76/1/B/2006

POSTANOWIENIE

z dnia 17 stycznia 2006 r.

Sygn. akt Ts 162/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej KOMET - Maschinenfabrik GmbH w sprawie zgodności:

art. 479⁹ § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 45, art. 78 w zw. z art. 176 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

Skarżący wiąże naruszenie jego konstytucyjnych wolności i praw z postanowieniem Sądu Okręgowego w Opolu z 3 czerwca 2005 r. (sygn. akt: VI Gz 96/05) doręczonym 14 czerwca 2005 r. Sąd Okręgowy w Opolu w oparciu o art. 479⁹ § 1 ustawy k.p.c. postanowił o zwrocie wniosku powoda o doręczenie postanowienia wraz z uzasadnieniem, odrzuceniu zażalenia oraz zasądził na rzecz pozwanego od powoda zwrot kosztów postępowania. Sąd Okręgowy w Opolu podejmując postanowienie z 3 czerwca 2005 r. orzekł w sprawie roszczenia skarżącego i pozbawił go sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd w dwuinstancyjnym postępowaniu. Przed Sądem Rejonowym w Opolu skarżący domagał się od spółki Mercur sp. z o.o. zasądzenia kwoty 3.517,68 euro wraz z odsetkami za opóźnienie w zapłacie. W dniu 11 lutego 2005 r. Sąd Rejonowy w Opolu odrzucił pozew skarżącego - z powodu braku jurysdykcji sądów polskich do rozpatrzenia wniesionej sprawy. Skarżący zakwestionował stanowisko sądu i wniósł o doręczenie postanowienia sądu wraz z uzasadnieniem. Po doręczeniu uzasadnienia sądu skarżący wniósł zażalenie w przewidzianym procedurą cywilną terminie. Pozwany - spółka Mercur sp. z o.o. - zakwestionował skuteczność wniesienia zażalenia opierając swój zarzut o przepis art. 479⁹ k.p.c. oraz o okoliczność, iż skarżący nie doręczył bezpośrednio na adres pozwanego wniosku o doręczenie postanowienia wraz z uzasadnieniem. Sąd Okręgowy w Opolu w oparciu o treść art. 479⁹ k.p.c. orzekł z powyższej przyczyny m.in. o zwrocie wniosku powoda o doręczenie postanowienia wraz z uzasadnieniem oraz o odrzuceniu zażalenia. Zaskarżony przepis został zmieniony nowelą z 2 lipca 2004 r. wraz z zespołem innych przepisów, których celem było „usprawnienie i przyspieszenie postępowania”. Zmieniony przepis art. 479⁹ k.p.c. utrzymał zasadę, w myśl której pełnomocnik profesjonalny - m.in. adwokat, radca prawny - w toku sprawy, przy wnoszonym do sądu piśmie procesowym, powinien dołączyć dowód doręczenia drugiej stronie odpisu pisma albo dowód wysłania go listem poleconym. Ustawodawca utrzymał także zasadę, w myśl której nie wszystkie pisma procesowe winny być doręczane bezpośrednio stronie przeciwnej. Katalog składanych pism wyłączonych z zakresu wyżej wymienionej zasady został ustalony w § 2 przepisu art. 479⁹ k.p.c. Wyłączenie obejmuje wniesienie pozwu wzajemnego, apelacji, kasacji, zażalenia, sprzeciwu od wyroku zaocznego, sprzeciwu od nakazu zapłaty, zarzutów od nakazu zapłaty, wniosku o zabezpieczenie powództwa i skargi o wznowienie postępowania. Te pisma strona reprezentowana przez pełnomocnika profesjonalnego jest obowiązana złożyć w sądzie wraz z odpisami dla strony przeciwnej. W praktyce stosowania przepisu art. 479⁹ k.p.c. przed nowelizacją został ustalony zakres jego zastosowania w toku postępowania w sprawach gospodarczych. Takie pisma jak: wniosek o doręczenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem, wniosek o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych czy też wniosek o sporządzenie odpisu stron akt sprawy, mimo że są pismami procesowymi „w toku sprawy”, nie podlegały doręczaniu przeciwnikowi procesowemu. Podstawą takiej wykładni, potwierdzonej niekwestionowaną praktyką wymiaru sprawiedliwości, była ocena, że brak doręczenia przeciwnikowi takich pism nie pozbawia przeciwnika możliwości obrony, nie narusza jego uprawnień procesowych, a jednocześnie zostaje dochowany cel art. 479⁹ k.p.c. przyspieszenia postępowania, co nie mogło budzić sprzeciwu stron postępowania cywilnego. Nowelizacja wprowadziła sankcję zwrotu pisma, której skarżący zarzuca, że nie jest racjonalnie uzasadniona. Sankcja ta ani nie chroni, ani nie wzmacnia zasady sformułowanej w celu przyspieszenia postępowania w powołanych wyżej wypadkach, a w okolicznościach faktycznych do których odwołuje się skarga, ani nie chroni, ani nie wzmacnia zasady przyspieszenia postępowania międzyinstancyjnego. Sąd, który otrzymał pismo procesowe nie ujęte w katalogu z § 2 art. 479⁹ k.p.c. z naruszeniem obowiązku bezpośredniego doręczania stronie przeciwnej, jest związany treścią sankcji, mimo że sankcja nie jest adekwatna do treści chronionej normy. W konsekwencji sąd winien zwrócić np. wniosek o doręczenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem. Nadmierny formalizm egzekwowany sankcją prowadzi do absurdu, ponieważ skutki sankcji ponosi strona w sytuacjach, gdy norma wywiedziona z przepisu art. 479⁹ k.p.c. § l zdanie 1 w istocie nie nakłada obowiązku. Redakcja art. 479⁹ k.p.c. § 1 zdanie ostatnie (tj. redakcja zaskarżonego przepisu) nie spełnia zatem wymagań przyzwoitej legislacji. Zachowanie skarżącego polegające na doręczeniu bezpośrednio przeciwnikowi procesowemu wniosku o odpis postanowienia sądu I instancji wraz z uzasadnieniem - jak się okazuje - wywołało dlań dotkliwy skutek, mimo że zasada (autonomicznego) bezpośredniego doręczania odpisów pism procesowanych nie została naruszona. W konsekwencji skarżący został pozbawiony prawa do merytorycznego rozpatrzenia jego zażalenia przez sąd II instancji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarżący słusznie wskazuje na jednolitą praktykę stosowania art. 479⁹ § 1 k.p.c. przed nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego. Nie odnosi się natomiast szerzej do praktyki stosowania tego przepisu po nowelizacji. Tymczasem praktyka ta nie jest jednolita i obok orzeczeń przyjmujących wykładnię zaskarżonego przepisu podobną do wskazanej w postanowieniu Sądu Okręgowego w Opolu z 3 czerwca 2005 r., wydawane są też orzeczenia przyjmujące odmienne rozumienie tego przepisu. Zachodzi w związku z tym pytanie, czy źródłem naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej jest wyłącznie wadliwa praktyka stosowania prawa, czy też zaskarżony przepis ustawy?

Zasadnicze znaczenie dla oceny istnienia jednolitej praktyki orzeczniczej w zakresie zaskarżonego przepisu ma przyjęcie w uchwale Sądu Najwyższego z 27 października 2005 r. (sygn. akt III CZP 65/05) wykładni art. 479⁹ k.p.c. zbieżnej z intencją skarżącego. Zdaniem Sądu Najwyższego przewidziany w art. 479⁹ § 1 k.p.c. obowiązek dołączenia do pisma procesowego wniesionego do sądu dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go listem poleconym nie dotyczy wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku.

Brak jednolitości praktyki wyklucza możliwość powołania się na zasadę, że powszechność, trwałość, jednolitość odczytywania przepisów w procesie ich stosowania umożliwia przyjęcie tego stanowiska za punkt wyjścia w ocenie konstytucyjności przepisu - „Jeżeli jednolita i konsekwentna praktyka stosowania prawa w sposób bezsporny ustaliła wykładnię danego przepisu, a jednocześnie przyjęta interpretacja nie jest kwestionowana przez przedstawicieli doktryny, to przedmiotem kontroli konstytucyjności jest norma prawna dekodowana z danego przepisu zgodnie z ustaloną praktyką” (postanowienie TK z 4 grudnia 2000 r., SK 10/99, OTK ZU nr 8/2000, poz. 300; podobnie wyrok TK z 3 października 2000 r., K. 33/99, OTK ZU nr 6/2000, poz. 188).

Z powyższego wynika, że naruszenie konstytucyjnych praw skarżącego jest wynikiem wadliwej praktyki stosowania prawa, której ocena nie mieści się jednak w zakresie właściwości Trybunału Konstytucyjnego. Na marginesie należy zaznaczyć, że ujednolicenie tej praktyki powinno zmierzać w kierunku wytyczonym przez Sąd Najwyższy w cytowanym postanowieniu. To z kolei oznacza, że normatywna treść art. 479⁹ § 1 k.p.c. nie narusza przepisów Konstytucji.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.