17/1/B/2008

POSTANOWIENIE

z dnia 24 kwietnia 2007 r.

Sygn. akt Ts 207/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Małgorzaty Grzybowskiej o zbadanie zgodności:

1) art. 18 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, ze zm.);

2) § 53 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawie rodzajów dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej, sposobu jej prowadzenia oraz szczegółowych warunków jej udostępniania (Dz. U. Nr 88, poz. 966, ze zm.) z art. 51 ust. 1 i ust. 3 oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

Skarżąca wniosła do Trybunału Konstytucyjnego 9 sierpnia 2006 r. skargę konstytucyjną, w której domaga się zbadania zgodności art. 18 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, ze zm.; dalej: ustawa o z.o.z.) oraz § 53 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawie rodzajów dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej, sposobu jej prowadzenia oraz szczegółowych warunków jej udostępniania (Dz. U. Nr 88, poz. 966, ze zm.; dalej: rozp. MZ w s.r.d.m.) z art. 51 ust. 1 i ust. 3 oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji. Na podstawie art. 18 ust. 3 pkt 1 ustawy o z.o.z. zakład opieki zdrowotnej udostępnia dokumentację medyczną osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych zakładu pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu bądź osobie upoważnionej przez pacjenta. Zasady udostępniania określa szczegółowo § 53 rozp. MZ w s.r.d.m., przewidujący, że dokumentacja indywidualna wewnętrzna oraz dokumentacja zbiorcza, ale jedynie w zakresie wpisów dotyczących pacjenta, są udostępniane w sposób określony w art. 18 ust. 4 a ustawy o z.o.z., na podstawie decyzji kierownika zakładu lub osoby przez niego upoważnionej. Odmowa wydania dokumentacji wymaga zachowania formy pisemnej oraz podania przyczyny. W przypadku wydania oryginałów dokumentacji w zakładzie należy pozostawić kopię lub pełny odpis wydanej dokumentacji. Przepis nie ma zastosowania w sytuacji, gdy zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby narazić pacjenta na szkodę.

Skarżąca zarzuca, że wynikający ze wskazanych przepisów zakaz udostępniania dokumentacji medycznej osobom innym niż wymienione, nawet w sytuacji, gdy ze względu na stan zdrowia i świadomości chorego w chwili przyjmowania do zakładu opieki zdrowotnej nie jest on w stanie wyrazić woli co do upoważnienia określonych osób, narusza art. 51 ust. 1 i ust. 3 Konstytucji. Przewiduje on zachowanie szczególnej formy dla ujawniania informacji dotyczących osoby, co, zdaniem skarżącej, można rozszerzyć na osoby najbliższe, oraz zagwarantowane w art. 68 ust. 1 prawo do ochrony zdrowia. W szczególności skarżąca podnosi okoliczność, że art. 51 ust. 1 Konstytucji zastrzega ustawową formę dla ujawniania informacji dotyczących osoby oraz prawa dostępu do dotyczących jej dokumentów urzędowych; zasady udostępniania dokumentacji medycznej zawarte w rozporządzeniu Ministra Zdrowia pozostają z tą normą w sprzeczności. Tak sformułowane zarzuty skarżąca podtrzymała w piśmie z 27 lutego 2007 r.

Syn skarżącej został umieszczony w Klinice Gastroenterologii Wojewódzkiego Szpitala Bródnowskiego w Warszawie, a następnie przeniesiony do Instytutu Psychiatrii i Neurologii IV Kliniki Psychiatrycznej tej placówki. W wyniku stwierdzonych schorzeń syn skarżącej zmarł w Szpitalu Praskim pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego w Warszawie. Z zawiadomienia o przyjęciu do Instytutu Psychiatrii i Neurologii wynika, że pacjent upoważnił skarżącą i swoją siostrę, by były uczestniczkami w sprawie o jego ewentualne ubezwłasnowolnienie stosownie do treści art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, ze zm.), a także wskazał skarżącą oraz swoją siostrę jako osoby sprawujące nad nim opiekę. Skarżąca zwróciła się do Szpitala Praskiego o udostępnienie jej dokumentacji medycznej syna, spotkała się jednak z odmową uzasadnioną brakiem upoważnienia jej przez chorego do wglądu do dokumentacji medycznej. Skargę o zobowiązanie Szpitala do udostępnienia (uzupełnienia) dokumentacji medycznej oddalił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 30 listopada 2004 r. (sygn. akt I SA 2585/03). Wyrokiem z 9 lutego 2006 r. (sygn. akt II OSK 692/05) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną skarżącej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi szczególny środek prawny służący na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone przez przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego. Z tak ujętym charakterem skargi konstytucyjnej koresponduje przewidziany w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) obowiązek wskazania praw lub wolności określonych w Konstytucji, naruszonych przez zaskarżony przepis oraz sposobu tego naruszenia. W trybie skargi konstytucyjnej skarżący może zatem domagać się ochrony przysługujących mu na podstawie Konstytucji praw i obowiązków, nie jest natomiast dopuszczalne działanie na rzecz podmiotów trzecich w stosunku do skarżącego.

Powołane w skardze konstytucyjnej art. 51 ust. 1 i ust. 3 oraz art. 68 ust. 1 Konstytucji zawierają odpowiednio: konstytucyjne podstawy ograniczenia ochrony prawa do prywatności wynikającego z art. 47 Konstytucji, prawo dostępu do dotyczących danej osoby urzędowych dokumentów i zbiorów danych oraz prawo do ochrony zdrowia. Prezentując zarzuty niezgodności art. 18 ust. 3 ustawy o z.o.z. i § 53 rozp. MZ w s.r.d.m. z art. 51 ust. 1 i ust. 3 Konstytucji, skarżąca podnosi, że Konstytucja dopuszcza określenie zasad ujawniania informacji dotyczących osoby tylko w drodze ustawy, tymczasem w jej sprawie zakład opieki zdrowotnej odmówił wydania dokumentacji medycznej syna, opierając się na przepisach rozporządzenia. Ponadto niezasadne w świetle powołanego przepisu jest ograniczenie kręgu osób, którym udostępnia się dokumentację medyczną osoby do pacjenta, jego przedstawiciela ustawowego i osoby upoważnionej przez pacjenta. Z tego względu skarżąca, jako matka, nieupoważniona przez syna, nie mogła uzyskać jego dokumentacji medycznej. Dokumenty i dane, które były przedmiotem sprawy, w związku z którą skarżąca upatruje naruszenia konstytucyjnych praw, dotyczyły zatem nie jej, lecz innego podmiotu. Nie ma ona w konsekwencji legitymacji, by dochodzić na jego rzecz ochrony prawa do prywatności czy dostępu do dotyczących go danych, nawet jeżeli pozostaje z nim w bliskim stosunku rodzinnym. Co więcej, należy przyjąć, że Konstytucja może chronić również prawo do prywatności (w granicach wyznaczonych przez art. 51 ust. 1) w stosunku do osób pozostających w bliskim stosunku. Do wyłącznej dyspozycji zainteresowanej osoby Konstytucja pozostawia określenie zakresu podmiotów, którym będzie ona udzielała informacji na swój temat; obowiązki względem władz publicznych w tym zakresie przewidywać może wyłącznie ustawa, w przypadkach uzasadnionych zgodnie z art. 51 ust. 2 Konstytucji. Również prawo dostępu do urzędowych dokumentów i zbiorów danych Konstytucja gwarantuje jedynie temu, kogo dokumenty te i zbiory danych dotyczą. Art. 51 ust. 3 Konstytucji nie daje podstaw do tworzenia prawa dostępu do urzędowych dokumentów i zbiorów danych przysługującego osobom pozostającym w stosunku pokrewieństwa do podmiotu, którego te dokumenty i dane dotyczą. Rozstrzygnięcie w tym zakresie pozostawione jest autonomii woli jednostki. Nie zmienia to faktu, że niektóre podmioty publiczne mogą mieć uzasadniony interes w dostępie do dokumentów i danych dotyczących osoby, jeżeli jest to niezbędne w demokratycznym państwie prawnym (art. 51 ust. 2 Konstytucji). Do podmiotów takich należy np. prokurator w związku z prowadzonym postępowaniem (art. 18 ust. 3 pkt 4 ustawy o z.o.z.).

Do naruszenia prawa do ochrony zdrowia doszło, zdaniem skarżącej, w ten sposób, że skarżąca nie uzyskała informacji o tym, czy prawo do ochrony zdrowia jej syna nie zostało naruszone. Tak sformułowany zarzut skargi konstytucyjnej, podtrzymany w piśmie z 27 lutego 2007 r., pokazuje wyraźnie, że skarżąca domaga się ochrony praw swojego zmarłego syna, nie zaś - jak przewiduje to art. 79 ust. 1 Konstytucji - swoich praw podmiotowych.

Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji.