97/2/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 13 lutego 2009 r.

Sygn. akt Ts 73/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Roberta Ziemianka w sprawie zgodności:

art. 36 ust. 1 pkt 1b ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398) z art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 2 kwietnia 2007 r. zarzucono niezgodność art. 36 ust. 1 pkt 1b ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88, ze zm.; dalej: u.k.s.) w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398) z art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 18 sierpnia 2006 r. (sygn. akt III CK 173/06) Sąd Najwyższy odrzucił skargę kasacyjną skarżącego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28 września 2005 r. z powodu jej niedopuszczalności. Postanowieniem z 21 listopada 2006 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie - I Wydział Cywilny (sygn. akt WCK 1/06) oddalił wniosek o zwrot opłaty od skargi kasacyjnej. Postanowieniem z 15 grudnia 2006 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie - I Wydział Cywilny (sygn. akt WCK 1/06) odrzucił zażalenie na postanowienie z 21 listopada 2006 r. z powodu niedopuszczalności drogi prawnej.

Skarżący wskazał w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis art. 36 ust. 1 pkt 1b u.k.s. narusza konstytucyjną zasadę równości, gdyż różnicuje sytuację strony wnoszącej wpis od skargi kasacyjnej w zależności od tego, który sąd odrzuci skargę kasacyjną. Zgodnie bowiem z zaskarżonym przepisem sąd z urzędu zwraca stronie cały uiszczony wpis od pisma odrzuconego lub cofniętego, jeżeli odrzucenie lub cofnięcie nastąpiło przed wysłaniem odpisu pisma innym stronom, a w braku takich stron - przed wysłaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia. Jeśli zatem skargę kasacyjną jako niedopuszczalną odrzuci sąd II instancji bez doręczania jej odpisu innym stronom, skarżącemu przysługuje zwrot wpisu. Jeśli jednak niedopuszczalność rozpoznania skargi kasacyjnej stwierdzi Sąd Najwyższy w toku rozpoznania sprawy, a zatem po doręczeniu odpisów skargi stronom postępowania, zwrot wpisu od skargi nie przysługuje. Zdaniem skarżącego oznacza to odmienne traktowanie uczestników postępowania znajdujących się w takiej samej sytuacji, podczas gdy zasada równości oznacza nie tylko nakaz równego traktowania podmiotów w ramach tej samej kategorii, „ale także zakaz jednakowego traktowania podmiotów w ramach różnych kategorii”. Zdaniem skarżącego zaskarżony przepis niezgodny jest również z art. 45 ust. 1 Konstytucji, wyłącza bowiem w sytuacji skarżącego możliwość zwrotu poniesionych kosztów postępowania, naruszając zasadę równości w realizacji prawa do sądu. Skarżący wskazuje, że ustawodawca wyłącza możliwość uzyskania w jego sytuacji zwrotu wpisu, podczas gdy w przypadku nieprzyjęcia kasacji do rozpoznania przez Sąd Najwyższy przysługuje zwrot połowy wpisu od skargi kasacyjnej (art. 36 ust. 3 u.k.s.).

W piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej skarżący wskazał, że doręczenie orzeczenia, które uważa za ostateczne w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), tj. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z 15 grudnia 2006 r., nastąpiło 2 stycznia 2007 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej.

Wymogi, jakie musi spełniać skarga konstytucyjna, określają w szczególności przepisy ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Z art. 46 ust. 1 tejże ustawy wynika, że skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile ta droga jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

Przedmiotem niniejszej skargi jest przepis art. 36 ust. 1 pkt 1b u.k.s., określający zasady zwrotu wpisu od pisma procesowego w razie jego odrzucenia. W niniejszej sprawie, w związku z postanowieniem Sądu Najwyższego o odrzuceniu skargi kasacyjnej, skarżący złożył wniosek o zwrot opłaty od skargi kasacyjnej. Postanowieniem z 21 listopada 2006 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie - I Wydział Cywilny oddalił wniosek na podstawie art. 36 ust. 1b u.k.s. Tym samym skarżący wyczerpał w tym zakresie drogę prawną i uzyskał ostateczne orzeczenie w sprawie zwrotu wpisu od skargi kasacyjnej. Sądem orzekającym w tej sprawie był sąd II instancji, zatem zgodnie z art. 394¹ k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługiwało jedynie na postanowienie sądu II instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W niniejszej sprawie zażalenie było zatem niedopuszczalne, a postanowienie w przedmiocie odrzucenia wniosku ostateczne. Potwierdził to postanowieniem z 15 grudnia 2006 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie - I Wydział Cywilny, odrzucając zażalenie na postanowienie z 21 listopada 2006 r. z powodu niedopuszczalności drogi prawnej. W szczególności należy zauważyć, że składanie środków odwoławczych, które nie mieszczą się w katalogu środków zaskarżenia prowadzących do uzyskania ostatecznego orzeczenia w sprawie, lecz są z mocy prawa niedopuszczalne, nie wpływa na ostateczny charakter orzeczenia, od którego są składane. Przyjęcie, że ostatecznym orzeczeniem w niniejszej sprawie jest wskazane przez skarżącego postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 15 grudnia 2006 r. możliwe byłoby jednie wówczas, gdyby przedmiotem skargi konstytucyjnej był zarzut braku środka odwoławczego od rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o zwrot wpisu albo inny zarzut wiążący się z podstawą wydania postanowienia z 15 grudnia 2006 r.

Skarga konstytucyjna została złożona przez skarżącego 2 kwietnia 2007 r. Przyjąć należy, że doręczenie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 21 listopada 2006 r., które było ostatecznym orzeczeniem w sprawie, nastąpiło nie później niż 15 grudnia 2006 r., nie budzi zatem wątpliwości, że skarga konstytucyjna złożona została po terminie, co zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym przesądza o niedopuszczalności nadania jej biegu.

Niezależnie od powyższego należy także zauważyć, że oczywiście bezzasadny jest zarzut skarżącego, że art. 36 ust. 1b u.k.s. jest niezgodny z zasadą równości, ze względu na to, iż różnicuje sytuację strony wnoszącej wpis od skargi kasacyjnej w zależności od tego, który sąd odrzuci skargę kasacyjną. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 7 czerwca 2004 r. (P 4/03, OTK ZU nr 6/A/2004, poz. 55) treść art. 32 ust. 1 Konstytucji nie pozostawia wątpliwości, że wszyscy adresaci norm prawnych charakteryzujący się daną cechą istotną w równym stopniu mają być traktowani równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Jeżeli w przyznaniu praw występują nieusprawiedliwione różnice, wówczas mamy do czynienia z sytuacją nierówności. Sprawiedliwość wymaga, aby zróżnicowanie prawne podmiotów (ich kategorii) pozostawało w odpowiedniej relacji do różnic w ich sytuacji faktycznej jako adresatów danych norm prawnych. Wyrażona w ten sposób sprawiedliwość rozdzielcza oznacza, że równych traktować należy równo, a podobnych należy traktować podobnie. Zasada równości daje się zatem wyrazić w formule, w myśl której nie wolno tworzyć takiego prawa, które różnicowałoby sytuację prawną podmiotów będących w takiej samej sytuacji faktycznej. Jak wynika ze skargi konstytucyjnej, skarżący niezasadnie przyjmuje, że fakt, czy odrzucenie wniosku nastąpiło przed doręczeniem go innym stronom, czy po tym doręczeniu, nie ma znaczenia dla oceny sytuacji faktycznej w sprawie. Należy zatem zauważyć, że jednym z podstawowych celów wpisu od pisma w postępowaniu cywilnym jest pokrycie choćby w części kosztów postępowania, które wniesienie wpisu wywołuje. Stąd ustawodawca przyjął jako zasadę zwrot wpisu tam, gdzie odrzucenie lub cofnięcie następuje na wstępnym etapie postępowania i nie wiąże się z realną koniecznością poniesienia wysokich kosztów. Jeśli, jak o tym mowa w art. 36 ust. 1 lit. 1b u.k.s., odrzucenie następuje na późniejszym etapie postępowania, w szczególności po dokonaniu doręczenia odpisu pisma innym stronom postępowania, brak możliwości zwrotu wpisu związany jest z koniecznością ponoszenia kosztów prowadzonego postępowania w tej sprawie. Podkreślić należy także, że to strona wnosząca pismo jest podmiotem inicjującym postępowania, zaś sąd - działając zgodnie z zasadą skargowości - jest zobowiązany podjąć działania w celu jego rozpoznania. Ustawodawca nie różnicuje w art. 36 ust. 1 lit 1b u.k.s. podstaw zwrotu kosztów ze względu na przyczynę niedopuszczalności, lecz jedynie ze względu na etap, na którym niedopuszczalność się ujawniła i w konsekwencji wysokość kosztów, z jakimi wiązało się prowadzenie postępowania. W konsekwencji należy uznać, że jest oczywiste, że zaskarżony przepis nie wprowadza dyskryminacji w zakresie prawa do zwrotu wysokości wpisu, przewidując odmienne regulacje wobec stron znajdujących się w odmiennym stanie faktycznym sprawy.

Nadto należy zauważyć, że wbrew twierdzeniom skarżącego, z art. 32 ust. 1 Konstytucji nie wynika zakaz jednakowego traktowania podmiotów w ramach różnych kategorii, lecz jedynie zakaz jednakowego traktowania podmiotów w ramach różnych kategorii prowadzącego do dyskryminacji jednej z takich grup.

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

1

4