112/2/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 3 lutego 2009 r.

Sygn. akt Ts 176/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jacka Mościckiego w sprawie zgodności:

art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428, ze zm.) z art. 2, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 42, art. 61 oraz art. 65 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 1 sierpnia 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428, ze zm.; dalej: ustawa lustracyjna) z art. 2, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 42, art. 61 oraz art. 65 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Wyrokiem z 5 stycznia 2006 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie - V Wydział Lustracyjny (sygn. akt V AL 45/05) stwierdził złożenie przez skarżącego niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego. Wyrokiem z 30 maja 2006 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie - V Wydział Lustracyjny (sygn. akt V AL 45/05/II) utrzymał zaskarżone orzeczenie w mocy. Postanowieniem z 22 maja 2007 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt II KK 404/06) oddalił kasację skarżącego.

Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że sądy orzekające w jego sprawie naruszyły przysługujące mu wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, określone w art. 64-81 Konstytucji, co jest sprzeczne z zasadą rzetelnej legislacji określoną w art. 2 Konstytucji oraz zasadą proporcjonalności, o której mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego skarżący został wezwany do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej przez wskazanie: sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, wyrażonych w art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji przez przepis art. 30 ust. 2 ustawy lustracyjnej oraz wskazanie konstytucyjnych praw lub wolności skarżącego, które zostały naruszone ostatecznym rozstrzygnięciem opartym na kwestionowanych przepisach, oraz sposobu tego naruszenia. W piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej skarżący wskazał, że automatyczne i obligatoryjne pozbawienie możliwości wykonywania zawodu adwokata na podstawie zaskarżonego przepisu jest niezgodne z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Ponadto zdaniem skarżącego, zaskarżony art. 30 ust. 2 ustawy lustracyjnej jest niezgodny z art. 42 Konstytucji, gdyż narusza reguły odpowiedzialności karnej w ten sposób, że art. 19 ustawy lustracyjnej wskazywał subsydiarne, a nie pełne stosowanie przepisów kodeksu postępowania karnego, ograniczając konstytucyjne prawo do sądu. Niezgodny z art. 42 Konstytucji jest również automatyzm sankcji za złożenie nieprawdziwego oświadczenia lustracyjnego. W opinii skarżącego, zaskarżony przepis jest niezgodny z art. 65 Konstytucji przez pozbawienie skarżącego w sposób automatyczny i bez uwzględnienia zasady proporcjonalności pracy w zawodzie adwokata. Artykuł 30 ust. 2 ustawy lustracyjnej jest także niezgodny z art. 61 Konstytucji, gdyż - jak wskazuje skarżący - automatycznie zalicza zawód adwokata do osób pełniących funkcje publiczne. Skarżący podnosi również, że zaskarżony przepis narusza niezbywalną godność skarżącego określoną w art. 30 Konstytucji, albowiem pozbawia go prawa do wykonywania zawodu w wieku 69 lat na okres lat 10 i zalicza go w poczet osób współpracujących z organami bezpieczeństwa państwa.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 tejże ustawy wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów.

Podstawowym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest fakt, że zaskarżony przepis nie był podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego. Zgodnie z treścią zaskarżonego art. 30 ust. 2 ustawy lustracyjnej prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające fakt złożenia przez osobę lustrowaną niezgodnego z prawdą oświadczenia powoduje utratę zajmowanego stanowiska lub funkcji, do których pełnienia wymagane są cechy określone w ust. 1 art. 30 ustawy; nie dotyczy to sędziów, którzy w tym zakresie podlegają sądownictwu dyscyplinarnemu. Przepis ten określa zatem jedynie skutki prawomocnego orzeczenia sądu lustracyjnego. Tymczasem jako ostateczne orzeczenie w sprawie wskazane zostało postanowienie Sądu Najwyższego z 22 maja 2007 r., oddalające kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie - V Wydział Lustracyjny, który utrzymał w mocy orzeczenie stwierdzające złożenie przez skarżącego niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego. Podstawą oddalenia kasacji ani też wcześniejszych orzeczeń nie mógł być zatem art. 30 ust. 2 ustawy lustracyjnej.

Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że skarżący pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego nie wskazał praw i wolności, które zostały naruszone ostatecznym rozstrzygnięciem opartym na kwestionowanym przepisie ani też nie wykazał sposobu ich naruszenia. Należy stwierdzić, że wymogów tych nie spełnia w szczególności ogólne odwołanie do 2, art. 31 ust. 3, art. 42 oraz art. 65 Konstytucji. Artykuł 42 Konstytucji zawiera bowiem w szczególności: w ust. 1 przepisy dotyczące zasad odpowiedzialności karnej (nullum crimen sine lege), w ust. 2 zasadę prawa do obrony oraz w ust. 3 gwarancję domniemania niewinności. Podobnie art. 65 Konstytucji określa gwarancję wolności wyboru i wykonywania zawodu (ust. 1), ustawowy wymóg obowiązku pracy (ust. 2), zakaz zatrudniania dzieci poniżej 16 roku życia (ust. 3), zasady określania minimalnego wynagrodzenia za pracę (ust. 4), dyrektywy w zakresie zwalczania bezrobocia (ust. 5). Tym samym należy stwierdzić, że ogólne powołanie art. 42 i art. 65 Konstytucji, bez określenia do których gwarancji konstytucyjnych odnoszą się zarzuty skarżącego, nie spełnia wymogów stawianych skardze konstytucyjnej. Ponadto należy uznać, że skarżący, odwołując się jedynie ogólnie do art. 65 Konstytucji i nie precyzując - poza niezmiernie krótkim stwierdzeniem - zarzutów w tym zakresie, nie wykazał naruszenia konstytucyjnych praw i wolności wyrażonych w art. 65 Konstytucji.

Niezależnie od powyższego należy stwierdzić oczywistą bezzasadność zarzutów skarżącego. Skarżący, wskazując jedynie ogólnie na art. 42 Konstytucji, formułuje zarzut naruszenia reguł odpowiedzialności karnej, mających polegać na zastosowaniu w jego sprawie innego przepisu ustawy - art. 19 ustawy lustracyjnej, nakazującego subsydiarne, a nie pełne stosowanie przepisów kodeksu postępowania karnego, ograniczającego tym samym konstytucyjne prawo do sądu. Należy zatem zauważyć, że po pierwsze, treść art. 30 ust. 2 ustawy lustracyjnej nie ma żadnego związku z zakresem stosowania w toku postępowania lustracyjnego przepisów procesowych, zarzut jest więc w tym zakresie oczywiście bezzasadny. Po drugie, wskazywany przez skarżącego skutek w postaci naruszenia prawa do sądu związany może być jedynie z art. 45 ust. 1 Konstytucji, a nie z gwarancjami określonymi w art. 42 Konstytucji. Podobnie ocenić należy zarzut automatyzmu sankcji wynikających z art. 30 ust. 2 ustawy lustracyjnej, który miałby być niezgodny z art. 42 Konstytucji. Zarzut ten nie pozostaje bez wątpienia w adekwatnym związku z prawem do obrony ani z domniemaniem niewinności (art. 42 ust. 2 i 3), ani również z wymogiem podlegania odpowiedzialności karnej wyłącznie za czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Zauważyć należy nadto, że wbrew twierdzeniom skarżącego zaskarżony przepis art. 30 ust. 2 ustawy lustracyjnej nie zalicza adwokatów do kategorii osób pełniących funkcje publiczne, lecz jedynie określa skutki stwierdzenia prawomocnym wyrokiem sądu złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego. Oczywiście bezzasadne są zatem w tym zakresie zarzuty skarżącego odnoszące się do art. 61 Konstytucji.

Oczywiście bezzasadny jest również zarzut, że zaskarżony przepis narusza niezbywalną godność skarżącego określoną w art. 30 Konstytucji, gdyż pozbawia go prawa do wykonywania zawodu w wieku 69 lat na okres lat 10 i zalicza go w poczet osób współpracujących z organami bezpieczeństwa państwa. Przypomnieć należy raz jeszcze, że art. 30 ust. 2 ustawy lustracyjnej określa jedynie konsekwencje stwierdzenia kłamstwa lustracyjnego prawomocnym wyrokiem sądu. Oczywiste jest zatem, że to nie zaskarżony przepis, lecz prawomocny wyrok sądu określa kwestię współpracy skarżącego z organami bezpieczeństwa państwa. Prawomocne orzeczenia sądu i wskazana w ustawie konsekwencja nie mogą prowadzić do naruszenia godności ze względu na wiek skarżącego, ponieważ nie czynią wieku kryterium skutków wynikających z prawomocnego orzeczenia sądu, lecz jedynie istnienie lub nieistnienie ostatecznego rozstrzygnięcia w tej sprawie.

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

3