153/4/B/2006

POSTANOWIENIE

z dnia 14 marca 2006 r.

Sygn. akt Ts 192/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jacka Antonowicza w sprawie zgodności:

art. 87¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) oraz art. 28 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm) z art. 45 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 15 października 2005 r. skarżący wniósł o zbadanie zgodności art. 87¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) oraz art. 28 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) z art. 45 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Artykuł 87¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (wprowadzając przymus radcowsko-adwokacki) ogranicza, w ocenie skarżącego, prawo do samodzielnego działania strony przed sądem zwłaszcza, gdy przysługuje jej adwokat z urzędu, który na mocy drugiego z kwestionowanych przepisów, ma prawo odmowy podjęcia określonych czynności procesowych.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Skarżący chcąc złożyć kasację do Sądu Najwyższego złożył wniosek o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu. Uwzględniając ten wniosek Sąd Okręgowy Katowicach przyznał mu adwokata z urzędu postanowieniem z 9 marca 2004 r. Pismem z 14 maja 2004 r. pełnomocnik poinformował skarżącego, że nie widzi podstaw do złożenia kasacji. Powyższe stanowisko doprowadziło, w ocenie skarżącego, do uniemożliwienia mu skorzystania z konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do sądu (art. 45 ust. 1). Wniesiona przez niego osobiście kasacja została odrzucona postanowieniem Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z 21 czerwca 2004 r. (sygn. akt IX Pa 1034/03). W uzasadnieniu orzeczenia sąd stwierdził, iż podstawą odrzucenia było wystąpienie z kasacją, która nie została sporządzona przez uprawniony podmiot, po upływie ustawowego terminu do jej wniesienia.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 5 grudnia 2005 r. wezwano skarżącego do dokładnego określenia naruszonych konstytucyjnych praw i wolności, a także podania daty doręczenia postanowienia Sądu Okręgowego z 21 czerwca 2004 r. (sygn. akt IX Pa 1034/03) i daty wystąpienia do sądu z wnioskiem o ustanowienie adwokata z urzędu.

W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej pełnomocnik skarżącego wskazał, iż postanowienie sądu doręczono mu 16 lipca 2004 r., natomiast z wnioskiem o ustanowienie adwokata wystąpił 27 lipca 2004 r. Z odrzuceniem kasacji wiąże skarżący naruszenie wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji prawa do sądu. Ograniczenie dostępu do sądu zawarte w kwestionowanym przepisie kodeksu postępowania cywilnego w związku z treścią art. 28 prawa o adwokaturze w sytuacji odmowy złożenia kasacji przez ustanowionego w tym celu pełnomocnika z urzędu uniemożliwiło mu samodzielne działanie przed sądem.

Jak ustalono z urzędu Okręgowa Izba Radców Prawnych wyznaczyła mgr Agatę Hardy pełnomocnikiem z urzędu. Pismo z OIRP zostało doręczone 28 grudnia 2004 r. W dniu 13 kwietnia 2005 r. do OIRP w Katowicach wpłynął wniosek skarżącego o wyznaczenie innego radcy prawnego. W dniu 9 czerwca 2005 r. wyznaczono pełnomocnikiem z urzędu mgr Adama Kocha.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw, którego merytoryczne rozpatrzenie uwarunkowane zostało spełnieniem szeregu przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). W drodze skargi konstytucyjnej można się domagać zbadania konstytucyjności tylko takich przepisów, które stanowiły podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże skarżący naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych. Walor ostateczności rozstrzygnięcie dotykające wskazanych praw i wolności uzyskuje dopiero w momencie wyczerpania przysługującej skarżącemu drogi prawnej (zob. art. 46 ustawy o TK).

Naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych wiąże skarżący przede wszystkim z wydaniem postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z 21 czerwca 2004 r. (sygn. akt IX Pa 1034/03) mocą którego odrzucono kasację, jako wniesioną po terminie oraz osobiście przez powoda. Dla wyczerpania drogi prawnej od wskazanego rozstrzygnięcia konieczne było, zgodnie z art. 393¹⁸ k.p.c., wniesienie zażalenia do Sądu Najwyższego. Z uzasadnienia wniesionej skargi wynika, iż skarżący nie wniósł tego środka odwoławczego, co tym samym uniemożliwia przyjęcie, iż w sprawie w związku, z którą wniesiono skargę konstytucyjną, została wyczerpana droga prawna. Jest to jednoznaczne z niespełnieniem jednej z przesłanek skargi konstytucyjnej, co tym samym uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.

Jednakże nawet gdyby przyjąć, jak czyni to skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej, iż z wydaniem postanowienia Sądu Okręgowego została wyczerpana droga prawna, to nie uzasadnia to przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania. W takim przypadku bowiem należałoby stwierdzić, iż skarga konstytucyjna wniesiona została z przekroczeniem ustawowego terminu. Postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach zostało doręczone skarżącemu 16 lipca 2004 r. W dniu 27 lipca 2004 r. został złożony wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu, który ostatecznie został ustanowiony przez OIRP 13 grudnia 2004 r., o czym pełnomocnik skarżącego dowiedział się 28 grudnia 2004 r. W dniu 13 kwietnia 2005 r. skarżący wniósł o zmianę pełnomocnika z urzędu. Nowy pełnomocnik został ustanowiony 9 czerwca 2005 r. Powyższa data jest jednak już irrelewantna z punktu widzenia spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej, jako iż w dniu wystąpienia z wnioskiem o zmianę pełnomocnika upłynął termin do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Na marginesie wskazać należy na niespełnienie jeszcze jednej przesłanki skargi konstytucyjnej. Jak już wspomniano na wstępie przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej może być tylko taki przepis, który stanowił podstawę wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia. Doprecyzowując tę przesłankę Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż może to być tylko przepis, który zdeterminował w taki sposób treść opartego na jego podstawie rozstrzygnięcia, iż doprowadziło ono do naruszenia wskazanych w skardze praw lub wolności.

Przedmiotem wniesionej skargi skarżący uczynił m.in. art. 87¹ k.p.c. Przepis ten został wprowadzony do porządku prawnego ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804), która zgodnie z art. 13 weszła w życie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. Nie może budzić zatem wątpliwości, iż przepis ten, jako nieobowiązujący, nie mógł stanowić podstawy wydania wskazanego jako ostateczne postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z 21 czerwca 2004 r.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak na wstępie.

3