108/2/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 21 stycznia 2009 r.

Sygn. akt Ts 159/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Konfederacji Pracodawców Polskich o zbadanie zgodności:

1) art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 130² § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

Skarżąca wniosła do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 10 lipca 2007 r. skargę konstytucyjną w przedmiocie zbadania zgodności art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.), w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123; dalej: ustawa z 2006 r.), z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji oraz art. 130² § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

W myśl zaskarżonego art. 14 ust. 2 u.k.s.c. opłatę podstawową (w wysokości 30 zł) pobierano od podlegających opłacie pism wymienionych w art. 3 ust. 2 u.k.s.c., obejmujących m.in. apelację i zażalenie, wnoszonych przez stronę zwolnioną przez sąd od ponoszenia kosztów sądowych. W ocenie skarżącej zawarta w tym przepisie regulacja narusza prawo do sądu (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji), ponieważ jego element składowy stanowi prawo rozpoznania sprawy bez konieczności ponoszenia opłat, jeżeli dany podmiot wykaże brak możliwości ich poniesienia. Dlatego ustawodawca jest zobowiązany do uregulowania instytucji zwolnienia od kosztów sądowych w taki sposób, aby nie utrudniało to stronom korzystania z uprawnień w postępowaniu sądowym, a w szczególności nie pociągało za sobą negatywnych następstw procesowych. Tymczasem nieuiszczenie opłaty podstawowej skutkuje niemożnością rozpoznania sprawy przez sąd, co w oczywisty sposób zamyka stronie drogę sądową dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Takie zawężenie prawa do sądu stoi także w sprzeczności z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Podobnie skarżąca ocenia regulację zawartą w zaskarżonym art. 130² § 3 k.p.c., przewidującą, że sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki odwoławcze lub środki zaskarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza sądowego), podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia. Z uwagi na krótki termin do wnoszenia środków odwoławczych i środków zaskarżenia w postępowaniu cywilnym regułą jest, że zarządzenie o zwrocie pisma zawierającego jeden z wskazanych wyżej środków doręczane jest stronom w terminach uniemożliwiających ich ponowne skuteczne wniesienie. W konsekwencji strona zostaje pozbawiona prawa do weryfikacji orzeczenia sądu I instancji przez sąd wyższego rzędu, co stanowi istotny element prawa do sądu oraz narusza zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego określoną w art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącej tak daleko idących skutków nie uzasadnia zastępstwo strony przez profesjonalnego pełnomocnika, albowiem czynność techniczna, jaką jest wniesienie opłaty, nie powinna określać w całości dalszego postępowania w sprawie.

Skarżąca wniosła skargę konstytucyjną w związku z odrzuceniem jej apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie postanowieniem tegoż Sądu z 15 stycznia 2007 r. (sygn. akt XXIV C 1458/06). Apelacja została wniesiona przez profesjonalnego pełnomocnika, który nie uiścił od niej opłaty ze względu na zwolnienie skarżącej od ponoszenia kosztów sądowych w całości. Podstawę odrzucenia apelacji stanowił zaskarżony art. 14 ust. 2 u.k.s.c., nakładający na stronę zwolnioną w całości od ponoszenia kosztów sądowych obowiązek wniesienia opłaty podstawowej oraz art. 130² § 3 k.p.c. - przewidujący odrzucenie nieopłaconego lub nieprawidłowo opłaconego środka zaskarżenia wnoszonego przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. Zażalenie od postanowienia Sądu Okręgowego zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 3 kwietnia 2007 r. (sygn. akt I ACz 480/07).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Negatywną przesłankę rozpoznania sprawy przez Trybunał Konstytucyjny stanowi zbędność orzekania, obejmująca w szczególności sytuację, w której Trybunał orzekł uprzednio jednoznacznie i wyczerpująco w przedmiocie zgodności zaskarżonego aktu normatywnego z Konstytucją (por. postanowienia TK z: 21 stycznia 1998 r., K. 33/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 8; 21 grudnia 1999 r., K. 29/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 172; 12 grudnia 2005 r., SK 4/03, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 143 i wyrok TK z 5 września 2006 r., K 51/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 100). Okoliczność ta w niniejszym przypadku zachodzi w związku z wydaniem przez Trybunał wyroku z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), w którym stwierdzono, że art. 130² § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji oraz, że art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 u.k.s.c. w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 2006 r. są zgodne z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji. Zarówno przedmiot zaskarżenia, jak i wzorce konstytucyjne oraz zarzuty przedstawione przez skarżącą w niniejszej skardze konstytucyjnej są tożsame z zarzutami rozpatrywanymi w przywołanej sprawie i w tym świetle nie budzi wątpliwości, że wydanie kolejnego orzeczenia w tym zakresie jest zbędne. Nie stanowi istotnego novum przywołanie przez skarżącą jako wzorca kontroli nadto art. 176 ust. 1 Konstytucji w odniesieniu do art. 130² § 3 k.p.c. Trybunał zwracał już bowiem uwagę, że sama ta norma nie określa konstytucyjnego prawa podmiotowego, lecz współdefiniuje wynikające z art. 45 ust. 1 prawo do sądu oraz zawarte w art. 78 Konstytucji prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (por. wyrok TK z 6 października 2004 r., SK 23/02, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 89). Ocena zgodności art. 130² § 3 k.p.c. z art. 78 Konstytucji - a zatem w świetle prawa do zaskarżania orzeczeń - stanowiła zaś przedmiot rozstrzygnięcia w przywołanej sprawie SK 33/07.

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.

3