Money.plPrawoOrzecznictwo

Trybunał Konstytucyjny

Postanowienie z dnia 2008-03-17 - SK 84/06
Repertorium:SK | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - do rejestrowania skarg konstytucyjnych (wobec których nie wydano postanowienia o odmowie nadania im dalszego biegu).
Sygnatura:SK 84/06
Tytuł:Postanowienie z dnia 2008-03-17
Opis:Warunki przyjęcia skargi kasacyjnej przez Sąd Najwyższy
Publikacja w Z.U.Z.U. 2008 / 2A / 37

37/2/A/2008

POSTANOWIENIE

z dnia 17 marca 2008 r.

Sygn. akt SK 84/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński - przewodniczący

Maria Gintowt-Jankowicz - sprawozdawca

Mirosław Granat

Marian Grzybowski

Mirosław Wyrzykowski,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 marca 2008 r., skargi konstytucyjnej Marka Zmalińskiego o zbadanie zgodności:

art. 3989 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 77 ust. 2, art. 183 ust. 1 (wszystkie w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) umorzyć postępowanie w zakresie dotyczącym badania zgodności art. 3989 § 2 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 77 ust. 2, art. 183 ust. 1 (wszystkie w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji ze względu na zbędność wydania wyroku.

UZASADNIENIE

I

1. W skardze konstytucyjnej z 28 marca 2006 r. Marek Zmaliński zarzucił niezgodność art. 3989 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 77 ust. 2, art. 183 ust. 1 Konstytucji (wszystkie w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarżący dochodził swoich praw w związku z postanowieniem Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2005 r. (sygn. akt I CSK 79/05) o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Zdaniem skarżącego art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 i z art. 31 ust. 3 Konstytucji (zasada ochrony zaufania obywatela do państwa i sprawiedliwej procedury) oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

W opinii skarżącego uzasadnienia orzeczeń sądowych, poprzez pokazanie opinii publicznej i zainteresowanym stronom motywów kierunku orzekania, dotykają istoty gwarancji prawa do sądu i są istotnym sposobem realizacji jawności postępowania. Brak uzasadnienia prowadzi do arbitralności decydowania, co narusza zarówno zasadę demokratycznego państwa prawnego, jak i wymóg sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy.

Skarżący powołuje się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2005 r. (sygn. SK 26/02), w którym Trybunał krytycznie ocenił instytucję przedsądu w związku z „praktyką ogólnikowych uzasadnień decyzji, pozbawiającą legitymizacji instytucję opartą na kryteriach ocennych, dyskrecjonalnych i niespójnych” (OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29). W opinii skarżącego ocena ta odnosi się również do nowej regulacji przedsądu w art. 3989 k.p.c.

Skarżący zauważa także, że w postępowaniu karnym w analogicznej sytuacji dotyczącej kasacji Trybunał Konstytucyjny uznał niezgodność art. 535 § 2 k.p.k. z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji (zob. wyrok z 16 stycznia 2006 r., sygn. SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2).

2. Rzecznik Praw Obywatelskich (dalej: RPO) w piśmie z 12 grudnia 2006 r. zajął stanowisko, że art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. W pozostałym zakresie, tj. dotyczącym art. 3989 § 1 oraz § 2 zdania pierwszego k.p.c., RPO postanowił do przedstawionej skargi nie przystępować.

Zdaniem RPO przepisy postępowania cywilnego nie muszą zapewniać stronom możliwości odwołania się do trzeciej instancji, wykracza to bowiem poza konstytucyjne minimum. Jednak jeśli ustawodawca uregulował możliwość wystąpienia, w określonych kategoriach spraw, ze skargą kasacyjną, to postępowanie takie musi odpowiadać konstytucyjnym standardom rzetelnego procesu sądowego. Nawet zmiana modelu postępowania kasacyjnego, dokonana w lutym 2005 r., po której kasacja stała się nadzwyczajnym środkiem prawnym, nie zwalnia ustawodawcy od przestrzegania tego minimum, które stanowi „istotę” sprawiedliwej procedury.

W opinii RPO fakt, że instytucja przedsądu kasacyjnego, regulowana przez zakwestionowane przepisy, jest nadzwyczajnym środkiem prawnym, powoduje, iż dopuszczalne są pewne ograniczenia prawa do rzetelnego procesu. Ograniczenia te muszą być jednak zgodne z zasadą proporcjonalności, wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Sposób rozpatrywania sprawy w przedsądzie cechuje się znacznym uproszczeniem w stosunku do właściwego postępowania kasacyjnego. Przy takim kształcie przedsądu kasacyjnego uzasadnienie postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej staje się jedyną gwarancją zabezpieczającą stronę przed ewentualnym ryzykiem arbitralnego działania władzy sądowniczej.

W konsekwencji, zdaniem RPO, art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. narusza fundamentalne zasady w państwie prawnym, takie jak: zasada jawności działania (przejrzystości) władzy publicznej, zasada przyzwoitej legislacji (nakaz tworzenia prawa wystarczająco jasnego i „dookreślonego”) czy zasada zaufania do państwa i tworzonego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji). Ponadto niski poziom gwarancji proceduralnych przedsądu powoduje, że naruszona została sama „istota prawa obywatela do rzetelnego ukształtowania procedury realizacji jego konstytucyjnego prawa do sądu”, a tym samym art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.

3. W piśmie procesowym z 24 maja 2007 r., skarżący podtrzymał skargę. Zdaniem skarżącego konieczne jest stwierdzenie niekonstytucyjności całego art. 3989 k.p.c. w zakresie, w jakim dopuszcza odmowę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania bez wykazania w pisemnym uzasadnieniu, że w świetle prawa nie istnienie konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia czy też że skarga jest oczywiście bezzasadna.

4. W piśmie procesowym z 11 czerwca 2007 r. skarżący ponownie podtrzymał skargę konstytucyjną w zakresie całego art. 3989 k.p.c., a więc nierozstrzygniętym w wyroku TK z 30 maja 2007 r., sygn. SK 68/06, uznającym niekonstytucyjność art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c.

5. Prokurator Generalny w piśmie z 5 lipca 2007 r. przedstawił stanowisko, że: przepisy art. 3989 § 1 oraz § 2 zdanie pierwsze k.p.c. są zgodne z art. 30 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji i nie są niezgodne z art. 77 ust. 2 Konstytucji. Postępowanie w sprawie badania konstytucyjności art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. powinno być umorzone na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) - wobec utraty mocy obowiązującej kwestionowanego przepisu.

W uzasadnieniu swego stanowiska, w części dotyczącej umorzenia postępowania w zakresie badania konstytucyjności art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c., Prokurator Generalny powołał się na wyrok TK z 30 maja 2007 r. (sygn. SK 68/06). W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Z dniem 15 czerwca 2007 r. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego weszło w życie i z tym dniem przepis art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. utracił moc obowiązującą. Uzasadnia to, zdaniem Prokuratora Generalnego, umorzenie postępowania ze względu na utratę mocy obowiązującej zaskarżonego przepisu (art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK).

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. O niedopuszczalności wydania orzeczenia przesądza wystąpienie ujemnej przesłanki procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej - res iudicata (zob. postanowienie TK z 21 grudnia 1999 r., sygn. K. 29/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 172). Z przesłanką tą mamy do czynienia w wypadku tożsamości zarówno podmiotowej, jak i przedmiotowej. W wypadku wystąpienia jedynie tożsamości przedmiotowej, a więc wówczas, gdy kwestia niekonstytucyjności przepisu została ostatecznie rozstrzygnięta, zachodzi przesłanka ne bis in idem - prowadząca do uznania orzekania za zbędne (zob. postanowienia TK: z 3 października 2001 r., sygn. SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; z 25 lutego 2004 r., sygn. K 35/03, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 15). Sytuacja taka ma niewątpliwie miejsce, gdy zaskarżony przepis prawny był już przedmiotem kontroli jego zgodności z Konstytucją w innej sprawie (zob. postanowienia: z 25 listopada 2002 r., sygn. SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88, s. 1142, z 26 marca 2002 r., sygn. P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22, s. 298 oraz z 4 maja 2006 r., sygn. SK 53/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 60).

W wyroku z 30 maja 2007 r., sygn. SK 68/06 (OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53), Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji. Wyrok ten został opublikowany w Dzienniku Ustaw z dnia 15 czerwca 2007 r., Nr 106, poz. 731. Z tym dniem art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. utracił moc obowiązującą.

W niniejszej sprawie zaskarżony został cały przepis art. 3989 k.p.c. Jednak zważywszy, że przedmiot sprawy w części dotyczącej badania zgodności art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c. jest tożsamy z wyrokiem TK z 30 maja 2007 r., sygn. SK 68/06, postępowanie w tym zakresie należało umorzyć ze względu na zbędność orzekania.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

2

SK | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - inne orzeczenia:
dokumentpublikacja
SK 59/13   Postanowienie tymczasowe z dnia 2013-10-22
Z.U. 2013 / 7A / 113
SK 23/13   Postanowienie z dnia 2013-10-23
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 114
SK 15/13   Postanowienie z dnia 2013-10-08
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 109
SK 14/13   Wyrok z dnia 2013-10-22
Sporządzenie uzasadnienia postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym, na które nie przysługuje środek zaskarżenia 2013..1428 z dnia 2013-12-03    
ISAP     RCL Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 100
SK 13/13   Postanowienie z dnia 2013-04-23
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 4A / 45
  • Adres publikacyjny: