144/3/B/2007

POSTANOWIENIE

z dnia 26 marca 2007 r.

Sygn. akt Ts 275/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krystyny Koter-Fortak w sprawie zgodności:

art. 104 ust. 1 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) z art. 2 oraz art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 20 listopada 2006 r. pełnomocnik skarżącej wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 104 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. W okresie od listopada 2003 r. do listopada 2006 r. skarżąca była uprawniona do okresowej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Decyzją z 29 kwietnia 2005 r. (znak: 817160/25I) ZUS Oddział w Tomaszowie dokonał rozliczenia renty za 2004 r., przyjmując - w oparciu o zaskarżony przepis oraz art. 18 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.) - iż przychód skarżącej z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności jest równy 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za 2004 r., nie zaś kwocie 1880 zł, która to suma stanowi kwotę faktycznie osiągniętego przez skarżącą przychodu. W konsekwencji organ ten przyjął, iż zachodzą przesłanki do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rentowego. Odwołanie wniesione od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 10 sierpnia 2005 r. (sygn. akt V U 1127/05). Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 9 sierpnia 2006 r. (sygn. akt III AUa 1681/05) doręczonym skarżącej 23 sierpnia 2006 r. oddalił wniesioną apelację.

Zgodnie z brzmieniem zaskarżonego przepisu w przypadku emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód decydujący o zmniejszeniu lub zawieszeniu prawa do emerytury lub renty uznaje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, czyli zadeklarowaną kwotę nie mniejszą jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zdaniem skarżącej zaskarżony przepis prowadzi do dyskryminacji osób osiągających przychody niższe niż 60% przeciętnego wynagrodzenia, ponieważ nie mogą one zadeklarować realnego przychodu - jak mogą uczynić to osoby osiągające przychód przekraczający 60% przeciętnego wynagrodzenia - tylko muszą zgłaszać organowi rentowemu przychód nie niższy niż 60% przeciętnego wynagrodzenia, co skutkuje - niezgodnie ze stanem faktycznym - przekroczeniem kwoty przychodu, a w konsekwencji ograniczeniem lub zawieszeniem świadczeń emerytalno- rentowych. Skarżąca wskazuje także, iż osoby których kwota rzeczywistego przychodu znacznie przekracza 60% mają możliwość zadeklarowania organom rentowym kwoty odpowiadającej minimalnej podstawie wynagrodzenia.

Na marginesie skarżąca wskazuje, iż orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 8 marca 2005 r. (sygn. K 27/03, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 22), którego przedmiotem była zgodność z Konstytucją zaskarżonego przepisu, rozstrzygało konstytucyjność tej regulacji tylko w zakresie zarzutu naruszenia zasady nieretroaktywności działania prawa.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 31 stycznia 2007 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez wskazanie, które z przysługujących skarżącej konstytucyjnych praw lub wolności zostało naruszone na skutek wydania wskazanego w skardze rozstrzygnięcia oraz określenie sposobu tego naruszenia.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie skarżąca wskazała ponownie na naruszenie prawa do sprawiedliwości społecznej - art. 2 oraz na naruszenie prawa do równego traktowania przez władze publiczne i zakazu dyskryminacji. Uzasadniając naruszenie zasad, o których mowa w art. 32 Konstytucji, skarżąca w skrócie powtórzyła argumentację przedstawioną we wniesionej skardze konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Podstawową przesłanką dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, będącej środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, jest wskazanie wolności lub prawa rangi konstytucyjnej, do którego naruszenia doszło poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o kwestionowany przepis oraz określenie sposobu tego naruszenia. Obowiązek ten - zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) - nałożony został na osobę występującą ze skargą konstytucyjną. Podkreślić przy tym należy, iż tylko naruszenie konstytucyjnych wolności lub praw o charakterze podmiotowym uprawnia do wniesienia skargi konstytucyjnej. Związane jest to ze specyfiką tego środka prawnego, wyrażającą się w ograniczonym, w porównaniu do innych trybów postępowania (tzn. inicjowanych poprzez wnioski lub pytania prawne), zakresie wzorców konstytucyjnych, w obrębie których dokonywana może być kontrola konstytucyjności zakwestionowanych przepisów.

Uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej skarżąca upatruje w naruszeniu zasady sprawiedliwości społecznej wynikającej z art. 2 Konstytucji oraz zasad konstytucyjnych zawartych w art. 32 Konstytucji, a przede wszystkim zakazu dyskryminacji. Zgodnie z ugruntowanym już orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego możliwość powołania się na zawarte w tych przepisach zasady konstytucyjne dla wykazania uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej uzależniona została od wskazania przez skarżącego, jaka jego wolność lub prawo o charakterze podmiotowym, wynikające z innych przepisów Konstytucji zostały uregulowane z naruszeniem zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji) lub zakazu dyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji). Uzasadniając tę tezę wyrażoną w odniesieniu do zasady równości w postanowieniu z 24 października 2001 r. wydanym w pełnym składzie (sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225), Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż zasada równości stanowi samodzielnie jedynie zasadę ogólną, mającą charakter niejako prawa „drugiego stopnia”, tzn. przysługującego w związku z konkretnymi normami prawnymi, a nie w oderwaniu od nich - „samoistnie”. „Zasada ta oznacza przede wszystkim, że wszyscy są równi „w godności, wolności i prawach”, o których w innych przepisach mówi Konstytucja, i że nie jest dopuszczalna dyskryminacja w realizacji tych wolności i praw”. Równość nie ma zatem charakteru abstrakcyjnego i absolutnego, ale „funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym, odniesiona musi być do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup)”.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi, tego rodzaju doprecyzowanie nie nastąpiło. Skarżąca nie wskazała żadnej konkretnej wolności lub prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym, w zakresie których doszło do naruszenia zasady równości, co uniemożliwia tym samym przyjęcie, iż zostały spełnione przesłanki skargi konstytucyjnej.

Uzasadniając niemożność dochodzenia w trybie skargi konstytucyjnej naruszenia art. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny twierdzi, iż przepis ten wyraża zespół zasad ustrojowych, ale jako taki nie jest podstawą wolności lub prawa podmiotowego. Powołanie się zatem na taką zasadę, jak nakaz urzeczywistniania zasad sprawiedliwości społecznej, nie może być podstawą samoistną skargi konstytucyjnej (zob. także postanowienia z: 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i poz. 60; 19 grudnia 2001 r. sygn. SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., sygn. SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53). Ponieważ we wniesionej skardze konstytucyjnej skarżąca nie wskazała prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym lub konstytucyjnej wolności, w zakresie których doszło do naruszenia powołanych w skardze zasad przedmiotowych, brak jest podstaw do przyjęcia, iż spełnione zostały przesłanki skargi konstytucyjnej. Abstrahując od powyższego, wskazać należy, iż skarżąca nie wskazała także ani we wniesionej skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, na czym to naruszenie zasady sprawiedliwości społecznej miałoby polegać.

Biorąc powyższe pod uwagę, należało orzec jak w sentencji.

1