Money.plPrawoOrzecznictwo

Trybunał Konstytucyjny

Postanowienie z dnia 2008-09-18 - Ts 157/08
Repertorium:Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - do rejestrowania skarg konstytucyjnych podlegających wstępnemu rozpoznaniu.
Sygnatura:Ts 157/08
Tytuł:Postanowienie z dnia 2008-09-18
Publikacja w Z.U.Z.U. 2009 / 1B / 48

48/1/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 18 września 2008 r.

Sygn. akt Ts 157/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janusza Biziuka w sprawie zgodności:

art. 214 § 1 i art. 220 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 16 maja 2008 r. zakwestionowana została zgodność z Konstytucją art. 214 § 1 i art. 220 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193, ze zm.; dalej: rozporządzenie). Skarżący wywodzi, że wskazane przepisy zamykają mu prawo do sądu w zakresie, w jakim nakazują pobieranie wpisu stałego od wniosku o ukaranie grzywną organu administracyjnego za nieprzekazanie skargi do sądu administracyjnego wraz z aktami i odpowiedzią na skargę.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.

Skarżący - w trybie art. 55 § 1 p.p.s.a. - skierował do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wniosek o ukaranie Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie grzywną za nieprzekazanie sądowi akt sprawy. Zarządzeniem Przewodniczącego VII Wydziału WSA w Warszawie wezwano skarżącego do uiszczenia wpisu sądowego w terminie 7 dni, pod rygorem odrzucenia wniosku. Na zarządzenie to skarżący złożył zażalenie, które postanowieniem NSA z 29 stycznia 2008 r. (sygn. akt II Oz 32/08) zostało oddalone. W konsekwencji postanowieniem WSA w Warszawie z 4 kwietnia 2008 r. (sygn. akt VII SO/Wa 35/07) odrzucony został wniosek o ukaranie grzywną Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, albowiem podnoszone w niej zarzuty są oczywiście bezzasadne.

Skarżący zakwestionował: art. 214 § 1 p.p.s.a. w brzmieniu: „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do uiszczenia kosztów sądowych obowiązany jest ten, kto wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki”, art. 220 § 1 p.p.s.a. stanowiący, że: „Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie zostanie uiszczona należna opłata. W tym przypadku (…) przewodniczący wzywa wnoszącego pismo, aby pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania uiścił opłatę w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania. W razie bezskutecznego upływu tego terminu przewodniczący wydaje zarządzenie o pozostawieniu pisma bez rozpoznania” oraz § 4 rozporządzenia, w myśl którego: „Wpis stały od wniosku o wszczęcie postępowania, bez względu na przedmiot sprawy, wynosi 100 zł”.

Przepisy te są - zdaniem skarżącego - niezgodne z Konstytucją, ponieważ poddają opłacie wniosek o ukaranie organu grzywną, co ogranicza możliwość uruchomienia procedury sądowej (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Bez rozstrzygnięcia, czy organ administracyjny rzeczywiście zaniechał przekazania sądowi skargi wraz z aktami sprawy, zasadniczo nie dochodzi bowiem do rozpoznania sprawy przez sąd. Odniesienie się do wskazanych w skardze wątpliwości wymaga skrótowego przedstawienia instytucji kosztów w postępowaniach sądowych.

Polski system wymiaru sprawiedliwości opiera się na zasadzie odpłatności. Koszty sądowe służą regulacji stosunków procesowych stron oraz wpływają na decyzje jednostek co do sposobu prowadzenia swoich interesów i doboru środków ich ochrony. Obok powyższego - indywidualnego wymiaru kosztów sądowych - należy także mieć na względzie, że pełnią one rozmaite funkcje dla całego systemu sądownictwa. Wśród najczęściej wymienianych wskazuje się funkcję fiskalną, procesową, społeczną oraz dyscyplinującą (por. M. Waligórski, Proces cywilny - funkcja, struktura, Warszawa 1947, s. 191 i nast.; W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1999, s. 101). Koszty są instrumentem osiągnięcia należytej sprawności organizacyjnej i orzeczniczej sądów oraz instrumentem selekcji roszczeń oczywiście niezasadnych. Do społecznie pożądanych konsekwencji instytucji kosztów postępowania zalicza się „przeciwdziałanie pieniactwu, szykanowaniu przeciwnika albo procesom fikcyjnym, przewlekaniu postępowania” (zob. S. Babiarz, B. Dauter, M. Niezgódka-Medek, Koszty postępowania w sprawach administracyjnych i sądowoadministracyjnych, Warszawa 2007, s. 53). W rezultacie więc, zmniejszenie ilości zjawisk niepożądanych dla funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości usprawnia organizacyjną wydolność sądownictwa, a tym samym jest jednym ze sposobów urzeczywistniania konstytucyjnego prawa do sądu.

Oczywiście, pomiędzy poszczególnymi procedurami sądowymi istnieją różnice, jednakże trudno twierdzić, by specyfika sądowej procedury administracyjnej była tak daleko idąca, aby można było a priori wykluczyć zasadę odpłatności w postępowaniu sądowoadministracyjnym, w tym w sprawach o ukaranie organu administracyjnego grzywną. Bez wątpienia wymóg uiszczenia wpisu stałego (w wysokości 100 zł) od wniosku o ukaranie organu administracyjnego grzywną koresponduje ze wskazanymi powyżej funkcjami. Choćby dlatego, że zabezpiecza wymiar sprawiedliwości przed pieniactwem procesowym (funkcja społeczna), czy też stanowi - w pewnej części - zwrot kosztów funkcjonowania sądownictwa (funkcja fiskalna).

Skarżący dopatruje się niezgodności kwestionowanego przepisu z Konstytucją w tym, że konieczność poniesienia kosztów wynika z bezczynności organu, a więc nie z winy skarżącego. Trzeba jednak zauważyć, że zasadą w sądowych procedurach - tak cywilnej, jak i administracyjnej - jest obowiązek ponoszenia kosztów przez podmiot inicjujący postępowanie w oderwaniu od tego, czyje działania stały się podstawą wszczęcia postępowania (art. 214 § 1 p.p.s.a.). Trudno zresztą kwestionować takie rozwiązanie, nie można bowiem oczekiwać od sądu rozstrzygnięcia sporu (stwierdzenia, czy organ rzeczywiście nie wypełnił obowiązku przekazania skargi) już to na etapie badania warunków formalnych wniosku. Nie każda bierność organu administracji wynikać będzie z jego bezczynności, a ocena, czy do niej doszło wymaga dokonania przez sąd stosownych analiz. Trybunał Konstytucyjny podziela stanowisko wyrażone w postanowieniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 11 kwietnia 2006 r. (sygn. akt II Sa/Bk 171/05), stwierdzające, że „podejmując rozstrzygnięcie w sprawie wymierzenia organowi grzywny, Sąd powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, a więc m.in. przyczyny niewypełnienia przez organ obowiązków, o których mowa w art. 54 § 2 p.p.s.a., czas, jaki upłynął od wniesienia skargi, a także okoliczność, czy przed rozpatrzeniem wniosku o wymierzenie organowi grzywny organ ten obowiązek wypełnił i wyjaśnił powody niedotrzymania terminu”. Ponadto, trzeba wskazać, że obowiązek dokonania wpisu jest „łagodzony” kolejną z reguł postępowania sądowoadministracyjnego, a mianowicie zasadą zwrotu kosztów celowych w sytuacji uwzględnienia skargi, gdy organ uchybił obowiązkowi wskazanemu w art. 54 § 2 p.p.s.a. (art. 200 w związku z art. 64 § 3 p.p.s.a.). Logiczna jest zatem konstrukcja, w której po merytorycznym rozpoznaniu sprawy sąd rozstrzygnie o poniesionych w sprawie kosztach, nakazując ich zwrot wnioskodawcy w sytuacji nałożenia grzywny (uwzględnienia wniosku).

Unormowania dotyczące kosztów postępowania (także ich wysokości, zasad ponoszenia przez strony oraz odstępstw od tych zasad) są ściśle związane z realizacją konstytucyjnych reguł porządku prawnego, które gwarantują skuteczną ochronę praw jednostek przez dostęp do sądu (por. wyrok TK z 2 lipca 2003 r., K 25/01, OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 60). Niepodobna jednak twierdzić, że sama instytucja kosztów narusza prawo do sądu. Naruszenie to mogłoby wynikać z takiego ukształtowania instytucji kosztów, które uniemożliwiłoby albo nadmiernie utrudniłoby skuteczną ochronę praw na drodze sądowej (por. wyrok TK z 12 marca 2002 r., P 9/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 14). W sprawie objętej skargą, stanowiące podstawę rozstrzygnięcia art. 214 § 1 i art. 220 § 1 p.p.s.a., jak też § 4 rozporządzenia (wyznaczający wysokość wpisu), nie pozbawiają takiej ochrony, co zresztą przyznaje sam skarżący.

Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że skarga nie spełnia wymaganych prawem warunków także w odniesieniu do rzekomej niezgodności kwestionowanej regulacji z zasadą równości. Argumentacja przytoczona na poparcie niezgodności art. 214 § 1 i art. 220 § 1 p.p.s.a. oraz § 4 rozporządzenia z art. 32 ust. 1 Konstytucji sprowadza się do twierdzenia, że wszyscy skarżący powinni być traktowani na jednakowych zasadach, żądanie zaś uiszczenia wpisu od wniosku o ukaranie organu grzywną stawia skarżącego w gorszej sytuacji od osób, w postępowaniach których konieczność wnioskowania o nałożenie na organ grzywny nie zachodzi.

Pogląd ten zdaje się nie uwzględniać utrwalonego stanowiska Trybunału Konstytucyjnego, w myśl którego podmioty wyposażone w tę samą cechę prawnie relewantną w równym stopniu mają być traktowane równo (por. wyroki TK z: 22 lutego 2005 r., K 10/04, OTK ZU nr 2/A/2005, poz. 17; 23 marca 2006 r., K 4/06, OTK ZU nr 3/A/2006, poz. 32). Zaskarżone przepisy nie różnicują pozycji skarżących, przeciwnie - wprowadzają zasadę nakazującą poniesienie kosztów przez osobę wnoszącą do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki (art. 214 § 1 p.p.s.a.). Tak więc, każda osoba decydująca się na wystąpienie z pismem podlegającym opłacie, ma obowiązek ją uiścić, także wtedy, jeśli w jej sprawie zachodzi konieczność dokonania takiej czynności więcej niż jeden raz.

Zważywszy na wymogi płynące z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) poza zakresem rozważań należało pozostawić fragmenty skargi wskazujące, jak powinna zostać uregulowana kwestia wymierzania organom administracyjnym grzywny. W postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną Trybunał Konstytucyjny orzeka o istniejących unormowaniach i to tylko w zakresie, w jakim stanowiły one podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia o wolnościach lub prawach skarżącego.

Zarzuty skargi cechuje oczywista bezzasadność, co obliguje Trybunał do odmowy nadania skardze dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.

4

Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - inne orzeczenia:
dokumentpublikacja
Ts 93/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-02
 
Z.U. 2012 / 1B / 132
Ts 93/11   Postanowienie z dnia 2011-07-04
 
Z.U. 2012 / 1B / 131
Ts 9/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-15
 
Z.U. 2012 / 1B / 107
Ts 9/11   Postanowienie z dnia 2011-04-14
 
Z.U. 2012 / 1B / 106
Ts 85/11   Postanowienie z dnia 2011-12-05
 
Z.U. 2012 / 1B / 130
  • Adres publikacyjny: