POSTANOWIENIE

z dnia 23 stycznia 2008 r.

Sygn. akt Ts 145/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Anatola Antoniego Białka w sprawie zgodności:

art. 139 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.) z art. 67 ust. 1 i 2, art. 68 ust. 1, 2, 3 i art. 69 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 22 czerwca 2007 r. skarżący zarzucił art. 139 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.) sprzeczność z art. 67 ust. 1 i 2, art. 68 ust. 1-3 i art. 69 Konstytucji w zakresie, w jakim nakazuje on zwrot zasiłków wypłaconych z pomocy społecznej przed przyznaniem renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, a wydatkowanych na zakup leków, żywności, zaopatrzenia świątecznego itp.

Decyzją z 28 grudnia 2005 r. (sygn. akt I 08353982) Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w Lublinie dokonał zmniejszenia pobieranej przez skarżącego renty, tytułem potrącenia uzyskanych przez skarżącego wcześniej należności z tytułu pomocy społecznej. Sąd Okręgowy - VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie, wyrokiem z 3 kwietnia 2006 r. (sygn. akt VIII U 1151/06), oddalił odwołanie wniesione od wskazanej powyżej decyzji. Wyrok ten został zaskarżony apelacją, którą Sąd Okręgowy - VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie odrzucił postanowieniem z 18 sierpnia 2006 r. (sygn. akt VIII U 1151/06), ze względu na nieuzupełnienie w terminie braków apelacji, w tym nieuiszczenie opłaty podstawowej w kwocie 30 zł.

W ocenie skarżącego, nakaz potrącenia z renty inwalidzkiej całości uzyskanych świadczeń z pomocy społecznej jest rażąco sprzeczny z prawem obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do zabezpieczenia społecznego - w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę i inwalidztwo, do właściwej ochrony zdrowia przez zakup zapisanych przez lekarza odpowiednich leków i odpowiedniego wyżywienia oraz godziwej egzystencji. Skarżący wskazał także, iż odmowa zwolnienia go od opłaty podstawowej, w jego sytuacji materialnej, stanowiła rażące naruszenie art. 14 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Skarżący wskazał także, iż 13 kwietnia 2007 r. zapadło postanowienie o ustanowieniu dla niego adwokata z urzędu celem wniesienia skargi konstytucyjnej.

Zarządzeniem z 19 lipca 2007 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej poprzez dokładne określenie, w jaki sposób kwestionowany przez skarżącego przepis narusza wskazane w skardze prawa konstytucyjne; nadesłanie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w Lublinie z 28 grudnia 2005 r. (sygn. I 08353982), a także podanie daty doręczenia postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie z 18 sierpnia 2006 r. (sygn. akt VIII U 1151/06) oraz daty wystąpienia przez skarżącego do sądu z wnioskiem o ustanowienie adwokata z urzędu - w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej.

W piśmie procesowym z 28 lipca 2007 r. nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej skarżący wskazał, iż odpis postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie z 18 sierpnia 2006 r. został doręczony skarżącemu 18 września 2006 r. Z wnioskiem o ustanowienie adwokata z urzędu, celem wniesienia skargi konstytucyjnej, skarżący wystąpił 21 września 2006 r. Jednocześnie wniesiono o przedłużenie terminu do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej ze względu na pobyt pełnomocnika skarżącego w sanatorium.

W piśmie procesowym z 8 sierpnia 2007 r., wykazując sposób naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw, skarżący wskazuje, iż art. 67 ust. 1 i 2 Konstytucji zapewniają prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo. Skarżący podnosi, iż od 23 października 2003 r. do 25 listopada 2005 r. pozostawał bez środków do życia (wskutek wydania decyzji odmawiającej mu prawa do renty inwalidzkiej, później uchylonej) i dlatego przyznano mu pomoc ze środków społecznych w postaci zasiłków okresowych. Zaskarżony przepis, nakazując zwrot tych środków, pomimo tego, iż zostały one wydatkowane zgodnie z celem, na który zostały wydane, narusza art. 67 ust. 1 i 2 Konstytucji. Odwołując się do treści art. 68 ust. 1-3, skarżący wskazuje, iż przysługuje mu konstytucyjne prawo do ochrony zdrowia i uzyskania środków przeznaczonych na zakup zapisanych przez lekarza leków. Żądanie zwrotu z otrzymywanej renty kwoty wydanej na zakup leków narusza zatem konstytucyjne prawa wynikające z powyższych przepisów. Nakazanie zwrotu zasiłków uzyskanych z pomocy społecznej i poniesionych zgodnie z celem, na jaki zostały przyznane, narusza także art. 69 Konstytucji, który zapewnia niepełnosprawnemu obywatelowi pomoc w zabezpieczaniu egzystencji.

Uzupełniając braki skargi konstytucyjnej, pełnomocnik skarżącego wniósł jednocześnie o przywrócenie terminu do dokonania tej czynności procesowej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi sformalizowany środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego rozpatrzenie uwarunkowane zostało spełnieniem szeregu przesłanek, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK ze skargą konstytucyjną można wystąpić w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia orzeczenia przesądzającego o wyczerpaniu przysługującej skarżącemu drogi prawnej od rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże on naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych. Wymóg uprzedniego wyczerpania drogi prawnej wynika z zasady subsydiarności skargi konstytucyjnej jako środka ochrony konstytucyjnych wolności lub praw. Zgodnie z tą zasadą, skarżący - w celu ochrony swych konstytucyjnych praw - powinien najpierw skorzystać z wszystkich przysługujących mu środków prawnych.

Jak podnosi się w orzecznictwie, dla spełnienia przesłanki wyczerpania drogi prawnej konieczne jest wniesienie środka odwoławczego zgodnie z przepisami prawa. Innymi słowy, o skorzystaniu ze środka prawnego można mówić dopiero wówczas, gdy doszło do jego skutecznego złożenia, a więc w formie umożliwiającej jego rozpoznanie. Oznacza to, iż dla uznania drogi prawnej za wyczerpaną nie jest wystarczające uzyskanie jakiegokolwiek rozstrzygnięcia wydanego na skutek wniesienia przysługującego skarżącemu środka odwoławczego (zob. np. postanowienia TK z: 21 października 2003 r., Ts 53/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 233; 12 kwietnia 2002 r., Ts 21/02, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 184; 19 października 2004 r., Ts 131/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 340; 21 listopada 2006 r., Ts 131/06, OTK ZU nr 6/B/2006, poz. 296; 16 stycznia 2007 r., Ts 139/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 205).

Sprawa, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną jest sprawą rozpatrywaną w trybie postępowania cywilnego. Wyczerpanie drogi prawnej w sprawach rozpatrywanych w tym trybie wymaga uzyskania merytorycznego rozstrzygnięcia, wydanego na skutek wniesienia przysługującego skarżącemu środka odwoławczego od orzeczenia sądu I instancji. W niniejszej sprawie, od wyroku Sądu Okręgowego - VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z 3 kwietnia 2006 r. przysługiwała skarżącemu apelacja, która została przez niego wniesiona. Zarządzeniem z 13 lipca 2006 r. wezwano skarżącego do uzupełnienia braków apelacji poprzez uiszczenie opłaty podstawowej w wysokości 30 zł oraz złożenie w dwóch egzemplarzach pisma procesowego, w którym oznaczona zostałaby wartość przedmiotu zaskarżenia. Skarżący nie uzupełnił w ustawowym terminie braków wniesionego środka odwoławczego, co skutkowało jego odrzuceniem, postanowieniem Sądu Okręgowego - VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z 18 sierpnia 2006 r. (sygn. akt VIII U 1151/06).

Dokonane powyżej ustalenia pozwalają stwierdzić w sposób niebudzący wątpliwości, iż skarżący nie dopełnił ustawowej przesłanki wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej, jako że wniesiony przez niego środek odwoławczy nie doprowadził do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia sądowego. Oznacza to tym samym, iż skargę konstytucyjną jako niespełniającą przewidzianych prawem przesłanek uznać należy za niedopuszczalną. W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) należało odmówić nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak na wstępie.

3