypadku użyto określenia „może przekazać”, zatem przekazanie nie jest tu obowiązkowe (zob. T. Grzegorczyk, komentarz do art. 35, [w:] T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. III, Zakamycze 2003).

Nie budzi wątpliwości, że fakultatywność przekazania sprawy w ostatnim wypadku wynika z konieczności przestrzegania konstytucyjnego wymogu rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, kiedy stopień zaawansowania sprawy, dokonane czynności oraz nakłady, a także wynikające z przekazania przedłużenie postępowania w ocenie sądu orzekającego prowadzić mogą do zagrożenia jego realizacji. W sprawie skarżącego sąd orzekający, jak wynika z uzasadnienia orzeczenia, zgromadził w przeważającej części materiał dowodowy, przesłuchał świadków oskarżenia oraz świadków obrony, pozyskał szereg dokumentów, zatem w jego przekonaniu przekazanie sprawy prowadziłoby jedynie do przedłużenia postępowania. Oczywiście bezzasadny jest zatem zarzut skarżącego, że odmowa przekazania sprawy nie jest uzasadniona z punktu widzenia konstytucyjnych wymogów prawa do sądu.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że skarżący nie wykazał naruszenia swych konstytucyjnych praw i wolności w zakresie prawa do sądu. Żaden z sądów orzekających w sprawie skarżącego nie rozstrzygnął, czy w istocie spełnione zostały wskazywane przez skarżącego przesłanki uzasadniające przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu, wypowiadały się jedynie w sprawie zasadności przekazania sprawy na tym etapie postępowania. Należy także wziąć pod uwagę fakt, że siedziby sądów, zarówno sądu orzekającego w sprawie (Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli), jak też sądu wskazanego przez skarżącego jako sąd właściwy (Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia) znajdują się w tej samej miejscowości, zatem obowiązek stawiennictwa na rozprawę nie wywołuje żadnych nadmiernie uciążliwych konsekwencji dla skarżącego. Co więcej zauważyć należy, że skarżący nie kwestionował właściwości miejscowej sądu wskazanego w akcie oskarżenia z 11 sierpnia 2006 r., ani też do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego 21 grudnia 2006, tj. w okresie, w którym z mocy art. 35 § 1 k.p.k. przewidziane jest przekazanie sprawy innemu sądowi właściwemu miejscowo bez ograniczeń, o których mowa w art. 35 § 2 k.p.k., ze względu na konstytucyjne gwarancje wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji, tj. rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Zdaniem skarżącego zaskarżony przepis niezgodny jest także z art. 32 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji, brak jednak w tym zakresie uzasadnienia stawianych zarzutów. Przypomnieć należy jednak, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego ani art. 2, ani art. 32 Konstytucji nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Przepisy te gwarantują określony standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz ogólny standard korzystania z nich przez podmioty, jednak ani art. 2, ani 32 Konstytucji nie statuują żadnej konkretnej wolności czy prawa. W konsekwencji, mogą one stanowić wzorzec kontroli tylko w razie wskazania przez skarżącego, jaka jego wolność lub prawo, wynikające z innych przepisów, są uregulowane wbrew zasadom demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), ewentualnie - z naruszeniem zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji). Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w skardze inicjującej niniejsze postępowanie zabrakło takiego wskazania (por. wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2).

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

1

3