33/1/B/2006

POSTANOWIENIE

z dnia 18 października 2005 r.

Sygn. akt Ts 60/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Teresy i Waldemara Bleczyc w sprawie zgodności:

art. 27 ust. 2, 3, 4 i 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) z art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 19 kwietnia 2005 r. skarżący zakwestionowali zgodność z Konstytucją art. 27 ust. 2, 3, 4 i 5 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (dalej: usm). Zaskarżonym unormowaniom usm skarżący zarzucili, że naruszają przysługujące im jako współwłaścicielom nieruchomości konstytucyjne prawo własności. Źródła takiego naruszenia skarżący upatrują w przyznaniu przez ustawodawcę spółdzielni mieszkaniowej wyłącznego prawa sprawowania zarządu budynkiem, w którym współwłaścicielami lokali są zarówno sama spółdzielnia, jak i inne osoby, nie będące jej członkami.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 28 września 2004 r. (sygn. akt I Ns 336/03) Sąd Rejonowy w Kołobrzegu oddalił wniosek skarżących o ustanowienie zarządcy w budynku, w którym są oni właścicielami lokalu użytkowego, a ponadto dysponują udziałem we współwłasności do części wspólnych budynku i działki. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Rejonowy stwierdził, że w sytuacji skarżących zastosowanie znaleźć winien art. 27 usm, który w ust. 2 i 3 przewiduje wyjątki od zasady odpowiedniego stosowania przepisów ustawy o własności lokali. Zgodnie z nimi zarząd nieruchomościami wspólnymi stanowiącymi współwłasność spółdzielni jest wykonywany przez spółdzielnię, jak zarząd powierzony, choćby właściciele lokali nie byli członkami spółdzielni. Apelacja skarżących od tego orzeczenia została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w Koszalinie z 1 marca 2005 r. (sygn. akt VIICa 66/05). Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu, wskazując ponadto, że ustawowy spółdzielczy reżim zarządu nieruchomością wspólną może ustać albo ex lege (w sytuacji opisanej w art. 26 ust. 1 in fine usm), albo też na podstawie umowy właścicieli lokali zawartej w formie aktu notarialnego (art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm., dalej: ustawa o własności ).

Uzasadniając szczegółowo zarzut niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów usm skarżący podnieśli, że regulacja ta, wyłączając zastosowanie przepisów kodeksu cywilnego dotyczące współwłasności, prowadzi do pozbawienia ich prawa zarządu należącej do nich nieruchomości. Prawo to immanentnie mieści się w treści prawa własności. Zdaniem skarżących, przyznanie uprzywilejowanej pozycji spółdzielni mieszkaniowej w zakresie zarządu nieruchomością wspólną, bez względu na wielkość posiadanych przez nią udziałów, narusza w sposób oczywisty art. 64 Konstytucji. Skarżący zauważają, że możliwość ustanowienia zarządcą innego podmiotu ograniczona jest wymogiem zawarcia stosownej umowy w formie aktu notarialnego. Nie ma jednak przewidzianego ustawowo mechanizmu, który nakładałby na spółdzielnię mieszkaniową „obowiązek zawarcia stosownej umowy”. Zdaniem skarżących, regulacja art. 27 usm prowadzi więc do naruszenia istoty prawa własności, chronionej nie tylko w myśl art. 64 ust. 3, ale również art. 31 ust. 3 Konstytucji. W ustawowym uprzywilejowaniu spółdzielni mieszkaniowych upatrują również naruszenia konstytucyjnej zasady równości wobec prawa. Skarżący sformułowali również krytyczne uwagi pod adresem ustawodawcy, w związku z uchyleniem art. 25 usm.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo na zasadach określonych w ustawie wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony ustawodawca nałożył na skarżącego szereg obowiązków, których wypełnienie warunkuje merytoryczne rozpoznanie wniesionej skargi. Ich weryfikacja ma miejsce w ramach wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), skarga powinna zawierać wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone. Obowiązek precyzyjnego wskazania przez skarżącego podstawy wnoszonej skargi (naruszonych praw konstytucyjnych) wynika wprost z zasady wyrażonej w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Zgodnie z nią, Trybunał orzekając jest związany granicami wnoszonej skargi. Konsekwencją tego unormowania jest, z jednej strony - nałożenie na skarżącego obowiązku szczegółowego przedstawienia wzorca kontroli kwestionowanych przepisów, z drugiej zaś - niemożność zastąpienia w tym zakresie skarżącego przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. Należy jednocześnie podkreślić, że prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku polegać winno nie tylko na wskazaniu przepisów konstytucyjnych - w ocenie skarżącego - naruszonych kwestionowaną regulacją, ale również na uprawdopodobnieniu postawionych zarzutów niekonstytucyjności.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego analizowana skarga konstytucyjna nie spełnia powyższego wymogu ustawowego, albowiem sformułowany w niej zarzut niekonstytucyjności art. 27 ust. 2, 3, 4 i 5 usm uznać należy za oczywiście bezzasadny. Argumentacja skarżących zasadniczo kieruje się przeciwko regulacji ustawowej przewidującej pierwszeństwo spółdzielni mieszkaniowej w wykonywaniu zarządu nad nieruchomościami wspólnymi stanowiącymi współwłasność spółdzielni oraz innych właścicieli, choćby nie byli oni członkami spółdzielni. W ustanowieniu takiego mechanizmu wykonywania zarządu upatrują skarżący naruszenia istoty prawa własności, zasady równej ochrony własności i innych praw majątkowej, a także zasady równości wobec prawa.

Odnosząc się do argumentacji skarżących należy w związku z tym zauważyć, że opiera się ona na błędnym założeniu, jakoby mechanizm spółdzielczego zarządu nieruchomością wspólną, przewidziany w art. 27 ust. 2 usm, miał charakter bezwzględny i nie przewidujący wyjątków. Zarówno z treści samego przepisu, jak i poglądów doktryny komentującej jego znaczenie normatywne, wynika jednoznacznie, iż „ustawowy reżim zarządu nieruchomością wspólną może ustać nie tylko ex lege (art. 26 ust. 1 in fine usm), lecz także na podstawie umowy właścicieli lokali. Przepis art. 18 ust. 1 ustawy o własności lokali stanowi, że właściciele lokali mogą w umowie o ustanowienie odrębnej własności lokali albo w umowie zawartej później w formie aktu notarialnego określić sposób zarządu nieruchomością wspólną, a w szczególności powierzyć zarząd osobie fizycznej lub prawnej” (zob. M. Nazar, Spółdzielcza forma zarządu nieruchomościami wspólnymi właścicieli lokali, Rejent nr 10/2003, s. 150). W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej zawarte zostało wprawdzie nawiązanie do przewidzianej przez ustawodawcę możliwości ustania spółdzielczego reżimu zarządu nieruchomością wspólną wskutek umowy zawartej na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy o własności lokali, tym niemniej nawiązaniu temu towarzyszy zastrzeżenie, iż zawarcie takiej umowy wymaga formy aktu notarialnego, a dodatkowo - zdaniem skarżących - brak jest mechanizmu, który nakładałby na spółdzielnię obowiązek jej zawarcia. Z uzasadnienia skargi konstytucyjnej nie wynika również, aby skarżący w istocie podjęli próbę zawarcia umowy, o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy o własności lokali. Stwierdzić należy w związku z tym, iż nie sposób potraktować za uzasadniony zarzut naruszenia istoty prawa własności oraz wynikającego z niego prawa do zarządu nieruchomością wspólną w sytuacji, w której skarżący nie podejmują próby wykorzystania przewidzianej w przepisach usm i ustawy o własności lokali możliwości ustania - kwestionowanego przez nich - spółdzielczego zarządu nieruchomością wspólną. Rezygnacja z posłużenia się przez skarżących taką formą ustanowienia zarządu wyklucza potraktowanie ustawowego powierzenia zarządu spółdzielni mieszkaniowej za mechanizm bezwarunkowy i nieodwracalny. Tylko taki zaś jego charakter uzasadniałby tezę o niedozwolonej ingerencji w istotę praw powoływanych w skardze konstytucyjnej.

W konkluzji można więc stwierdzić, iż kwestionując art. 27 ust. 2, 3, 4 i 5 usm, skarżący nie podjęli uprzednio kroków w kierunku zastosowania w sprawie całego mechanizmu normatywnego, jaki został przewidziany w tych przepisach. Utożsamiając problem naruszenia praw konstytucyjnych wyłącznie z kwestią powierzenia spółdzielni mieszkaniowej zarządu nieruchomością wspólną, skarżący pominęli inne, przewidziane w ustawie, ścieżki postępowania, służące realizacji praw, wskazywanych jako podstawa wnoszonej skargi konstytucyjnej.

Zarzuty skarżących skierowane przeciwko prawodawcy odnośnie uchylenia art. 25 usm pozostać muszą poza zakresem badania niniejszej skargi konstytucyjnej. Zarówno sam przepis art. 25 usm, jak i norma go derogująca, nie stanowiły podstawy prawnej ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie, w związku z którą sformułowano skargę konstytucyjną. Taka zaś zależność stanowi warunek konieczny dopuszczalności kwestionowania przepisów za pomocą skargi konstytucyjnej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę orzeka się jak w sentencji.

3