122/3/B/2006

POSTANOWIENIE

z dnia 24 maja 2006 r.

Sygn. akt Ts 203/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Ciemniewski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Pawła Kotlarskiego oraz Agencji Reklamowej „EKS-Radio Konin” sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.) z art. 20, art. 22 w zw. z art. 31, art. 32 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 10 listopada 2005 r. wniesiono o stwierdzenie, że art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.) jest niezgodny z art. 20, art. 22 w zw. z art. 31, art. 32 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji.

Zgodnie z treścią zaskarżonego przepisu twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego autorskie prawa majątkowe, zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia; twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione. Tak skonstruowany przepis nie jest, w ocenie skarżącej, zgodny z zasadami współżycia społecznego nakładając nadmierne obciążenie dla jednej strony stosunku, jaki panuje pomiędzy nadawcą a organizacją zbiorowego zarządzania. Skarżąca wskazuje, iż konieczność uiszczania wynagrodzenia autorskiego według stawki w wysokości 5%, a w konsekwencji ich nieuiszczania konieczność uiszczenia trzykrotności należnych stawek doprowadziło do ekonomicznego zniszczenia radia. Z treścią zaskarżonego przepisu wiąże skarżąca także naruszenie zasady równości, jako że organizacje dowolnie wykorzystując jego treść występują tylko w stosunku do niektórych podmiotów z żądaniem wielokrotności stawki, a w stosunku do innych rezygnują z dochodzenia roszczeń. Skarżąca wskazuje także na sprzeczność zaskarżonej regulacji z art. 20 i art. 22 Konstytucji, wynikającą z uniemożliwienia kształtowania cen w drodze umownej i z umożliwienia organizacji zbiorowego zarządzania skorzystania z nadmiernego obciążenia strony.

W skardze wskazano ponadto, iż w stosunku do Agencji Reklamowej „EKS-Radio Konin” sp. z o.o. wydano następujące prawomocne wyroki zasądzające trzykrotność należnego wynagrodzenia autorskiego: wyrok Sądu Rejonowego w Warszawie z 26 maja 2000 r. (sygn. akt I C 2136/95), utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 31 stycznia 2002 r. (sygn. akt I ACa 780/01); wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 8 czerwca 2001 r. (sygn. akt I C 710/95), utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 października 2002 r. (sygn. akt I ACa 3/02); wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 13 listopada 2002 r. (sygn. akt XV C 590/01). Do skargi dołączono tylko ostatni z wymienionych wyroków.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 19 grudnia 2005 r. wezwano skarżącą do m.in.: wyjaśnienia, czy podmiotem występującym ze skargą konstytucyjną jest wyłącznie Agencja Reklamowa „EKS-Radio Konin” sp. z o.o. czy także pan Paweł Kotlarski; wskazania, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącej (lub skarżących) i w jaki sposób zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze przepis; wskazania, które z powołanych w skardze rozstrzygnięć uznaje skarżąca (skarżący) za ostateczne orzeczenie, o którym mowa w art. 79 ust. 1 oraz podania daty doręczenia orzeczenia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej.

W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia wniesionych braków skargi konstytucyjnej wskazano, iż podmiotem występującym ze skargą jest zarówno spółka z o.o. Agencja Reklamowa „EKS-Radio Konin”, jak również Paweł Kotlarski, jako udziałowiec spółki. Za naruszone konstytucyjne prawa uznali skarżący prawo do wolności gospodarczej i własności prywatnej, zasadę równości wobec prawa, prawo do ochrony własności poprzez dopuszczenie nadmiernego uprzywilejowania organizacji zbiorowego zarządzania w zakresie pobierania opłat z tytułu wynagrodzeń autorskich. W zakresie wskazanych w skardze rozstrzygnięć skarżący wyjaśniają, iż wszystkie wyroki są wyrokami prawomocnymi. Wskazują ponadto, iż wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 13 listopada 2002 r. (sygn. akt XV C 590/01) został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 22 października 2003 r., doręczonym 27 listopada 2003 r. Wniesiona od tego rozstrzygnięcia kasacja została odrzucona postanowieniem Sądu Apelacyjnego 21 stycznia 2004 r. (sygn. akt I WCK 608/03), ze względu na nieprzedstawienie okoliczności , o których mowa w art. 393³ § 1 pkt 3 k.p.c. Zażalenie na powyższe postanowienie zostało odrzucone 23 lipca 2004 r. postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu (sygn. akt I WCK 608/03), doręczonym 7 sierpnia 2004 r. Podstawą odrzucenia było nieuiszczenie opłaty sądowej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi sformalizowany środek ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego wniesienie poprzedzone być winno spełnieniem szeregu przesłanek, stanowiących warunek sine qua non przekazania go do merytorycznego rozpoznania, a wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK ze skargą konstytucyjną można wystąpić w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia orzeczenia przesądzającego o wyczerpaniu przysługującej skarżącemu drogi prawnej od rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże on naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych. Wniesienie skargi po upływie wskazanego terminu jako jednoznaczne z niespełnieniem jednej z przesłanek formalnych skargi konstytucyjnej uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.

Skarga stanowiąca przedmiot wstępnego rozpoznania nie spełnia wskazanej powyżej przesłanki. Skarżący zdają się wiązać naruszenie przysługujących im praw z trzema wskazanymi w skardze rozstrzygnięciami: z wyrokiem Sądu Rejonowego w Warszawie z 26 maja 2000 r. (sygn. akt I C 2136/95), wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 8 czerwca 2001 r. (sygn. akt I C 710/95); wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 13 listopada 2002 r. (sygn. akt XV C 590/01). Pierwsze dwa rozstrzygnięcia zostały utrzymane w mocy (odpowiednio) wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 31 stycznia 2002 r. (sygn. akt I ACa 780/01) oraz wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 października 2002 r. (sygn. akt I ACa 3/02). Wprawdzie skarżący pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego nie podali daty doręczenia powyższych rozstrzygnięć, jednakże mając na względzie datę ich wydania oraz doświadczenie życiowe przyjąć należy, iż miało to miejsce na długo przed dniem 10 sierpnia 2005 r. Skarżący naruszenie wskazanych w skardze praw łączą także z wydaniem wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z 13 listopada 2002 r. (sygn. akt XV C 590/01). Jako orzeczenie decydujące o wyczerpaniu drogi prawnej skarżący wskazują postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu (sygn. akt I WCK 608/03) z 23 lipca 2004 r. odrzucające - ze względu na nieuiszczenie wpisu - zażalenie od postanowienia tegoż Sądu z 21 stycznia 2004 r., odrzucającego kasację. Jako datę doręczenia tego postanowienia skarżący podają 7 sierpień 2004 r.

Skargę konstytucyjną stanowiącą przedmiot niniejszego postępowania wniesiono do Trybunału Konstytucyjnego 10 listopada 2005 r. Ten fakt pozwala stwierdzić, iż w drodze tego środka prawnego można dochodzić naruszenia przysługujących skarżącym praw tylko wtedy, kiedy ich naruszenie jest konsekwencją wydania rozstrzygnięcia, o którego ostateczności w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji zadecydowało wydanie orzeczenia doręczonego skarżącym po 10 sierpnia 2005 r. Dokonane powyżej ustalenia pozwalają jednoznacznie stwierdzić, iż wszystkie orzeczenia decydujące o wyczerpaniu drogi prawnej od rozstrzygnięć, z których wydaniem wiążą skarżący naruszenie przysługujących im praw lub wolności konstytucyjnych, zostały doręczone przed 10 sierpnia 2005 r. Oznacza to tym samym, iż skarga konstytucyjna została wniesiona z przekroczeniem ustawowego trzymiesięcznego terminu, co tym samym uzasadnia odmowę nadania wniesionej skardze dalszego biegu.

Niezależnie od niespełnienia wskazanej powyżej przesłanki wskazać należy na jeszcze inne okoliczności przemawiające za niemożnością przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż skarga konstytucyjna jest środkiem prawnym, którego wniesienie służyć ma ochronie praw konstytucyjnych naruszonych poprzez wydanie rozstrzygnięcia w sprawie podmiotu, który występuje ze skargą. Tymczasem wszystkie wskazane przez skarżących rozstrzygnięcia wydane zostały w sprawie, w której stroną była wyłącznie Agencja Reklamowa „EKS-Radio Konin” sp. z o.o., a której przedmiotem były niewypłacone przez tę spółkę honoraria autorskie. Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, iż wskazane w skardze orzeczenia, mające wpływ na sytuację majątkową skarżącej spółki, pośrednio także mogły wpłynąć na sytuację majątkową drugiego ze skarżących. Taka konstatacja nie usprawiedliwia jeszcze przyjęcia, iż zostały spełnione przesłanki skargi konstytucyjnej. Zgodnie bowiem z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna dopuszczalna jest tylko w sytuacji, w której na podstawie zaskarżonego przepisu rozstrzygnięto ostatecznie o przysługujących skarżącemu konstytucyjnych prawach lub wolnościach. W sprawie będącej przedmiotem skargi konstytucyjnej orzekające sądy nie rozstrzygały o przysługujących skarżącemu prawach, tylko o prawach, których podmiotem była skarżąca spółka. Mając powyższe na względzie, stwierdzić należy, iż skarżący nie był uprawniony do wniesienia skargi konstytucyjnej, co tym samym uniemożliwia przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania w zakresie, w jakim dotyczy ona ochrony przysługujących mu praw.

Odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej uzasadnia także oczywista bezzasadność przedstawionych w skardze zarzutów. Jest ona bezpośrednią konsekwencją pewnej niekoherencji istniejącej pomiędzy treścią zarzutów a przepisem, w stosunku do którego zarzuty te są wysuwane. Skarżący we wniesionej skardze kwestionują nadmierne - w ich ocenie - uprzywilejowanie organizacji zbiorowego zarządzania w zakresie ustalania i pobierania opłat z tytułu wynagrodzeń autorskich. W tym fakcie upatrują skarżący naruszenie zasady swobody umów oraz zasad konstytucyjnych określonych w art. 20 i 22 Konstytucji. Zgodnie z treścią zaskarżonego przepisu: „Twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego autorskie prawa majątkowe, zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia; twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione”. Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, iż przedmiotem regulacji tego przepisu nie jest sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia przysługującego twórcom za korzystanie z utworów czy artystycznych wykonań objętych zbiorowym zarządzaniem, tylko ochrona naruszonych autorskich praw majątkowych. Tym samym trudno wiązać z treścią tego przepisu naruszenia zasady wolności gospodarczej, w sposób w jaki ujęte ono zostało w skardze konstytucyjnej. Za oczywiście bezzasadny uznać należy także zarzut naruszenia zasady równości wiązany z faktem, iż na mocy zaskarżonego przepisu twórca „może” a nie „musi” dochodzić wielokrotności należnego mu wynagrodzenia. Nie budzi bowiem wątpliwości, iż dochodzenie ochrony naruszonych praw autorskich jest uprawnieniem, nie zaś obowiązkiem beneficjenta tych praw. Fakt, iż decyduje się on dochodzić ich ochrony w stosunku do jednego podmiotu rezygnując z realizacji swojego uprawnienia w stosunku do drugiego podmiotu nie uzasadnia zatem przyjęcia naruszenia zasady równości.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak na wstępie.

4