95/2/B/2006

POSTANOWIENIE

z dnia 22 listopada 2005 r.

Sygn. akt Ts 64/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Dębowska-Romanowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej PORTA BALTIC SERVICE Spółka z o.o. w sprawie zgodności:

art. 174 pkt 1 i 2 oraz art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) z art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 27 kwietnia 2005 r. (data nadania w urzędzie pocztowym) skarżąca zakwestionowała zgodność art. 174 pkt 1 i 2 oraz art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: ppsa) z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zaskarżonym przepisom ppsa skarżąca zarzuciła, że ograniczają prawo stron postępowania sądowoadministracyjnego do dwuinstancyjnego postępowania przed sądami administracyjnymi.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżąca skierowała skargę na decyzję Izby Skarbowej w Szczecinie z 21 lutego 2001 r. (nr PP 1.26-823/341/2000) w przedmiocie podatku od towarów i usług za maj 2000 r. Wyrokiem z 25 czerwca 2002 r. (sygn. akt SA/Sz 702/2001) Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie - Ośrodek Zamiejscowy w Szczecinie oddalił tę skargę. Następnie 1 października 2002 r., skarżąca zwróciła się do Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o wniesienie rewizji nadzwyczajnej od opisanego wyżej orzeczenia, w wyniku czego 30 stycznia 2003 r. rewizja nadzwyczajna została złożona. Działając w oparciu o art. 102 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1271; dalej: przepisy wprowadzające), Sąd Najwyższy postanowieniem z 7 stycznia 2004 r. umorzył postępowanie w sprawie rewizji nadzwyczajnej wniesionej od wyroku z 25 czerwca 2002 r. Kierując się dyspozycją art. 102 § 2 przepisów wprowadzających, skarżąca wniosła skargę kasacyjną od tego orzeczenia, która została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 października 2004 r. (sygn. akt FSK 116/04). W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że w świetle art. 174 pkt 1 ppsa zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie winien być wyraźnie sprecyzowany. Ponadto, przy braku zarzutu naruszenia przepisu postępowania sądowego, który kwestionowałby prawidłowość dokonanej przez Sąd oceny zgodności z prawem materialnym decyzji organu podatkowego, zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie tego prawa jest bezprzedmiotowy.

Obszernie uzasadniając postawiony zarzut niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów skarżąca w pierwszej kolejności wskazała na konstytucyjne zagwarantowanie nieograniczonego prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Podstawę dla takiego prawa upatruje skarżąca w treści art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. Z ich treści wywodzi skarżąca zakaz ustawowego ograniczania prawa przeniesienia postępowania do drugiej instancji. Tymczasem - zdaniem skarżącej - kwestionowany art. 174 ppsa nie zapewnia realizacji takiego prawa. Następnie skarżąca przeprowadziła analizę charakteru postępowania przed pierwszą instancją sądowoadministracyjną, wskazując na znaczne podobieństwa do postępowania przed sądami powszechnymi. Podkreśla, że uprzednie przejście sprawy przez dwie instancje administracyjne nie może być usprawiedliwieniem ograniczania prawa do drugiej instancji sądowoadministracyjnej. Skarżąca wskazuje dalej na wykluczenie konkurencji pomiędzy skargą na decyzję administracyjną a procedurami administracyjnymi. Odwołując się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, podkreśla wyrażony w nim pogląd o zakazie ograniczania prawa do przeniesienia postępowania do drugiej instancji (np. przez ustanowienie enumeratywnego katalogu przesłanek apelacyjnych czy też ograniczenie kognicji sądu do wydania wyroku reformatoryjnego). W konkluzji stwierdza, że niedopuszczalne jest ustawowe ograniczanie konstytucyjnego prawa do wniesienia całościowej skargi od orzeczenia wydanego w I instancji. Na tle powyższych rozważań, skarżąca wskazuje na wadliwość rozwiązań art. 174 pkt 1 i 2 oraz art. 183 § 1 ppsa. Odwołując się do wypowiedzi zawartych w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego odnośnie interpretacji ustawowych podstaw skargi kasacyjnej, skarżąca wskazuje na zasadniczy błąd zawarty w tych wypowiedziach, polegający na nieuzasadnionym nawiązywaniu do dorobku orzeczniczego Sądu Najwyższego. Takie nawiązanie zapoznaje - zdaniem skarżącej - podstawową różnicę polegającą na tym, że stosownie do regulacji k.p.c. oraz k.p.k. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasacje od prawomocnych (co w zażaleniu podkreślono) orzeczeń II instancji, tym samym nie jest związany dyrektywą wynikającą z art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. Tymczasem w sytuacji skargi kasacyjnej regulowanej przepisami ppsa, następuje przeniesienie sprawy do II instancji, jaką jest Naczelny Sąd Administracyjny. W skardze sformułowano także argumenty nawiązujące do wykładni historycznej kwestionowanych przepisów, wskazując na racje, jakie przemawiały za szerokim dostępem stron do skargi kasacyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, służącym usuwaniu z systemu prawnego przepisów ustaw lub innych aktów normatywnych, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, naruszającego wolności lub prawa albo obowiązki skarżącego określone w Konstytucji. Konstrukcja przedmiotu skargi konstytucyjnej w prawie polskim opiera się więc na złożonej zależności zachodzącej między zakwestionowanym przepisem, ostatecznym orzeczeniem wydanym na jego podstawie oraz zaistniałym naruszeniem konstytucyjnych praw skarżącego.

Jednym z podstawowych obowiązków spoczywającym na wnoszącym skargę konstytucyjną jest wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku polegać winno nie tylko na wskazaniu - znajdującego zakotwiczenie w przepisach konstytucyjnych - prawa lub wolności przysługującego skarżącemu, a którego naruszenie nastąpiło wskutek wydanego orzeczenia, ale także na sformułowaniu argumentów, które uprawdopodobnią postawiony zarzut niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów. Z obowiązku tego nie jest władny zwolnić skarżącego działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny, godziłoby to w podstawową zasadę postępowania przed tym organem, wyrażoną w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Zgodnie z tym przepisem, Trybunał orzekając jest związany granicami skargi. Konsekwencją tego unormowania jest także niemożność modyfikowania zarówno przedmiotu skargi, jak i wskazywanej przez skarżącego jej podstawy, wyznaczonej treścią unormowań konstytucyjnych.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego analizowana skarga konstytucyjna powyższych wymagań nie spełnia. Kwestionując zgodność z Konstytucją art. 174 pkt 1 i 2 oraz art. 183 § 1 ppsa skarżąca wskazuje na naruszenie prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyjnego, przy czym za podstawy normatywne takiego prawa podmiotowego uznaje art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. W ślad za tym zarzutem idzie również cała argumentacja skargi konstytucyjnej. Nie poddając w tym miejscu szczegółowej analizie stanowiska skarżącej (z wyjątkiem może wytknięcia, iż sformułowaniu tezy o absolutnym i nieograniczonym prawie do zaskarżania orzeczeń wydawanych w I instancji towarzyszy całkowite pominięcie treści art. 78 zd. 2 Konstytucji), stwierdzić należy, iż podstawowy jego mankament to odwołanie się do zarzutu naruszenia prawa, które w sytuacji „procesowej”, w jakiej znalazła się skarżąca, naruszone nie zostało. Argumentacja skargi wiąże problem prawa do dwuinstancyjności postępowania sądowoadministracyjnego z funkcjonowaniem skargi kasacyjnej rozpoznawanej przez Naczelny Sąd Administracyjny. W istocie rzeczy, zgodnie z art. 173 § 1 ppsa, skarga kasacyjna stanowi środek odwoławczy od nieprawomocnych orzeczeń wojewódzkiego sądu administracyjnego, który w postępowaniu sądowoadministracyjnym jest sądem pierwszej instancji. W sprawie skarżącej skarga kasacyjna wnoszona była jednak w specyficznej sytuacji procesowej, opisanej w art. 102 § 2 przepisów wprowadzających. Zgodnie z tym unormowaniem, w sprawach, w których Sąd Najwyższy umorzył postępowanie dotyczące rewizji nadzwyczajnych wniesionych od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, strona może w terminie 30 dni od doręczenia postanowienia Sądu Najwyższego o umorzeniu postępowania, wnieść skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego, na podstawie przepisów ppsa. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego sformułowane zostało stanowisko, zgodnie z którym skarga kasacyjna, wnoszona na podstawie art. 101 oraz 102 § 2 przepisów wprowadzających zajmuje miejsce rewizji nadzwyczajnej, stanowiąc, w tym przypadku, nadzwyczajny środek odwoławczy umożliwiający podważenie prawomocnego rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego. Podstawy dla tego środka (co podkreślił Trybunał Konstytucyjny) nie stanowi jednak art. 45 ani też art. 78 czy art. 176 ust. 1 Konstytucji, a jedynie przepis ustawy zwykłej. Z tego też względu nie można zasadnie twierdzić, że rozstrzygnięcie sądowe, które zamyka lub ogranicza drogę do rozpatrzenia skargi kasacyjnej, prowadzi do naruszenia konstytucyjnego prawa do dwuinstancyjnego postępowania (zob. postanowienie TK z 8 grudnia 2004 r., sygn. Ts 75/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 315). Cała argumentacja analizowanej skargi konstytucyjnej opierając się właśnie na zarzucie naruszenia art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji, dotyczy więc prawa, które w przypadku skarżącej nie zostało naruszone.

Trybunał Konstytucyjny podkreślał przy tej okazji, że wskazywany wyżej charakter skargi konstytucyjnej wnoszonej od prawomocnych wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego nie wyklucza niemożności przeprowadzania w trybie skargi konstytucyjnej kontroli przepisów regulujących zasady jej wnoszenia. Dla wykazania legitymacji do wniesienia takiej skargi konieczne jest jednak dokładne uzasadnienie, na czym polega naruszenie norm, zasad czy wartości konstytucyjnych znajdujących zakorzenienie w innym - aniżeli prawo do dwuinstancyjnego postępowania - prawie lub wolności konstytucyjnej. W niniejszej sprawie wskazanie takiego prawa ze strony skarżącej jednakże nie nastąpiło.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, orzeka się jak w sentencji.

4