113/3/B/2007

POSTANOWIENIE

z dnia 31 sierpnia 2006 r.

Sygn. akt Ts 64/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Józefa Mola w sprawie zgodności:

1) art. 2, art. 7, art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (Dz. U z 2002 r. Nr 76, poz. 693 ze zm.);

2) art. 44 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 ze zm.);

3) art. 7 ust. 1 pkt 3, art. 20 ust. 1 oraz art. 35 ust. 5 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.);

4) § 45 ust. 1 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 grudnia 1996 r. w sprawie służby wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 7, poz. 38 ze zm.)

z art. 2 w zw. z 9 w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 65 ust. 1 w zw. z art. 87 ust. 1 w zw. z art. 91 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 23 marca 2006 r. skarżący zarzucił następującym aktom normatywnym: art. 2, art. 7, art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (Dz. U z 2002 r. Nr 76, poz. 693 ze zm.) zw. dalej ustawą z 1974 r.; art. 44 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 ze zm.); art. 7 ust. 1 pkt 3, art. 20 ust. 1 oraz art. 35 ust. 5 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) zw. dalej ustawą z 1970 r.; § 45 ust. 1 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 grudnia 1996 r. w sprawie służby wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 7, poz. 38 ze zm.), zw. dalej rozporządzeniem, sprzeczność z art. 2 w zw. z art. 9 w zw. z art. 32 ust. 1 w zw. z art. 65 ust. 1 w zw. z art. 87 ust. 1 w zw. z art. 91 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 6 i art. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 19 grudnia 1966 r., a także z art. 4 ust. 3 Europejskiej Karty Społecznej z 18 października 1961 r.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny: Od 15 marca 2001 r. do 31 grudnia 2001 r. skarżący pełnił obowiązku Szefa Wojsk Rakietowych i Artylerii DPOW na podstawie rozkazu Dowódcy POW nr Z-6 z 2 kwietnia 2001 r. W dniu 3 marca 2004 r. skarżący wystąpił z wnioskiem o wypłacenie mu różnicy pomiędzy uposażeniem faktycznie otrzymywanym na stanowisku służbowym zajmowanym a uposażeniem w jego ocenie mu należnym, w związku z czasowym pełnieniem obowiązków na innym stanowisku służbowym oraz związanych z tym należności. W dniu 21 maja 2004 r. Dowódca Jednostki Wojskowej Nr 1386 (nr 6/Fin/2004) odmówił wypłacenia wnioskowanej różnicy pomiędzy uposażeniami oraz innych należności z tym związanych. W uzasadnieniu wskazano, iż zgodnie z art. 2 ustawy z 1974 r. żołnierzowi zajmującemu określone stanowisko przysługuje tylko jedno uposażenie, natomiast skarżący zajmował stanowisko Szefa Wydziału Operacyjno- Rozpoznawczego Szefostwa Wojsk Rakietowych i Artylerii Dowództwa POW i nigdy nie został wyznaczony na stanowisko Szefa Wojska Rakietowych i Artylerii Dowództwa POW, a jedynie czasowo pełnił on obowiązki na tym stanowisku. Po rozpatrzeniu odwołania skarżącego od tego rozstrzygnięcia Dowódca POW decyzją z 6 lipca 2004 r. (309/WPr) utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. W uzasadnieniu wskazano na art. 20 ustawy z 1970 r. oraz § 45 ust. 1 rozporządzenia z których wynika, iż dla przyjęcia, iż żołnierz pełni służbę na danym stanowisku, nie jest wystarczające jedynie faktyczne wykonywanie obowiązków przypisanych do tego stanowiska, lecz decydujące znaczenie ma dopiero jego formalne wyznaczenie. Wyrokiem WSA w Bydgoszczy z 28 października 2004 r. (sygn. akt II SA/Bd 821/04) oddalono skargę wniesioną na decyzję Dowódcy POW. Skarga kasacyjna wniesiona od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem NSA z 20 października 2005 r. (sygn. akt I OSK 171/05). Orzekające w sprawie sądy przychyliły się do stanowiska wyrażonego w zaskarżonych decyzjach, zgodnie z którym powierzenie wykonywania innych obowiązków nie oznacza wyznaczenia na nowe stanowisko, a więc nie pociąga za sobą konsekwencji z tym związanych. W ocenie skarżącego zasadny jest jednak odmienny pogląd - prezentowany także przez niektóre sądy apelacyjne i Sąd Najwyższy w niektórych orzeczeniach - zgodnie z którym „pełnienie służby” jest tożsame z „wykonywaniem obowiązków”; akceptacja takiego poglądu uzasadnia przyznanie mu wyższego uposażenia.

Zaskarżone regulacje pozostają, zdaniem skarżącego, sprzeczne z zasadą sprawiedliwości społecznej i równości obywateli wobec prawa, a także z ogólną zasadą słuszności wyroku. Nawiązując do wyroku z 24 października 2001 r., (SK 10/01), skarżący „uznał za stosowane powołanie się na pozostałe normy zawarte w Ustawie zasadniczej, aby doprowadzić do kompleksowego rozpoznania sprawy”. Z tego względu w dalszej części skargi skarżący wykazuje naruszenie przez zaskarżone regulacje art. 9 Konstytucji, art. 87 ust. 1 i art. 91 ust. 1, będące - jego zdaniem - konsekwencją naruszenia przez zapadłe w sprawie rozstrzygnięcia art. 6 i 7 MPGSiK, a w szczególności normy mówiącej o prawie każdego do wynagrodzenia zapewniającego wszystkim jako minimum godziwy zarobek i równe wynagrodzenie za pracę o równej wartości. Norma o podobnej treści zawarta jest także w art. 4 ust. 3 Europejskiej Karty Społecznej.

Skarżący uzasadniając niekonstytucyjność zakwestionowanych przepisów - przede wszystkim art. 7 i art. 11 ust. 1 ustawy z 1974 r. oraz § 45 rozporządzenia wywodzi, iż układ merytoryczno-formalny istniejący pomiędzy nimi „narusza konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawa statuuowaną w art. 2 Konstytucji, a w szczególności stanowiącą jej zasadniczy element - zasadę określoności i pewności norm prawnych”. Uzasadniając naruszenie zasady równości skarżący wskazuje także, iż „gwarancje w zakresie prawa do równego traktowania noszą charakter uniwersalny, ponieważ w każdym przypadku naruszenia tego prawa - czy to w obszarze wolności i praw konstytucyjnych, czy poza tym obszarem - przedmiotem ochrony jest ta sama wartość”.

Skarżący wniósł alternatywnie o wydanie w sprawie wyroku interpretacyjnego stwierdzającego, iż przyjęta przez sądy administracyjne wykładnia prowadząca do uznania roszczeń skarżącego za bezzasadne - pozostaje niezgodna z Konstytucją.

In fine wniesionej skargi skarżący wskazał, iż przyjęta przez orzekające w sprawie sądy wykładnia prowadzić może do utrwalenia się praktyki polegającej na powierzaniu żołnierzom służby zawodowej określonych stanowisk bez jednoczesnej decyzji Ministra Obrony Narodowej, w konsekwencji czego ograniczone zostaną wydatki związane z koniecznością wypłaty stosowanych uposażeń i ugruntowana zasada, z której wynika, iż pomimo jednakowej pracy, jednakowych obowiązków i ponoszenia jednakowych konsekwencji nie należy się jednakowe wynagrodzenie.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 czerwca 2006 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez m.in. dokładne określenie, w jaki sposób zaskarżone przepisy naruszają konstytucyjne prawo wynikające z art. 65 ust. 1 Konstytucji.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie skarżący wskazał, iż przywołana regulacja „w sposób nadzwyczaj szeroki odnosi się do uprawnień obywatela immanentnie związanych z wykonywaną przezeń pracą sensu largo. (...) Pełnomocnik skarżącego - w świetle treści stanowiska zajętego w petitum skargi - podnosi, iż wskazane/zaskarżone unormowania nie naruszają bezpośrednio przytoczonego przepisu, który wspomniany został z przyczyn przedstawionych powyżej celem wykazania specyfiki i natury problemu konstytucyjnoprawnego”. Skarżący przypomina ponadto, iż żołnierz nie dysponuje zasadniczo możliwością odmowy wykonania rozkazu. W przypadku skarżącego rozkaz dotyczył zakresu obowiązków zawodowych, stopnia ponoszonej przez oficera odpowiedzialności oraz zakresu uprawnień - a więc pozostawał związany z „pracą” skarżącego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna, jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego rozpatrzenie uzależnione zostało od spełnienia przez tę skargę szeregu przesłanek. Przesłanki te wynikają zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Podstawową przesłanką dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wskazanie wolności lub prawa rangi konstytucyjnej, do którego naruszenia doszło poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o kwestionowany przepis oraz określenie sposobu tego naruszenia. Podkreślić przy tym należy, iż tylko naruszenie konstytucyjnych wolności lub praw o charakterze podmiotowym legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej. Związane jest to ze specyfiką tej skargi, wyrażającą się w ograniczonym, w porównaniu do innych trybów postępowania (tzn. inicjowanych poprzez wnioski lub pytania prawne), zakresie wzorców konstytucyjnych, w obrębie których dokonywana może być kontrola konstytucyjności zakwestionowanych przepisów. Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny: „Zakres wzorców w tym postępowaniu ogranicza się do przepisów statuujących wolności lub prawa, a zatem - będących podstawą normy prawnej adresowanej do obywatela kształtującej jego sytuację prawną i dającej mu możność wyboru zachowania się Nie stanowią więc właściwego wzorca normy ogólne określające zasady ustrojowe i normy adresowane do ustawodawcy, narzucające mu pewien sposób regulowania dziedzin życia” (wyrok z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2; zob. też postanowienia z: 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53; 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/A/2001, poz. 225).

W skardze stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania skarżący powołuje się na naruszenie praw i zasad konstytucyjnych zawartych w art. 2, 9, art. 32 ust. 1, art. 65 ust. 1, art. 87 ust. 1, art. 91 ust. 1 Konstytucji. Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, iż powołane w skardze art. 9, art. 87 ust. 1 oraz art. 91 ust. 1 Konstytucji nie statuują żadnego prawa ani wolności konstytucyjnych, których ochrony można by dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej, jako że odnoszą się one do zasad ustrojowych i funkcjonowania organów państwa. Odnosząc się do drugiej grupy powołanych przez skarżącego wzorców konstytucyjnych tj. art. 2 i art. 32 Konstytucji, to zgodnie z ugruntowanym już orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego możliwość powołania się na zawarte w nich zasady konstytucyjne dla wykazania uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej uzależniona została od wskazania przez skarżącego, jaka jego wolność lub prawo o charakterze podmiotowym, wynikające z innych przepisów Konstytucji zostały uregulowane wbrew zasadom demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) lub z naruszeniem zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji). Zarówno bowiem art. 2, jak i art. 32 Konstytucji nie stanowią samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu prowadzonym w trybie skargi konstytucyjnej, jako że gwarantują one jedynie określony standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz ogólny standard korzystania z nich (zob. m.in.: postanowienie z: 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01; 12 grudnia 2000 r. oraz z 23 stycznia 2002., Ts 105/00 OTK ZU, nr 1/B/2002, poz. 59 i 60; 19 grudnia 2001 r., SK 8/01, OTK ZU nr 8/A/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., SK 1/02; 23 listopada 2005 r., Ts 7/05, OTK ZU nr 6/B/2005, poz. 244).

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego we wniesionej skardze konstytucyjnej nie wykazano, iż kwestionowane w skardze przepisy prowadzą do naruszenia wskazanych powyżej zasad przedmiotowych w zakresie przysługującego skarżącemu konstytucyjnego prawa lub wolności. Wprawdzie w skardze wskazano także na przepis Konstytucji statuujący konstytucyjne prawo podmiotowe tj. na art. 65 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym „każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy”, jednakże pomimo wezwania zarządzeniem sędziego do uzupełnienia braków skargi, nie określono w jaki sposób zastosowania kwestionowanych regulacji doprowadziło do naruszenia tego prawa. Wręcz przeciwnie w uzupełnieniu braków skarżący wskazuje, iż „zaskarżone unormowania prawne nie naruszają bezpośrednio przytoczonego przepisu, który wspomniany został z przyczyn przedstawionych powyżej celem wykazania specyfiki i natury problemu konstytucyjnoprawnego”. Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, na skarżącym ciąży nie tylko obowiązek wskazania konstytucyjnego prawa lub wolności, ale także wykazania, w jaki sposób prawo te zostało naruszone. Niespełnienie powyższej przesłanki uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej.

Na marginesie tylko wskazać należy, iż w trybie skargi konstytucyjnej - co wynika jednoznacznie z art. 79 ust. 1 Konstytucji - nie można badać zgodności kwestionowanych aktów normatywnych z umowami międzynarodowymi (zob. np. wyrok z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03). Skarga konstytucyjna nie służy bowiem ochronie praw i wolności, które swoje zakorzenienie znajdują w innych aktach normatywnych niż Konstytucja. Wynika stąd oczywisty wniosek, iż wzorcem kontroli w skardze stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania nie może być Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 19 grudnia 1966 r., ani też Europejska Karta Społeczna z 18 października 1961 r.

Niezależnie od powyższej okoliczności uzasadniającej niemożność przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania, wskazać należy na inne przeszkody stanowiące samoistną podstawę odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi może być tylko przepis, który stanowił podstawę wskazanego jako ostateczne rozstrzygnięcia i którego treść zdeterminowała to rozstrzygnięcie, w takim kierunku, iż naruszyło ono przysługujące skarżącemu konstytucyjne prawa. Wskazanej przesłanki nie spełnia zakwestionowany w skardze art. 44 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 ze zm.). Jak wynika bowiem z wydanych w sprawie rozstrzygnięć sądowych przepisy wskazanej powyżej ustawy nie znajdowały zastosowania do badanego stanu faktycznego. Z tego względu zarzut niekonstytucyjności art. 44 ustawy, nie może być przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.

Przedmiotem niniejszej skargi konstytucyjnej skarżący uczynił także szereg innych przepisów aktów normatywnych regulujących uposażenia żołnierzy zawodowych, łącząc z ich kumulatywnym zastosowaniem naruszenie wskazanych w skardze przepisów Konstytucji. W ocenie Trybunału wyrażony w skardze zarzut faktycznie nie odnosi się (nie pozostaje w związku merytorycznym) do treści części z tych przepisów, tj. art. 35 ust. 5 ustawy z 1970 r. przewidującego kompetencje dla Ministra Obrony Narodowej do wyznaczenia na stanowisko służbowe i zwolnienia z niego żołnierza zawodowego; art. 2 oraz art. 11 ust. 1 ustawy z 1974 r. określających, co wchodzi w skład uposażenia żołnierzy i według jakich kryteriów to uposażenie się ustala. Skarżący kwestionuje we wniesionej skardze sytuację, która uzależnia przysługiwanie wyższego uposażenia od formalnego powołania na stanowisko służbowe, nie zaś od faktycznego wykonywania czynności służbowych związanych z tym stanowiskiem. Zdaniem Trybunału stwierdzić należy brak koherencji pomiędzy tak sformułowanym zarzutem a przedmiotem tego zarzutu, którym są wskazane powyżej przepisy z ustawy z 1974 r. i ustawy z 1970 r. Ta konstatacja uzasadnia przyjęcie oczywistej bezzasadności podniesionego w skardze zarzutu, co stanowi jeszcze jedną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie przywołanych powyżej regulacji.

Biorąc powyższe pod uwagę, należało orzec jak w sentencji.

5