128/3/B/2008

POSTANOWIENIE

z dnia 11 marca 2008 r.

Sygn. akt Ts 296/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Aleksandry Dziąćko-Bagińskiej w sprawie zgodności:

art. 55 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 10 ust. 1, art. 30, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 60, art. 77 ust. 2, art. 173, art. 178 ust. 1, art. 179 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 10 grudnia 2007 r. zarzucono, że art. 55 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) jest niezgodny z art. 2, art. 7, art. 10 ust. 1, art. 30, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 60, art. 77 ust. 2, art. 173, art. 178 ust. 1, art. 179 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z niepowołaniem skarżącej, przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na stanowisko sędziego w Sądzie Rejonowym w Gliwicach. Skarżąca złożyła wniosek o powołanie jej na wolne stanowisko sędziego Sądu Rejonowego w Gliwicach. Po pozytywnym zaopiniowaniu przez właściwe Zgromadzenie Ogólne Sędziów, kandydatura skarżącej została przedstawiona Ministrowi Sprawiedliwości, a następnie Krajowej Radzie Sądownictwa. Ta z kolei, w trybie art. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. Nr 100, poz. 1082, ze zm.), pozytywnie rozpatrzyła i oceniła kandydaturę skarżącej na zgłoszone stanowisko, a w konsekwencji przedstawiła Prezydentowi wniosek o powołanie na to stanowisko.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, jak wspomniano, nie powołał skarżącej, o czym (pismem z Kancelarii Prezydenta) poinformował Krajową Radę Sądownictwa zastępca Szefa Kancelarii. Krajowa Rada Sądownictwa wysłała pismo do prezesa Sądu Okręgowego w Gliwicach, w którym informowała Prezesa Sądu Okręgowego o stanowisku Prezydenta. Skarżąca odebrała odpis tego pisma 10 września 2007 r. W dniu 8 października 2007 r. złożyła wniosek o udzielenie informacji o toku postępowania oraz dostęp do akt sprawy. Natomiast pismem z 8 listopada 2007 r. skarżąca wezwała Prezydenta do usunięcia naruszenia prawa w trybie art. 52 § 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.). Pisma te pozostały bez odpowiedzi. Należy również wspomnieć, że skarżąca informuje o podjęciu czynności zmierzających do złożenia skargi na bezczynność Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem prawnym, którego rozpatrzenie wymaga uprzedniego spełnienia szeregu przesłanek, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej ustawa o TK). Jedną z podstawowych przesłanek dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wskazanie ostatecznego rozstrzygnięcia, z którym skarżący wiąże naruszenie konstytucyjnych wolności lub praw. Uprawnienie do jej wniesienia warunkowane jest bowiem istnieniem takiego orzeczenia, w którym sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego określonych w Konstytucji.

W skardze konstytucyjnej, stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania, skarżąca wskazała na „postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej”, które formalnie nie istniało w momencie wnoszenia skargi. Skarżąca błędnie zinterpretowała skutki prawne wynikające z pisma Kancelarii Prezydenta. Pismo to miało charakter informacyjny i nie miało bezpośrednich skutków prawnych dla skarżącej. Dopóki Prezydent nie wydał (a właściwie: nie ogłosił) swojego postanowienia z 3 stycznia 2008 r. (nr 1130-1-08) w sprawie powołania do sprawowania urzędu na stanowisko sędziego (M. P. Nr 4, poz. 38) nie można mówić o ostatecznym rozstrzygnięciu. Dopiero bowiem to postanowienie niesie skutki prawne dla skarżącej i może być - z punktu widzenia następstw prawnych - rozumiane jako ostateczne rozstrzygnięcie o konkretnym statusie skarżącej. Wszelka wcześniejsza aktywność Kancelarii Prezydenta, nie zaś samego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (a tym bardziej jej brak), jest więc wobec konstytucyjnego ujęcia przesłanek dopuszczalności skargi konstytucyjnej prawnie nieznacząca. Należy zaznaczyć, że Trybunał w niniejszym uzasadnieniu przyjmuje założenie, że postanowienie Prezydenta jest finalnym rozstrzygnięciem w sprawie wniosku o powołanie na urząd sędziego. Trybunał nie bada przy tym, czy inne cechy (treść i ujęcie) tego postanowienia pozwolą merytoryczne badać zasadność środków podejmowanych przez zainteresowanych w reakcji na treść postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Badanie takie, w sytuacji przedwczesnego złożenia skargi i braku szczegółowego odniesienia się przez skarżącą do wymogów, o których mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, byłoby również przedwczesne i przez to nieuzasadnione.

Należy ponadto zauważyć, że w rozpatrywanej sprawie Trybunał Konstytucyjny nie ma do czynienia z niewskazaniem istniejącego już ostatecznego orzeczenia (co jako brak formalny może być uzupełnione). W sytuacji skarżącej takie ostateczne orzeczenie faktycznie nie istniało w chwili wnoszenia skargi, co z zasady powoduje niedopuszczalność jej merytorycznego rozpoznania. Wskazanie naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw określonych w Konstytucji, musi mieć związek z ostatecznym orzeczeniem o tych prawach lub wolnościach. Jego brak, w odpowiedniej formie (a wymogu tego nie spełnia pismo Kancelarii Prezydenta o charakterze informacyjnym), wyklucza możliwość istnienia naruszenia wolności lub praw, które mogłoby być przesłanką do wniesienia skargi. Wobec braku takiego naruszenia, istniejącego już w chwili wnoszenia skargi, jej rozpatrzenie - nawet już po wydaniu postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej - pozostaje niedopuszczalne. Przyjęcie przez Trybunał odmiennego stanowiska byłoby zresztą niczym nieusprawiedliwionym uprzywilejowaniem skarżącej w stosunku do osób, które muszą uzyskać ostateczne rozstrzygnięcie o ich wolnościach lub prawach konstytucyjnych, aby móc złożyć skargę konstytucyjną. Trybunał wielokrotnie wskazywał też na niedopuszczalność złożenia skargi bezpośrednio na ustawę (bez wskazania ostatecznego orzeczenia). W uzasadnieniu postanowienia z 29 listopada 1999 r. (Ts 46/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 193) stwierdza, że „skarga konstytucyjna przewidziana w art. 79 ust. 1 Konstytucji nie może być rozumiana jako prawo każdego obywatela do abstrakcyjnego kwestionowania przepisu ustawy”.

Powyższe stanowisko Trybunału wynika, co należy jeszcze raz podkreślić, z art. 79 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym, ostateczne orzeczenie o konstytucyjnych wolnościach lub prawach określonych w Konstytucji, jest warunkiem sine qua non wniesienia skargi konstytucyjnej. Formuła skargi konstytucyjnej ma charakter złożony i wymaga od skarżącego dokładnego wskazania relacji, jaka zachodzi między orzeczeniem o jego prawach a przepisami, które stanowią podstawę jego wydania. Złożoność ta polega na tym, że wprawdzie naruszenie konstytucyjnych praw skarżącego materializuje się w wydanym orzeczeniu, jednak źródłem naruszenia praw konstytucyjnych skarżącego jest akt normatywny. Uprawdopodobnienie sposobu naruszenia praw skarżącego w powyższym rozumieniu nie jest więc możliwe, gdy skarżący składa skargę, nie dysponując jeszcze orzeczeniem w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Na marginesie niniejszej sprawy należy jedynie zauważyć, że we wskazanym przez skarżącą postanowieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nie ma odwołania do art. 55 § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Konsekwencją wymaganego przez Konstytucję i ustawę o Trybunale Konstytucyjnym wskazania sposobu naruszenia wolności lub praw skarżącego jest przyjęty sposób liczenia terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 46 ust. 1 tej ustawy, skarżący ma 3 miesiące od doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia (wyczerpującego drogę prawną) - skarga konstytucyjna może być wniesiona tylko wówczas, kiedy biegnie ten termin. Trybunał w uzasadnieniu postanowienia z 28 stycznia 1998 r. (Ts 21/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 23) wyjaśnia, że jeśli „brak było obowiązku doręczenia, termin do złożenia skargi konstytucyjnej powinien być liczony od dnia, w którym skarżący dowiedział się o treści podjętego orzeczenia, w szczególności zaś w tym zakresie, w jakim odnosiło się ono do praw, wolności lub obowiązków skarżącego określonych w Konstytucji”.

W rozpatrywanej sprawie brak było proceduralnego obowiązku doręczenia skarżącej postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Ze względu na specyfikę tego aktu prawnego i to, że podlegał on publikacji w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski”, zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt 4 lit.i ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 449), należy utożsamiać datę jego ogłoszenia z datą doręczenia. Początek trzymiesięcznego terminu rozpoczyna się w dniu, w którym (z lektury „Monitora Polskiego”) skarżąca mogła się dowiedzieć o stanowisku Prezydenta w jej sprawie, wydanym w formie postanowienia jako odpowiedniej dla tego indywidualnego i konkretnego aktu prawnego. W dniu 16 stycznia 2008 r. postanowienie to ogłoszono. Dopiero od tego dnia skarżąca mogła wnieść skargę. Na marginesie należy również dodać, że jakkolwiek (przed upływem terminu) skarżąca może wnieść skargę konstytucyjną w tej sprawie, stwierdzenie takie w żadnym razie nie przesądza jednak o zasadności jej merytorycznego rozpoznania.

Należy zaznaczyć, że stanowisko Trybunału Konstytucyjnego nie wynika, w żadnym razie z nadmiernego formalizmu, a z konieczności działania na podstawie i w granicach prawa, do czego - zgodnie z art. 7 Konstytucji - jest zobowiązany. Trybunał Konstytucyjny nie może z podanych powyżej względów rozpoznać merytorycznie skargi wniesionej przed datą ogłoszenia stosownego postanowienia Prezydenta. Wniesiono ją 10 grudnia 2007 r., kiedy to nie było ostatecznego rozstrzygnięcia. Niedochowanie wówczas warunku wydania i tym samym możliwości wskazania orzeczenia, w którym organ władzy publicznej orzekł ostatecznie o prawach i wolnościach skarżącej, czyni rozpoznanie skargi niedopuszczalnym (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

4