29/1/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 16 lipca 2007 r.

Sygn. akt Ts 59/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jacka Kulma o zbadanie zgodności:

art. 124 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. Nr 24, poz. 83, ze zm.) w zakresie, w jakim nie przewiduje stosowania ustawy nowej do utworów, do których prawa autorskie według przepisów dawnych nie powstały, a które korzystają z ochrony według przepisów nowych, z art. 2, art. 32 ust. 1 i ust. 2 i art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 marca 2007 r. skarżący podnosi zarzut niezgodności art. 124 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. Nr 24, poz. 83, ze zm.; dalej: ustawa o prawie autorskim) w zakresie, w jakim nie przewiduje stosowania ustawy nowej do utworów, do których prawa autorskie według przepisów dawnych nie powstały, a które korzystają z ochrony według przepisów nowych z art. 2, art. 32 ust. 1 i ust. 2 i art. 64 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarżący podnosi, że według ustawy z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim (Dz. U. Nr 34, poz. 234, ze zm.) zdjęcia fotograficzne poddane były dyskryminacji. Podlegały one ochronie tylko wówczas, gdy na utworze uwidoczniono wyraźnie zastrzeżenie prawa autorskiego, a ponadto nie przysługiwały w stosunku do fotografii o charakterze reporterskim.

Zaskarżony przepis, o charakterze intertemporalnym, reguluje zasady stosowania nowej ustawy o prawie autorskim do utworów, które powstały w okresie obowiązywania ustawy dawnej. Przyznaje on ochronę utworom, do których prawa autorskie według przepisów dotychczasowych wygasły, a które zgodnie z nowymi przepisami korzystają nadal z ochrony, z wyłączeniem okresu między wygaśnięciem ochrony według ustawy dotychczasowej i wejściem w życie nowej. W pozostałym, niezaskarżonym zakresie, przepis ten przewiduje, że ustawę nową stosuje się do utworów ustalonych po raz pierwszy po jej wejściu w życie oraz do utworów, do których prawa autorskie według ustawy dawnej nie wygasły. Fotografia reporterska, która powstała pod rządami dawnego prawa i do której nie zastrzeżono prawa autorskiego, a zatem nie korzystała z ochrony prawno-autorskiej nie została objęta zakresem działania zaskarżonego przepisu, mimo iż ustawa o prawie autorskim przyznaje jej obecnie ochronę na takich samych zasadach jak w stosunku do innych utworów. Prowadzi to do zróżnicowania sytuacji twórców fotografii reporterskiej w zależności od daty jej powstania oraz utrwalenia dyskryminacji twórców starszych fotografii. W opinii skarżącego taki stan narusza ratio legis ustawy o prawie autorskim, a tym samym jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. Celem ustawy o prawie autorskim było bowiem, w opinii skarżącego, zrównanie ochrony utworów fotograficznych z innymi utworami, których ochrona nie doznawała uprzednio szczególnych ograniczeń. Zarzut naruszenia art. 32 Konstytucji polega zaś na utrwaleniu opisanego powyżej stanu dyskryminacji autorów starszej fotografii reporterskiej i fotografii nieopatrzonej wyraźnym zastrzeżeniem prawa autorskiego. Regulacja ta wyłącza przy tym również możliwość korzystania przez twórców fotografii reporterskiej z praw autorskich, które w pełni przysługiwać będą do analogicznych utworów utrwalonych po wejściu w życie ustawy o prawie autorskim. Stanowi to istotne ograniczenie praw autorskich-majątkowych, ale też osobistych, zagwarantowanych w art. 64 Konstytucji, w sposób nie znajdujący uzasadnienia w art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarżący wykonał w 1981 r. zdjęcia scen ze spektaklu „Oskarżony. Czerwiec 1956” w reżyserii Izabelli Cywińskiej. W 1996 r. we foyer Teatru Narodowego w Poznaniu zorganizowano wystawę fotografii z tej sztuki, na którą składały się m.in. przetworzone, rozjaśnione, rozbielone i powiększone reprodukcje zdjęć wykonanych przez skarżącego. Wyrokiem z 27 kwietnia 2006 r. (sygn. akt I C 825/05) Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo skarżącego, którym domagał się on wynagrodzenia z tytułu korzystania z wykonanych przez niego zdjęć. W opinii sądu fotografie te stanowiły reportaż z działalności pozwanego Teatru i tym samym nie przysługiwała im ochrona przewidziana przez obowiązujące w czasie ich wykonania przepisy o prawie autorskim. Apelację skarżącego oddalił Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z 8 listopada 2006 r. (sygn. akt I A Ca 746/06), wskazując w uzasadnieniu, że przyznanie ochrony fotografiom wykonanym przez skarżącego mogłoby być zasadne tylko w przypadku zastrzeżenia prawa autorskiego. Takiego zastrzeżenia skarżący jednak nie udowodnił.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Prawo do wniesienia skargi konstytucyjnej art. 79 ust. 1 Konstytucji przyznaje każdemu, czyje prawa lub wolności określone w Konstytucji zostały naruszone ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd lub organ administracji na podstawie przepisu, którego konstytucyjność kwestionuje skarżący. Tak ukształtowana skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek ochrony określonych w Konstytucji praw i wolności, a ich naruszenie jest warunkiem sine qua non merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Wątpliwości skarżącego przedstawione w skardze konstytucyjnej odnoszą się do braku przyznania ochrony utworom fotograficznym, niekorzystającym z ochrony w czasie swojego ustalenia ze względu na reporterski charakter lub brak zastrzeżenia prawa autorskiego w świetle prawa do ochrony innych praw majątkowych zagwarantowanego w art. 64 Konstytucji. Tak przedstawiony zarzut nie wyczerpuje przesłanki wynikającej z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Żądając stwierdzenia niekonstytucyjności art. 124 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim, skarżący domaga się polepszenia swojej sytuacji prawnej, to zaś zagadnienie należy do polityki stanowienia prawa i nie wynika z powołanego jako wzorzec kontroli art. 64 Konstytucji. Tym samym bezzasadny staje się również połączony z nim zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji, z którego dodatkowo skarżący nie wywodzi praw podmiotowych, lecz nakaz poprawnej realizacji przez ustawodawcę zamierzonego celu ustawy, jak też zarzut naruszenia zasady proporcjonalności, uwzględnianej w trybie skargi konstytucyjnej wyłącznie w powiązaniu z innymi prawami lub wolnościami określonymi w Konstytucji.

Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji.