Money.plPrawoOrzecznictwo

Trybunał Konstytucyjny

Postanowienie z dnia 2007-02-28 - SK 78/06
Repertorium:SK | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - do rejestrowania skarg konstytucyjnych (wobec których nie wydano postanowienia o odmowie nadania im dalszego biegu).
Sygnatura:SK 78/06
Tytuł:Postanowienie z dnia 2007-02-28
Publikacja w Z.U.Z.U. 2007 / 2A / 21

21/2/A/2007

POSTANOWIENIE

z dnia 28 lutego 2007 r.

Sygn. akt SK 78/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski - przewodniczący

Zbigniew Cieślak

Marian Grzybowski

Teresa Liszcz - sprawozdawca

Ewa Łętowska,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 28 lutego 2007 r., skargi konstytucyjnej spółki „Semi” sp. z o.o. o zbadanie zgodności:

1) art. 21 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny (Dz. U. Nr 43, poz. 477, ze zm.) z art. 84 i art. 217 Konstytucji,

2) § 1 ust. 1, 2, 3 i 4 oraz § 2, § 3 i § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 sierpnia 2002 r. w sprawie ustanowienia tymczasowej opłaty celnej dodatkowej w związku z nadmiernym przywozem na polski obszar celny niektórych produktów stalowych (Dz. U. Nr 132, poz. 1118, ze zm.) z art. 84 i art. 217 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

UZASADNIENIE:

I

1. Skargą z 28 kwietnia 2006 r. skarżąca spółka wniosła o stwierdzenie, że art. 21 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny (Dz. U. Nr 43, poz. 477, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów), a także § 1 ust. 1, 2, 3 i 4 oraz § 2, § 3 i § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 sierpnia 2002 r. w sprawie ustanowienia tymczasowej opłaty celnej dodatkowej w związku z nadmiernym przywozem na polski obszar celny niektórych produktów stalowych (Dz. U. Nr 132, poz. 1118, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 9 sierpnia 2002 r.) są niezgodne z art. 84 oraz z art. 217 Konstytucji. Podstawowym zarzutem jest to, że kwestionowany przepis ustawy o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów stanowi delegację ustawową dla ministra właściwego do spraw gospodarki do wydania rozporządzenia zawierającego przepisy ustanawiające daninę publiczną. W opinii skarżącej, jest to sprzeczne z art. 84 i art. 217 Konstytucji.

W uzasadnieniu skarżąca wskazała stan faktyczny, który był podstawą do wniesienia skargi na kwestionowane przepisy. W zgłoszeniu celnym skarżąca wniosła o objęcie procedurą dopuszczenia do obrotu sprowadzonych z Ukrainy rur stalowych wodno-gazowych; wykazała jako należność przywozową opłatę celną dodatkową w wysokości 20% wartości celnej towaru, naliczoną zgodnie z kwestionowanymi przepisami rozporządzenia z 9 sierpnia 2002 r. Następnie skarżąca wystąpiła z wnioskiem do właściwego organu celnego o uznanie tych zgłoszeń celnych za nieprawidłowe w części dotyczącej wymiaru tymczasowej opłaty celnej dodatkowej, argumentując, że przepisy określające zasady wymiaru i poboru opłaty celnej dodatkowej naruszają art. 84 i art. 217 Konstytucji. Zasady wymiaru daniny publicznej, jaką jest tymczasowa opłata celna dodatkowa, są bowiem zawarte nie w ustawie, lecz w rozporządzeniu. Organ celny pierwszej instancji odmówił uznania zgłoszeń celnych za nieprawidłowe. Takie samo jest stanowisko organu celnego drugiej instancji oraz sądów administracyjnych obu instancji.

Skarżąca zauważa, że zarówno ustawa o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów, jak i rozporządzenie z 9 sierpnia 2002 r., w wyniku wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, już nie obowiązują. Zaskarżone regulacje mogą być jednak jeszcze stosowane w sprawach celnych i podatkowych, co uzasadnia merytoryczne rozpatrzenie sprawy przez Trybunał Konstytucyjny.

Uzasadniając zarzut naruszenia art. 84 i art. 217 Konstytucji, skarżąca wskazała, że przepisy te tworzą zasadniczą treść zasady władztwa podatkowego. Mają zastosowanie nie tylko w zakresie nakładania należności podatkowych, ale również w zakresie nakładania wszelkich danin publicznych, w tym należności celnych. Zasada władztwa podatkowego nie oznacza jednak dowolności w nakładaniu obowiązków w celu finansowania zadań państwa. Normy te wprowadzają nakaz nakładania danin publicznych jedynie w drodze ustawy. Art. 217 Konstytucji wymienia także elementy konstrukcyjne daniny publicznej, które powinny zostać uregulowane w drodze ustawy.

Zaskarżone przepisy rozporządzenia z 9 sierpnia 2002 r. nakładające opłatę celną dodatkową, wprowadzone na mocy delegacji ustawowej zawartej w art. 21 ust. 1 i 3 ustawy o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów, naruszają art. 217 i art. 84 Konstytucji. Danina publiczna w postaci tymczasowej opłaty celnej dodatkowej została nałożona w akcie prawnym rangi rozporządzenia, przez organ uprawniony do wydania rozporządzenia. W rozporządzeniu zostały zawarte wszystkie elementy konstrukcyjne tej daniny publicznej. Akty wykonawcze mogą zaś zawierać wyłącznie regulacje uzupełniające to, co uregulowane zostało w ustawie, w zakresie nieprzesądzajacym o istotnych elementach konstrukcji danej daniny. W niniejszej sprawie, wszystkie elementy wymienione w art. 217 Konstytucji zostały wymienione w rozporządzeniu. Żadna z zasad poboru daniny publicznej (tymczasowej opłaty celnej dodatkowej) nie została wskazana w ustawie.

Zaskarżonymi przepisami rozporządzenia zostały uregulowane następujące elementy daniny publicznej: 1) kategoria podmiotów zobowiązanych do uiszczania daniny publicznej (importer towarów), 2) przedmiot daniny publicznej (import towarów wskazanych w załącznikach do rozporządzenia), 3) stawka daniny publicznej (stawka tymczasowej opłaty celnej dodatkowej), 4) podstawa opodatkowania (wartość celna), 4) zasady przyznawania ulg i zwolnień od daniny publicznej (w ramach wielkości nieobjętej opłatą celną dodatkową).

Za odstąpieniem od wymogów zawartych w art. 217 Konstytucji nie przemawia okoliczność, że jest to środek ochronny, którego wprowadzenie wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w ustawie. Uregulowanie w ustawie postępowania wyjaśniającego poprzedzającego ustanowienia środka ochronnego stanowi alternatywny, nieprzewidziany w Konstytucji tryb nakładania daniny publicznej. Konieczność nałożenia w dość krótkim czasie, tymczasowej opłaty celnej dodatkowej, nie pozwala na odstąpienie od nakazu zawartego w art. 84 i art. 217 Konstytucji. Dobro chronione, jakim jest ochrona przemysłu krajowego przed zagraniczną konkurencją, nie stanowi usprawiedliwienia dla złamania przepisów Konstytucji.

2. Minister Gospodarki w piśmie z 15 stycznia 2007 r. przedstawił stanowisko, zgodnie z którym przepisy § 1 ust. 1, 2, 3 i 4 oraz § 2, § 3 i § 4 rozporządzenia z 9 sierpnia 2002 r. oraz art. 21 ust. 1 i 3 ustawy o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów są zgodne z art. 84 i art. 217 Konstytucji.

W uzasadnieniu wskazał, iż ustawa o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów określała środki ochronne przed nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny oraz zasady i tryb postępowania w sprawie stosowania tych środków. Środek ochronny był ustanawiany jedynie na czas określony oraz w wysokości i formie niezbędnej dla naprawienia szkody wyrządzonej przemysłowi krajowemu lub zapobieżenia powstaniu szkody oraz dla ułatwienia zmian dostosowujących ten przemysł do warunków konkurencji. Ustawa wprowadzała ostateczny środek ochronny oraz tymczasowy środek ochronny w formie tymczasowej opłaty celnej dodatkowej, która stanowiła należność celną przywozową w rozumieniu prawa celnego. Jeżeli w czasie postępowania ochronnego minister właściwy do spraw gospodarki dokonał wstępnego ustalenia, że przywóz towaru objętego postępowaniem jest nadmierny i wprowadzenie środka dopiero po zakończeniu postępowania ochronnego spowodowałoby powstanie szkody trudnej do naprawienia lub groziło powstaniem takiej szkody, mógł ustanowić w drodze rozporządzenia tymczasowy środek ochronny na podstawie art. 21 ust. 1 i 3 ustawy.

Taka też sytuacja miała miejsce w przypadku rozporządzenia z 9 sierpnia 2002 r., wydanego na podstawie art. 21 ust. 1 i 3 w związku z art. 9 ust. 4 ustawy. Z uzasadnienia projektu rozporządzenia wynika, że w toku postępowania ochronnego Minister Gospodarki ustalił, że wzrastał przywóz na polski obszar celny niektórych produktów stalowych, w ujęciu bezwzględnym w okresie badanym, określonym na lata 1997-2001, oraz wzrastał udział importu tych towarów w stosunku do produkcji krajowej towarów podobnych i ich udział w konsumpcji krajowej. Ponadto analiza przeprowadzona przez Ministra Gospodarki wykazała, że w przemyśle krajowym istnieje szkoda, która pozostaje w związku przyczynowym z przywozem 10 grup towarowych produktów stalowych na polski obszar celny. Uznano także, że w razie niepodjęcia tymczasowych środków ochronnych szkoda ta może stać się trudna do naprawienia. Zgodnie z art. 8 ustawy tymczasowy środek ochronny przyjął formę tymczasowej opłaty celnej dodatkowej. Jej wysokość została określona dla każdej grupy produktów objętej tymczasowym środkiem ochronnym na podstawie wysokości podcięcia cenowego ze strony importu w danej grupie produktów lub różnicy pomiędzy ceną importu a ceną, jaka na rynku krajowym gwarantowałaby rentowność przemysłowi krajowemu.

Minister Gospodarki prezentuje pogląd, że w wypadku zaskarżonych przepisów nie doszło do naruszenia przepisów Konstytucji. Art. 217 Konstytucji zawiera nakaz uregulowania w ustawie jedynie istotnych elementów konstrukcyjnych daniny publicznej, a zatem nie wyklucza równocześnie zawarcia w akcie prawnym rangi rozporządzenia regulacji uzupełniających. Dopuszczalne jest w wyjątkowych, skrajnych wypadkach, usprawiedliwionych specyfiką ciężarów lub świadczeń, określenie w drodze ustawy jedynie podstaw i kryteriów ustalania elementów wskazanych w art. 217 w związku z art. 84 Konstytucji i za taką interpretacją opowiada się również NSA w wyroku wydanym w niniejszej sprawie.

Rozpatrując konstytucyjność przepisów rozporządzenia z 9 sierpnia 2002 r., Minister Gospodarki wskazał, że przepisami ustawy z 11 kwietnia 2001 r. o nadmiernym przywozie towarów na polski obszar celny wyznaczono podstawy i kryteria ustalenia zasadniczych elementów, wymienionych w art. 217 Konstytucji, które dotyczyły wprowadzenia środka ochronnego. Ustawa wymieniała enumeratywnie środki ochronne stosowane w postępowaniu przed nadmiernym przywozem, m.in. tymczasową opłatę celną, oraz określała zasady i tryb postępowania w sprawie stosowania tych środków. Art. 7 ustawy stanowił, że środek ochronny w postaci tymczasowej opłaty celnej dodatkowej ustanawiano na czas określony oraz w wysokości i formie niezbędnej do naprawienia szkody, wyrządzonej przemysłowi krajowemu. Konkretyzacja tych podstaw i kryteriów następowała w drodze postępowania ochronnego, poprzedzającego wydanie rozporządzenia wykonawczego.

Minister Gospodarki uważa, że z samej istoty postępowania ochronnego wynika, iż ustanowienie tymczasowej opłaty celnej dodatkowej wiąże się z pewnym reżimem czasowym, tj. dla skuteczności ustalenia takiego środka ochronnego niezbędne jest adekwatne pod względem czasowym jego stosowanie. Specyfika środków ochronnych, przewidzianych ustawą wymagała, by skuteczność ich stosowania była zależna od szybkości reakcji na zjawiska stanowiące podstawę ich wprowadzania. Określenie z wyprzedzeniem kręgu podmiotów objętych obowiązkiem daninowym, przedmiotu obciążenia, a nawet stawek nie było możliwe. Stąd też funkcjonowanie instytucji środków ochronnych wymagało stosowania wyjątkowego trybu wprowadzania ich w życie, oczywiście przy maksymalnym zapewnieniu ochrony interesów obciążonych daniną podmiotów, czemu służyły przepisy rozdziału 3 ustawy.

Ponadto opłata celna dodatkowa stanowiła należność celną. W związku z tym do umarzania należności, przyznawania ulg oraz zwolnień stosować należało przepisy kodeksu celnego, czyli regulacje ustawowe. Zatem ustawodawca zadbał o to, aby istotne elementy konstrukcyjne daniny publicznej, jaką była opłata celna dodatkowa, zostały uregulowane w ustawach i tym samym wykluczył odstępstwo od wymogów art. 217 Konstytucji.

Przepisy ustawy w zakresie tymczasowej opłaty celnej dodatkowej były zdeterminowane charakterem postępowania ochronnego. Dlatego też rozporządzenie nie narusza wzorca konstytucyjnego zawartego w art. 217 w związku z art. 84 Konstytucji, ponieważ w ustawie przewidziano możliwość nałożenia takiej „swoistej” (z uwagi na charakter tymczasowy) daniny publicznej. Ponadto określono ściśle sytuacje i kryteria, kiedy minister może ustanowić taki środek ochronny, oraz maksymalny okres, na który taki środek może być wprowadzony, uregulowano kwestie zwrotu w części lub w całości, lub też zaliczenia takiego tymczasowego środka po zakończeniu postępowania ochronnego.

W ocenie Ministra Gospodarki powołane przepisy Konstytucji nie wymieniają enumeratywnie podmiotów uprawnionych do nakładania podatków i danin, ale wskazują jedynie na obowiązek nakładania ich w drodze ustaw. Natomiast ustawa przyznała uprawnienia ministrowi do prowadzenia postępowań ochronnych, a w art. 21 upoważniła ministra do wydania aktu rangi rozporządzenia, który uściśla przepisy dotyczące stosowania środków ochronnych, w tym tymczasowej opłaty celnej dodatkowej. Dodatkowo w tym wypadku wejście w życie rozporządzenia było uzasadnione ważnym interesem państwa, który miał na celu zapobieżenie poważnej szkodzie wyrządzanej krajowemu przemysłowi.

Wobec powyższego Minister Gospodarki stwierdził, że ministrowi właściwemu do spraw gospodarki pozostawiono możliwość ustanowienia w drodze rozporządzenia takiego środka, ale wynikało to z immanentnych cech środka, gdyż potrzeba jego wprowadzenia udowadniana była w trakcie postępowania wyjaśniającego, na podstawie zbadania szeregu okoliczności. Następnie w zależności od dokonanych ustaleń dopiero można było ocenić potrzebę jego wprowadzenia, wysokość oraz okres stosowania środka. Zatem ustawodawca nie pozostawił ministrowi swobody w zakresie ustanowienia takiego tymczasowego środka w wyniku przekazania mu kompetencji co do kształtowania szeroko rozumianej polityki fiskalnej państwa, ale precyzyjnie określił warunki i tryb wprowadzenia tego środka oraz maksymalny okres, na jaki zostanie ustanowiony. W ustawie uregulowano bowiem wszystkie podstawowe elementy tego środka, a w zakresie tych istotnych elementów daniny, które z uwagi na tymczasowy charakter, nie mogły zostać uregulowane w drodze ustawy, ustawodawca wprowadził kryteria dla wprowadzenia tymczasowej dodatkowej opłaty celnej.

W odniesieniu do zaskarżonych przepisów § 1, § 2, § 3 oraz § 4 rozporządzenia, Minister Gospodarki podkreślił, że określają one charakter tymczasowy nałożonej opłaty celnej, jej wysokość, listę towarów objętych opłatą oraz wielkość przywozu zwolnioną z tymczasowej dodatkowej opłaty celnej. Przepisy rozporządzenia regulują: kategorie podmiotów zobowiązanych do uiszczenia daniny (enumeratywne wyliczenie), przedmiot daniny (import towarów), stawkę daniny (tymczasowej opłaty celnej), podstawę opodatkowania (wartość celna towarów), zasady przyznawania zwolnień. Natomiast podstawowym aktem prawnym regulującym zasady i tryb stosowania środków ochronnych jest ustawa; rozporządzenie stanowiące wykonanie delegacji ustawowej jest aktem wykonawczym. Art. 21 ust. 1 i 3 ustawy upoważnia ministra właściwego do spraw gospodarki do wydania aktu prawnego rangi rozporządzenia, który uściśla przepisy dotyczące stosowania środków ochronnych. W związku z tym nie można się zgodzić z zarzutem skarżącej, że opłata celna dodatkowa (traktowana tu jako danina publiczna) została nałożona przez akt prawny rangi niższej niż ustawa, gdyż regulacje dotyczące jej wprowadzenia zostały zawarte w ustawie, a z uwagi na specyfikę i tymczasowy charakter postępowania ochronnego, pozostałe elementy tymczasowej opłaty celnej dodatkowej zostały uregulowane w rozporządzeniu. Dlatego też, w ocenie Ministra Gospodarki, przepisy kwestionowanego rozporządzenia nie naruszają przepisów Konstytucji dotyczących stanowienia danin publicznych.

Zdaniem Ministra Gospodarki, podstawę wydania orzeczeń w sprawie skarżącej stanowiły przepisy: art. 207 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, ze zm.), art. 65 § 4 pkt 2c, art. 83 § 1 i 3, art. 262 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. - Kodeks celny (Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 802, ze zm.), § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie ustanowienia Taryfy celnej (Dz. U. Nr 146, poz. 1639, ze zm.), art. 22 ustawy o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów, § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia z 9 sierpnia 2002 r. oraz art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 718, ze zm.). Według Ministra Gospodarki wydaje się zasadne, by w postępowaniu dotyczącym skargi poddano badaniu zgodności z Konstytucją jedynie przepis § 1 rozporządzenia, który to stanowił podstawę wydania orzeczenia w sprawie skarżącego, a w zakresie pozostałych zaskarżonych przepisów zachodzi na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przesłanka umorzenia postępowania ze względu na niedopuszczalność orzekania. W odniesieniu zaś do § 1 rozporządzenia Minister Gospodarki uważa, że przepis ten jest zgodny z art. 84 i art. 217 Konstytucji, gdyż został wydany na podstawie ustawy o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny i jego treść nie narusza konstytucyjnych wzorców, wskazywanych przez stronę skarżącą. W niniejszej sprawie skarżący uczynił przedmiotem skargi m.in. art. 21 ust. 1 i 3 ustawy, który stanowił delegację ustawową do wydania rozporządzenia i nie był podstawą prawną orzeczenia w sprawie skarżącego. Kwestionowany przepis był bowiem podstawą wydania innego aktu normatywnego, w oparciu o który dopiero mogło zapaść orzeczenie w sprawie skarżącej. W ocenie Ministra Gospodarki, zasadne wydawać się może umorzenie postępowania w tym zakresie na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia. Na wypadek nieuwzględnienia przez Trybunał Konstytucyjny argumentów dotyczących podstaw umorzenia postępowania w przedmiocie skargi konstytucyjnej we wskazanym wyżej zakresie, Minister Gospodarki podkreślił, że kwestionowane przepisy rozporządzenia i ustawy są zgodne z art. 84 i art. 217 Konstytucji.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 27 lutego 2007 r. przedstawił stanowisko, zgodnie z którym postępowanie w sprawie podlega umorzeniu, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 634, ze zm., dalej: ustawa o TK), zarówno z powodu zbędności orzekania, jak też utraty mocy obowiązującej zakwestionowanych aktów normatywnych. W uzasadnieniu Prokurator Generalny stwierdził, że skarga konstytucyjna dotyczy przepisów, które utraciły moc prawną i nie wywołują już skutków prawnych wobec skarżącej. Brak wiec jest podstaw do badania ich zgodności z Konstytucją i uzasadnia umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK. Prokurator Generalny stwierdził także, że tylko przepis § 1, i to wyłącznie w zakresie ust. 1 i 3, stanowił jedną z materialnoprawnych podstaw orzeczeń wydanych w tej sprawie. Nie stanowiły podstawy do wydania rozstrzygnięć inne, wskazane w skardze, przepisy kwestionowanego rozporządzenia.

Prokurator Generalny w uzasadnieniu przedstawił także stan faktyczny i prawny rozpatrywanej sprawy, a także istotę tymczasowej opłaty celnej dodatkowej w kontekście art. 217 i art. 84 Konstytucji. Sformułował wniosek, że skarga została wniesiona po wyczerpaniu toku instancyjnego, lecz zawierała uchybienia w zakresie dokładnego określenia przepisów. Materią kontroli konstytucyjnej skarżąca uczyniła przepisy ustawy, które nie były normatywną podstawą ostatecznego orzeczenia w postępowaniu celnym dotyczącym skarżącej. Skarga konstytucyjna nie spełniała zatem wymagań zawartych w art. 47 ustawy o TK. Zaskarżone przepisy nie były podstawą prawną orzeczeń w sprawie skarżącej, co stanowi przesłankę do uznania zbędności orzekania. Ponadto przepisy utraciły moc obowiązującą, co jest również przesłanką do umorzenia postępowania.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W rozpatrywanej sprawie w pierwszej kolejności należy zbadać, czy nie zachodzą przesłanki umorzenia postępowania. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie w pełni podziela dotychczasową linię orzeczniczą, w myśl której na każdym etapie postępowania możliwe jest badanie, czy nie zachodzi któraś z ujemnych przesłanek wydania rozstrzygnięcia, czego następstwem będzie umorzenie postępowania w całości lub w części (por. postanowienia: z 5 grudnia 2001 r., sygn. K 31/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 269; z 20 marca 2002 r., sygn. K 42/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 21; z 13 listopada 2003 r., sygn. SK 33/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 92 oraz wyrok z 26 października 2004 r., sygn. SK 7/04, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 95).

Należy wskazać, że zaskarżone ustawa i rozporządzenie ostatecznie zostały uchylone 30 kwietnia 2004 r. na podstawie art. 112 pkt 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej (Dz. U. 2004 r. Nr 96, poz. 959). Aktualnie w Polsce w tym zakresie obowiązują jednolite przepisy wspólnotowe - rozporządzenie Rady (WE) nr 3285/94 z 22 grudnia 1994 r. w sprawie wspólnych reguł przywozu i uchylające rozporządzenie (WE) nr 518/94 (Dz. U. UE L 349 z 31.12.1994) stosowane w ramach wspólnej polityki handlowej Unii Europejskiej. Podobne regulacje prawne związane z ochroną przed nadmiernym przywozem towarów stosowane są w prawie międzynarodowym (zob. Porozumienie Światowej Organizacji Handlu w sprawie środków ochronnych - obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 4 grudnia 1995 r. w sprawie publikacji załączników do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO); Dz. U. z 1996 r. Nr 9, poz. 54). Należy podkreślić, że zarówno przepisy wspólnotowe (art. 8 rozporządzenia nr 3285/94), jak i przepisy WTO (art. 6 Porozumienia WTO w sprawie środków ochronnych) przewidują możliwość stosowania tymczasowych środków ochronnych mających formę podwyższonych opłat celnych.

W analizowanym wypadku, utrata mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów nie stanowi jednak podstawy do umorzenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Zgodnie z ustaloną linią orzeczniczą Trybunału, przepis prawny uważa się za obowiązujący tak długo, jak długo ma on lub może mieć zastosowanie do sytuacji z przeszłości, teraźniejszości albo przyszłości (por. wyrok TK z 21 czerwca 2004 r., sygn. SK 22/03, OTK ZU nr 6/A/2004, poz. 59). W tym sensie zaskarżone przepisy nie utraciły mocy obowiązującej, gdyż mogą mieć jeszcze zastosowanie w sprawach celnych i podatkowych związanych z wymiarem cła, VAT i ze względu na tryb ich rozpatrywania przez organy podatkowe i sądy.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez sąd lub organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanej w skardze ustawy (aktu normatywnego), doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Przedmiotowy zakres skargi konstytucyjnej rozpatrzyć należy z dwojakiego punktu widzenia: przedmiotu („ustawa lub inny akt normatywny”) i podstawy (wzorca) kontroli skargi („konstytucyjne wolności lub prawa”). Trybunał Konstytucyjny powinien, przed merytorycznym rozstrzygnięciem sprawy, zbadać zatem dwie podstawowe kwestie: po pierwsze - czy podstawą skargi konstytucyjnej są „akty normatywne, na podstawie których sąd lub organ władzy publicznej orzekł ostatecznie”; po drugie - czy rozstrzygnięcie takie narusza „konstytucyjne wolności lub prawa”. W celu merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy obie przesłanki powinny zostać spełnione łącznie.

Raz jeszcze należy wskazać na specyfikę skargi konstytucyjnej, której celem jest wyrugowanie z systemu prawnego nie tyle jakiegokolwiek przepisu prawa sprzecznego z przepisami Konstytucji, tylko takiego przepisu, którego zastosowanie doprowadziło do naruszenia konstytucyjnych wolności i praw o charakterze podmiotowym przysługującym osobie, która występuje z tym szczególnym środkiem prawnym (por. postanowienie z 14 lipca 2004 r., sygn. Ts 21/04, OTK ZU nr 1/B/2005, poz. 19).

2. Trybunał Konstytucyjny dokonał analizy tego, czy wskazane w skardze przepisy, były podstawą wydania przez sądy administracyjne i organy celne ostatecznych rozstrzygnięć, warunkujących możliwość wniesienia skargi konstytucyjnej.

Spółka w skardze konstytucyjnej zaskarżyła przepisy § 1 ust. 1, 2, 3 i 4, § 2, § 3 oraz § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 sierpnia 2002 r. w sprawie ustanowienia tymczasowej opłaty celnej dodatkowej w związku z nadmiernym przywozem na polski obszar celny niektórych produktów stalowych (Dz. U. Nr 132, poz. 1118, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 9 sierpnia 2002 r.) oraz art. 21 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny (Dz. U. Nr 43, poz. 477, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów). Należy się zgodzić ze stanowiskiem Ministra Gospodarki, że podstawę wydania orzeczeń w sprawie skarżącego stanowiły w większości inne niż wskazane w petitum skargi przepisy. Podstawą rozstrzygnięć były: art. 207 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, ze zm.), art. 65 § 4 pkt 2 lit. c, art. 83 § 1 i 3, art. 262 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. - Kodeks celny (Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 802, ze zm.), § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie ustanowienia Taryfy celnej (Dz. U. Nr 146, poz. 1639, ze zm.), art. 22 ustawy o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów, § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia z 9 sierpnia 2002 r. oraz art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 718, ze zm.). Takie wnioski wynikają z analizy decyzji organów celnych pierwszej i drugiej instancji oraz rozstrzygnięć sądów administracyjnych.

W takim stanie prawnym, należy przyjąć, że jedynie § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia z 9 sierpnia 2002 r. teoretycznie mógłby stanowić w sprawie skarżącej spółki podstawę wydania wyroku przez Trybunał. Wskazane w skardze art. 21 ust. 1 i 3 ustawy o ochronie przed nadmiernym przywozem towarów, a także § 1 ust. 2 i 4, § 2, § 3 i § 4 rozporządzenia z 9 sierpnia 2002 r. nie są przepisami, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Nie były bowiem podstawą wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie. Należy jednak podkreślić, że możliwość merytorycznego rozpatrywania wskazanego § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia zachodziłaby po spełnieniu drugiej przesłanki, tj. naruszenia „praw lub wolności konstytucyjnych” skarżącej spółki, co w rozpatrywanej sprawie nie ma miejsca.

3. Uprawdopodobnienie przez skarżącą naruszenia jej konstytucyjnych praw lub wolności jest przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Niezbędne jest nadto - z uwagi na domniemanie konstytucyjności prawa - uzasadnienie zarzutów naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie wykazany został niezbędny warunek merytorycznego rozpatrzenia sprawy.

We wskazanym przez skarżącą art. 84 Konstytucji została sformułowana zasada władztwa podatkowego, zgodnie z którą państwo ma prawo obciążania podmiotów znajdujących się w polu jego władzy w celu sfinansowania zadań państwa. Art. 217 Konstytucji, nawiązując do art. 84, wyraźnie formułuje zasadę wyłączności ustawowej w dziedzinie obciążeń daninowych, do których zaliczają się podatki i należności celne. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazał, że wyliczenie zawarte w art. 217 Konstytucji należy rozumieć jako nakaz uregulowania ustawą wszystkich istotnych elementów stosunku daninowego, a więc określenia podmiotu oraz przedmiotu opodatkowania, stawek podatkowych, zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatku (por. postanowienie z 5 kwietnia 2006 r., sygn. Ts 113/05, OTK ZU nr 3/B/2006, poz. 114).

Zdaniem Trybunału, w niniejszej sprawie skarżąca spółka nie wykazała naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności stanowiących przedmiot ochrony w postępowaniu w trybie skargi konstytucyjnej. Przepisy obowiązującej Konstytucji przewidują bardzo szeroki katalog wolności i praw jednostki. Zachodzi jednak pytanie o zakres rozumienia „konstytucyjnych wolności lub praw”. Niewątpliwie owe wolności, prawa i obowiązki zostały wymienione w rozdziale II Konstytucji. Za takim poglądem zdaje się przemawiać systematyka Konstytucji. Zwraca uwagę fakt, że we wspomnianym rozdziale II (art. 30-86), w określonych podrozdziałach, zostały zgrupowane przepisy określające zarówno zasady ogólne, jak i postanowienia dotyczące poszczególnych dziedzin tych wolności i praw, środki ich ochrony oraz obowiązki. Wskazuje to na wolę ustrojodawcy kompleksowego uregulowania konstytucyjnego statusu jednostki (por. postanowienie z 7 lipca 2004 r., sygn. SK 69/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 75). Należy podkreślić, że skarżąca nie wskazała żadnego prawa konstytucyjnego, do naruszenia którego doszło w niniejszej sprawie poprzez zastosowanie zaskarżonych w skardze konstytucyjnej przepisów rozporządzenia. Poza zarzutem zawarcia elementów konstrukcyjnych tymczasowej opłaty celnej dodatkowej zamiast w ustawie w rozporządzeniu, skarżąca nie wskazała - ani tym bardziej nie wykazała - naruszenia żadnych praw konstytucyjnych czy wolności.

Art. 84 Konstytucji ustanawia obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Można więc z niego wyprowadzać zasadę powszechności ponoszenia ciężarów publicznych, w tym podatków określonych jedynie w ustawie, a więc poszukiwać ochrony w tym zakresie, w jakim wprowadzone przepisy niezgodne są z podstawowymi założeniami wynikającymi z tej zasady. Jednakże zarzut taki może stać się podstawą skargi konstytucyjnej tylko wówczas, gdy skarżący jest w stanie wykazać, że przez naruszenie tej zasady doszło do naruszenia przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych. Skarżąca tymczasem nie wskazuje, ani w petium skargi, ani w uzasadnieniu, żadnych praw i wolności konstytucyjnych, których naruszenia upatruje w zaskarżonych przepisach. Prowadzi to do wniosku, że skarżąca nie wykazała naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności, które mogłoby być podstawą dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w niniejszej sprawie sposób sformułowania zarzutów skargi jest w istocie oparty wyłącznie na zarzucie naruszenia art. 84 i art. 217 Konstytucji, bez umotywowanego odwołania się do konstytucyjnych regulacji wolności i praw człowieka i obywatela, czego wymaga art. 79 ust. 1 Konstytucji. Merytoryczne rozpatrzenie skargi konstytucyjnej należy zatem uznać za niedopuszczalne, a wobec tego postępowanie w sprawie podlega umorzeniu.

Biorąc pod uwagę powyższe, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

9

SK | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - inne orzeczenia:
dokumentpublikacja
SK 59/13   Postanowienie tymczasowe z dnia 2013-10-22
Z.U. 2013 / 7A / 113
SK 23/13   Postanowienie z dnia 2013-10-23
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 114
SK 15/13   Postanowienie z dnia 2013-10-08
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 109
SK 14/13   Wyrok z dnia 2013-10-22
Sporządzenie uzasadnienia postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym, na które nie przysługuje środek zaskarżenia 2013..1428 z dnia 2013-12-03    
ISAP     RCL Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 100
SK 13/13   Postanowienie z dnia 2013-04-23
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 4A / 45
  • Adres publikacyjny: