141/11/A/2005

postanowienie

z dnia 5 grudnia 2005 r.

Sygn. akt K 18/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska - przewodniczący

Marian Grzybowski

Wiesław Johann - sprawozdawca

Marian Zdyb

Bohdan Zdziennicki,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 grudnia 2005 r.,

1) wniosku Krajowej Rady Izb Rolniczych o zbadanie zgodności:

a) art. 18 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 r. Nr 94, poz. 431 ze zm.) z art. 2 Konstytucji,

b) art. 5 ust. 8 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228, poz. 2255 ze zm.) z art. 2 i art. 32 ust. 1 i 2 w zw. z art. 2 Konstytucji,

c) art. 8 ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm.) z art. 2 i art. 32 ust. 1 i 2 w zw. z art. 2 Konstytucji,

2) wniosku grupy posłów o zbadanie zgodności:

a) art. 5 ust. 8 ustawy powołanej w punkcie 1 lit. b,

b) art. 8 ust. 9 ustawy powołanej w punkcie 1 lit. c

z art. 2 i art. 32 Konstytucji,

postanawia:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie w zakresie dotyczącym wniosku grupy posłów ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.

Uzasadnienie:

I

Pismem z 4 lipca 2005 r. grupa posłów wystąpiła z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności art. 5 ust. 8 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 228, poz. 2255 ze zm.; dalej: u.ś.r.) oraz art. 8 ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593 ze zm.; dalej: u.p.s.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Uzasadniając powyższe wnioskodawca podniósł, że na podstawie art. 5 ust. 8 w związku z art. 5 ust. 1 u.ś.r. w przypadku, gdy rodzina lub osoba ucząca się utrzymuje się z gospodarstwa rolnego, przyjmuje się, iż miesięczny dochód z hektara przeliczeniowego wynosi 252 zł. Równocześnie, zgodnie z art. 8 ust. 9 u.p.s. dochód miesięczny z hektara przeliczeniowego wynosi 194 zł. Z kolei Prezes Głównego Urzędu Statystycznego podaje, że przeciętny dochód z hektara przeliczeniowego w indywidualnych gospodarstwach rolnych w 2003 r. wynosił 1086 zł, a zatem dochód miesięczny (1/12 podanej sumy), wyniósł 90,50 zł. Tym samym faktyczny dochód jest niższy o blisko 2,8 raza, niż przyjęto w u.ś.r.

Powyższe prowadzi do wniosku, że rozwiązania zawarte w u.ś.r. i w u.p.s. nie ustanawiają jednolitego sposobu określenia kryteriów dochodowych, opartego na równym traktowaniu rodzin utrzymujących się z gospodarstw rolnych. Stan taki powoduje, że wiele ubogich rodzin rolniczych nie ma szans otrzymania gwarantowanych ustawowo świadczeń socjalnych, powstała bowiem sytuacja prawna, wiążąca świadczenia społeczne nie z rzeczywistym przychodem lecz przychodem teoretycznym. Kwestionowany mechanizm obliczania dochodów rolników pogarsza sytuację w grupie zawodowej obywateli najbiedniejszych, co nie jest ani racjonalne, ani sprawiedliwe, bowiem uniemożliwia porównanie statusu dochodowego i materialnego w ramach tej samej grupy.

Zdaniem wnioskodawców „żonglowanie” wielkością dochodu rolniczego stanowi złamanie zasady zaufania obywateli do państwa prawa i godzi w poczucie sprawiedliwości społecznej, jest też wyrazem nierównego traktowania i oznacza naruszenie art. 2 Konstytucji. Ustalenie wysokości dochodu osiąganego z tego samego hektara tego samego gospodarstwa rolnego w różnych wysokościach (zależnie od ustawy, na której potrzeby jest to dokonywane), powoduje załamanie zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa.

W opinii wnioskodawcy ustawodawca powinien w sposób jednolity określić kryteria dochodowe, oparte na równym traktowaniu rodzin utrzymujących się z pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym i rodzin utrzymujących się z pracy poza rolnictwem.

Wnioskodawca zarzucił, że przepisy zaskarżonych ustaw są niezgodne z art. 32 Konstytucji, ponieważ prowadzą do dyskryminacji, której przyczyną jest źródło uzyskiwania dochodu. Rolnicy chcący skorzystać ze świadczeń przysługujących na podstawie u.ś.r. i u.p.s. postawieni są w sytuacji trudniejszej, niż osoby utrzymujące się ze źródeł innych niż gospodarstwo rolne.

Zaskarżone przepisy uniemożliwiają wykazanie rzeczywistego przychodu osiągniętego z tytułu pracy w gospodarstwach rolnych, w przypadku gdy przychód ten jest faktycznie niższy od ustawowo ustalonego. Tymczasem osoby pracujące poza rolnictwem mają możliwość wykazania dochodów faktycznych nie zaś teoretycznych. Wprowadzenie zaskarżonych regulacji spowodowało zróżnicowanie pozycji prawnej potrzebujących pomocy obywateli, w zakresie ich prawa do świadczeń z pomocy społecznej.

Wnioskodawca podkreślił, że konieczność respektowania zasad ochrony zaufania do państwa, obejmuje też zakaz tworzenia prawa wprowadzającego pozorne instytucje prawne. Konstytucja nakłada na państwo obowiązek stanowienia prawa spójnego, jasnego i zrozumiałego dla obywateli, a zasady poprawnej legislacji wymagają wysokiego stopnia precyzji i dostosowania regulacji prawnych do stanów faktycznych. Jednocześnie obowiązkiem ustawodawcy jest ustanowienie gwarancji realizacji przyznawanych praw. Sztuczna konstrukcja zaskarżonych przepisów uniemożliwia uprawnionym podmiotom skorzystanie z ustawowych dobrodziejstw, o czym świadczą dane statystyczne dotyczące korzystania przez rodziny rolnicze ze świadczeń pomocowych.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zarządzeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 7 lipca 2005 r. wniosek grupy posłów (sygn. K 24/05), skierowany został, z uwagi na tożsamość, do łącznego rozpoznania z wnioskiem Krajowej Rady Izb Rolniczych z 18 marca 2005 r., pod wspólną sygnaturą K 18/05.

Po wpłynięciu wniosku i wszczęciu postępowania w sprawie, 25 września 2005 r. odbyły się wybory do Sejmu i Senatu, co rodzi konkretne skutki procesowe dla wnioskodawców - grupy 72 posłów.

Zgodnie z art. 98 ust. 1 Konstytucji kadencja Sejmu kończy się w dniu poprzedzającym dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Postanowieniem z dnia 28 września 2005 r. (M. P. Nr 57, poz. 774) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zwołał pierwsze posiedzenie Sejmu V kadencji na 19 października 2005 r. Oznacza to, że 18 października 2005 r. zakończyła się IV kadencja Sejmu. Z tym dniem wygasły mandaty poselskie i z tym dniem wnioskodawcy - jako posłowie poprzedniej kadencji - utracili legitymację procesową w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Skoro wnioskodawcy utracili czynną legitymację procesową, wydanie orzeczenia uznać trzeba za niedopuszczalne, co jest przesłanką umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.).

Wniosek Krajowej Rady Izb Rolniczych zostanie rozpatrzony w terminie późniejszym.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.

3