94/2/B/2007

POSTANOWIENIE

z dnia 3 listopada 2006 r.

Sygn. akt Ts 92/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Dębowska-Romanowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Daniela Dwornika w sprawie zgodności:

art. 17 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673, ze zm.) w zw. z art. 103-106 i art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 14 kwietnia 2006 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 17 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673, ze zm.) w zw. z art. 103-106 i art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Działając na podstawie zaskarżonych przepisów, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Nowym Sączu decyzją z 13 kwietnia 2004 r. (znak: PC - 106803/4/5) ustalił rentę skarżącego w wysokości uzasadniającej jej zawieszenie. Wyrokiem z 22 lipca 2004 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnowie oddalił odwołanie wniesione od wskazanej powyżej decyzji. Wniesioną od powyższego rozstrzygnięcia apelację Sąd Apelacyjny w Krakowie - Wydział III Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił wyrokiem z 24 stycznia 2006 r. (sygn. akt III AUa 2951/04).

Zaskarżone przepisy statuują podstawę do zawieszenia renty z tytułu niezdolności do pracy w przypadku osiągnięcia określonych ustawą dochodów. W ocenie skarżącego ich wprowadzenie do obowiązującego porządku prawnego doprowadziło do bezpodstawnego odebrania mu renty należnej z tytułu choroby zawodowej. Wprowadzenie regulacji zezwalających na odebranie tego typu świadczenia narusza jego zdaniem zasadę ochrony zaufania do Państwa i prawa oraz zasadę sprawiedliwości społecznej. Ponadto zaskarżone przepisy naruszają także wyrażoną w art. 32 Konstytucji zasadę równości podmiotów wobec prawa. Skarżący za „podmioty podobne” wymagające równego traktowania uznaje także emerytów i rencistów „służb mundurowych”, których renty nie ulegają zawieszeniu w sytuacji przekroczenia określonej kwoty przychodów z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Brak jest w jego ocenie podstaw do przyjmowania szczególnego charakteru służby zawodowej żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy Policji, które uzasadniałyby ich uprzywilejowane traktowanie w przypadku osiągania dodatkowych dochodów.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 czerwca 2006 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone w taki sposób, że doprowadziło to do jego nierównego traktowania oraz poprzez określenie sposobu tego naruszenia.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie skarżący wskazał ponownie na naruszenie art. 2 i art. 32 Konstytucji. Uchwalając zaskarżoną ustawę Sejm naruszył - w ocenie skarżącego - zasadę ochrony praw słusznie nabytych, albowiem według obowiązującego do dnia jej wejścia w życie stanu prawnego renta nie ulegała zmniejszeniu lub zawieszeniu w przypadku osiągnięcia określonych przychodów. Na podstawie zaś zaskarżonego przepisu skarżący został pozbawiony uprawnień w postaci renty, ustalonych i przyznanych mu na gruncie poprzednio obowiązującego stanu prawnego. Skarżący podnosi także, iż przy spełnieniu znowelizowanych przesłanek uzyskania renty zostaje ograniczony w możliwości wykonywania pracy zawodowej. Ponadto wskazuje na naruszenie wynikającej z art. 32 Konstytucji zasady równości, uzasadniając je poprzez wykazanie uprzywilejowanego traktowania żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy Policji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Rozpatrzenie skargi konstytucyjnej uzależnione jest od spełnienia szeregu warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). Jedną z podstawowych przesłanek skargi konstytucyjnej jest wykazanie, iż poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o zaskarżony przepis doszło do naruszenia konstytucyjnego prawa lub wolności o charakterze podmiotowym. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK do wskazania tego prawa lub wolności zobligowana jest osoba występująca ze skargą. Skardze konstytucyjnej, która nie spełnia przewidzianych przepisami wymogów, należy - po bezskutecznym wezwaniu zarządzeniem sędziego TK do usunięcia braków - odmówić nadania dalszego biegu zgodnie z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK.

W skardze konstytucyjnej, stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania, uprawnienia do jej wniesienia upatruje się w naruszeniu zasady równości wynikającej z art. 32 Konstytucji RP oraz w naruszeniu zasady zaufania obywatela do Państwa i stanowionego przezeń prawa wyrażającej się w zakazie retroaktywnego działania prawa oraz ochrony praw słusznie nabytych.

Kwestia dopuszczalności powoływania się na art. 32 Konstytucji, jako na źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej, była wielokrotnie przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego. Najpełniej wypowiedział się Trybunał w postanowieniu z 24 października 2001 r. wydanym w pełnym składzie (sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Stwierdzono w nim m.in., iż wynikająca z art. 32 Konstytucji RP zasada równości stanowi samodzielnie jedynie zasadę ogólną, mającą charakter niejako prawa „drugiego stopnia”, tzn. przysługującego w związku z konkretnymi normami prawnymi, a nie w oderwaniu od nich - „samoistnie”. Teza ta znajduje swoje uzasadnienie w specyfice przyjmowanego na gruncie Konstytucji rozumienia „równości”, która nie ma charakteru abstrakcyjnego i absolutnego, ale „funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym, odniesiona musi być do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup)”. Konsekwencją zarysowanych powyżej założeń jest przyjęcie dopuszczalności powołania się w skardze konstytucyjnej na naruszenie zasady równości tylko w sytuacji, w której zostanie wskazane konkretne podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania tego rodzaju doprecyzowanie nie nastąpiło. Skarżący nie wskazał bowiem prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym lub konstytucyjnej wolności, w zakresie których zasada równości doznała uszczerbku. Także w piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego wzywające do wskazania prawa podmiotowego, w zakresie którego doszło do naruszenia zasady równości, skarżący ograniczył się de facto do ponownego wykazania naruszenia wskazanych w skardze zasad przedmiotowych.

Uzasadnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej skarżący upatruje także w naruszeniu wynikającej z art. 2 zasady sprawiedliwości społecznej, zasady zaufania do państwa oraz zasady, że prawo nie działa wstecz. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego art. 2 Konstytucji nie może stanowić samoistnej podstawy skargi konstytucyjnej (zob. przede wszystkim postanowienia z 12 grudnia 2000 r. i z 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i poz. 60). Przepis ten wyraża bowiem zespół zasad ustrojowych, ale jako taki nie jest podstawą wolności lub prawa podmiotowego. Powołanie się zatem na taką zasadę, jaką jest zakaz niedziałania prawa wstecz, jak również na nakaz ochrony praw słusznie nabytych, nie może być samoistną podstawą skargi konstytucyjnej. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżący wskaże prawo podmiotowe mające swoje źródło w innym przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także: postanowienia z 19 grudnia 2001 r. sygn. SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., sygn. SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).

Ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym skarżący nie wskazał konstytucyjnego prawa o charakterze podmiotowym lub konstytucyjnej wolności, w zakresie których doszło do naruszenia zasad przedmiotowych, mających swoje zakorzenienie w art. 2 Konstytucji. Oznacza to, iż wniesiona skarga nie spełnia przewidzianych prawem przesłanek.

Na marginesie tylko zaznaczyć należy, iż mechanizm zawieszania świadczeń w zakresie zabezpieczenia społecznego w sytuacji, w której ich beneficjent osiąga przychody z innych źródeł, był już przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. SK 45/04. Wyrokiem z 7 lutego 2006 r. (OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 15) Trybunał uznał przepis art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) za zgodny z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 67 ust. 1 Konstytucji oraz za niebędący niezgodnym z art. 30, art. 65 ust. 1, art. 70 ust. 5 i art. 73 Konstytucji.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.

3