48/1/B/2006

POSTANOWIENIE

z dnia 28 października 2005 r.

Sygn. akt Ts 101/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Safjan,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Danieli Okonek-Rolbieckiej w sprawie zgodności:

art. 22⁴ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.) z art. 30, art. 33 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 28 czerwca 2005 r. skarżąca podniosła, iż wyrażona przez Sąd Najwyższy w wyroku z 10 stycznia 2003 r. (sygn. akt I PK 58/02) wykładnia art. 22⁴ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.) wypacza brzmienie wskazanego przepisu i narusza art. 30, art. 33 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Skarżąca dochodziła w procesie ustalenia wynagrodzenia na podstawie art. 22⁴ ust. 1 zaskarżonej ustawy. Sąd Okręgowy w wyroku z 23 lutego 2004 r. (sygn. akt VI P 50/03) oddalił powództwo skarżącej, wskazując w uzasadnieniu, iż jej wynagrodzenie znajdowało się w tych samych widełkach płacowych, co wynagrodzenie głównego specjalisty. Apelacja złożona od powyższego orzeczenia, w której uzasadnieniu wskazano m.in. na naruszenie zaskarżonej regulacji, została oddalona przez Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z 15 czerwca 2004 r. (sygn. akt III APa 60/04). Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Sąd Apelacyjny wskazał, że zaskarżony przepis nie wprowadza nakazu ustalenia wynagrodzenia radcy prawnego na poziomie najlepiej wynagradzanego głównego specjalisty. Przepis ten, stanowiąc wyjątek od zasady, iż wysokość wynagrodzenia w ramach stawek przewidzianych dla danego stanowiska ustala pracodawca, powinien być interpretowany ściśle. Sąd ten wskazując na nieważność załączników do Regulaminu Zasad Wynagradzania Pracowników „Domar - Bydgoszcz” S.A. stwierdził, iż pracodawca faktycznie ustalał wysokość wynagrodzenia na mocy indywidualnych decyzji. W tym miejscu organ orzekający odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2003 r., w którym wskazano, iż wynikające z art. 22⁴ § 1 ustawy o radcach prawnych „prawo radcy prawnego do wynagrodzenia nie niższego niż wynagrodzenie przewidziane dla stanowiska głównego specjalisty lub równorzędnego stanowiska pracy w układzie zbiorowym pracy lub w przepisach o wynagrodzeniu pracowników powstaje także w sytuacjach, w których u danego pracodawcy przepisy te nie zawierają tabel zaszeregowania oraz tabel o wynagradzaniu, a ustalenie wynagrodzenia dla stanowiska głównego specjalisty lub innego równorzędnego stanowiska pracy następuje na podstawie indywidualnej decyzji pracodawcy”. Złożona od powyższego rozstrzygnięcia kasacja została odrzucona postanowieniem Sądu Apelacyjnego - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 20 października 2004 r. (sygn. akt III APa 60/04), ze względu na nieprzedstawienie okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie. Zażalenie wniesione na powyższe postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Najwyższego z 29 marca 2005 r. (sygn. akt II PZ 9/05).

Wskazanym powyżej rozstrzygnięciom skarżąca zarzuca naruszenie zasady poszanowania godności człowieka (art. 30), prawa do jednakowego wynagrodzenia za pracę jednakowej wartości (art. 33 ust. 2 Konstytucji) oraz prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Naruszenia tych praw skarżąca upatruje w przyjętej przez sąd II instancji wykładni zaskarżonego przepisu, dającej pracodawcy możliwość ustalenia wynagrodzenia w formie indywidualnych decyzji. Skarżąca wskazała także na fakt dyskryminacji ze względu na płeć - wynagrodzenia mężczyzn za tę samą pracę są niejednokrotnie wyższe niż wynagrodzenia kobiet.

Zarządzeniem z 16 sierpnia 2005 r. wezwano skarżącą do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez dokładne określenie sposobu naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw przez zakwestionowany przepis.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie skarżąca wskazując na intencje ustawodawcy leżące u podstaw wprowadzenia zaskarżonej regulacji, czyli ustalenie wynagrodzenia radcy prawnego na odpowiednim poziomie, podnosi, iż przysługujące jej wynagrodzenie, jak i wynagrodzenie głównej specjalistki były drastycznie niskie w porównaniu z wynagrodzeniem mężczyzn pracujących na równorzędnych stanowiskach. Jak wywodzi dalej skarżąca: „Brak u pracodawcy przepisów o wynagrodzeniu spowodował, iż wynagrodzenie radcy prawnego porównano z wynagrodzeniem głównego specjalisty (kobiety, emerytki) zamiast z innymi równorzędnymi stanowiskami pracy, co doprowadziło do zaprzeczenia istnienia normy prawnej określonej w art. 22⁴ ust. 1 ustawy o radcach prawnych oraz potwierdziło nierówność statusu kobiet i mężczyzn”. W zakończeniu skarżąca wskazuje, iż pomimo spełnienia wymogów formalnych kasacji została ona odrzucona, co uniemożliwiło jej dochodzenie swoich praw.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być zarzut niekonstytucyjności skierowany przeciwko przepisowi, stanowiącemu podstawę wydanego w sprawie rozstrzygnięcia, dotykającego przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności. W uzasadnieniu wysuniętego w skardze zarzutu wykazać zatem należy, w jaki sposób treść kwestionowanej regulacji determinując wydane w sprawie orzeczenie prowadzi do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności skarżącego. Celem skargi jest bowiem wyeliminowanie niekonstytucyjnej regulacji z systemu prawa, nie zaś ponowna kontrola zasadności i prawidłowości wydanych w sprawie rozstrzygnięć. Konstrukcja skargi konstytucyjnej przyjęta w prawie polskim wyklucza zatem wnoszenie skarg konstytucyjnych na nieprawidłowe zastosowanie konkretnego przepisu przez orzekające w sprawie organy.

Zgodnie z zaskarżonym art. 22⁴ ustawy o radcach prawnych: „1. Radca prawny wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy ma prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń określonych w układzie zbiorowym pracy lub w przepisach o wynagradzaniu pracowników, obowiązujących w jednostce organizacyjnej zatrudniającej radcę prawnego. Wynagrodzenie to nie może być niższe od wynagrodzenia przewidzianego dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego równorzędnego stanowiska pracy. Jeżeli prawo do dodatków uzależnione jest od wymogu kierowania zespołem pracowników, wymogu tego nie stosuje się do radcy prawnego”. Zarzut wysunięty w skardze konstytucyjnej odnosi się do wyinterpretowanej przez Sąd Najwyższy z zaskarżonej regulacji normy zgodnie z którą wymóg, aby wynagrodzenie radcy prawnego było nie niższe niż wynagrodzenie przewidziane dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego równorzędnego odnosi się także do sytuacji, w której u danego pracodawcy brak jest tabel zaszeregowania oraz tabel o wynagrodzeniu, a ustalenie wynagrodzenia dla stanowiska głównego specjalisty nastąpiło na podstawie indywidualnej decyzji pracodawcy. Naruszenie wskazanych w skardze praw łączy skarżąca z przyznaniem pracodawcy kompetencji do ustalania wynagrodzenia w formie indywidualnych decyzji. Wydanie takiej decyzji w przypadku skarżącej doprowadziło, w jej ocenie, do naruszenia prawa do równego wynagrodzenia za tę samą pracę (dyskryminacji ze względu na płeć).

W pierwszej kolejności podkreślić należy, iż zaskarżona regulacja, na co wskazują także orzekające organy w uzasadnieniu wydanych rozstrzygnięć, ma na celu zagwarantowanie radcy prawnemu godziwego wynagrodzenia. Dokonana przez Sąd Najwyższy interpretacja powyższej regulacji rozszerza zakres tej gwarancji na sytuacje, w których wysokość wynagrodzenia głównego specjalisty (stanowiąca dolną granicę wynagrodzenia przysługującego radcy prawnemu) ustalana jest mocą indywidualnej decyzji pracodawcy. Uznanie takiej wykładni za niedopuszczalną oznaczałoby, iż w opisanej sytuacji (braku odpowiednich regulacji płacowych w zakładzie pracy) pracodawca może ustalić wynagrodzenie w niższej wysokości aniżeli wynagrodzenie głównego specjalisty. Mając powyższe na względzie stwierdzić należy, iż brak jest podstaw do upatrywania źródła naruszenia przysługujących skarżącej praw w treści normy, stanowiącej w założeniu gwarancję ich przestrzegania, co tym samym uniemożliwia przekazanie skargi merytorycznego rozpoznania. Za oczywiście bezzasadny uznać należy także w tym kontekście zarzut, iż taka wykładnia wypacza brzmienie ustalonego aktu normatywnego.

W ocenie Trybunału treść zarzutów przedstawionych w uzasadnieniu wskazuje, iż naruszenia przysługujących jej konstytucyjnych praw skarżąca de facto upatruje w niewłaściwym zastosowaniu prawa przez pracodawcę i orzekające w sprawie sądy, tzn. w porównywaniu jej wynagrodzenia z wynagrodzeniem głównego specjalisty, nie zaś z wynagrodzeniem osób zajmujących inne równorzędne stanowiska pracy, co miało „zaprzeczyć istnienia normy prawnej określonej w art. 22⁴ ust. 1 ustawy o radcach prawnych”. Także prezentowane zarówno w skardze konstytucyjnej, jak i w piśmie nadesłanym w uzupełnieniu braków skargi fakty mające wskazywać na dyskryminację kobiet w zakładzie pracy skarżącej i na naruszenie konstytucyjnego prawa do jednakowego wynagrodzenia za pracę jednakowej wartości nie zostały powiązane w żaden sposób z treścią zaskarżonego przepisu. Nie oceniając, czy rzeczywiście doszło do dyskryminacji skarżącej, Trybunał podkreśla, iż w trybie skargi konstytucyjnej można dochodzić ochrony praw konstytucyjnych, których naruszenie jest wynikiem niekonstytucyjnej treści zaskarżonej regulacji, nie zaś efektem jej niewłaściwego zastosowania przez orzekające w sprawie organy. Ponieważ wyrażone w skardze zarzuty dotyczą zasadniczo płaszczyzny stosowania prawa, nie odnosząc się, wbrew twierdzeniu zawartemu w skardze konstytucyjnej, do zastosowanej w sprawie wykładni zaskarżonej regulacji, rozpoznanie ich w trybie skargi konstytucyjnej wykracza poza kompetencje Trybunału Konstytucyjnego, określone w Konstytucji i ustawie o Trybunale Konstytucyjnym. Konstatacja ta uzasadnia odmowę przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania.

Na marginesie wskazać należy, iż w skardze konstytucyjnej wskazano także na naruszenie prawa do sądu, upatrywane przez skarżącą w pozbawieniu jej możliwości dochodzenia swoich praw w postępowaniu przed sądem kasacyjnym. Ponieważ jednak nie zostało sprecyzowane, w jaki sposób treść zaskarżonej regulacji doprowadziła do naruszenia wskazanego powyżej prawa, nie można także w tym zakresie uznać, iż skarga spełnia przewidziane prawem wymogi.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.

4