85/2B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 23 lutego 2005 r.

Sygn. akt Ts 166/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stanisławy Gibek w sprawie zgodności:

art. 58 i art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) oraz art. 415 i art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 415 oraz art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 8 września 2004 r. pełnomocnik skarżącej zarzucił, iż art. 58 oraz art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) interpretowane w ten sposób, iż wysokość odszkodowania przewidziana w art. 58 k.p. wyczerpuje wszelkie roszczenia wynikające z wadliwego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, są niezgodne z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Powyższe przepisy Konstytucji stanowią także wzorzec kontroli konstytucyjności innych zakwestionowanych we wniesionej skardze przepisów, tj. art. 415 oraz art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), interpretowanych w ten sposób, iż nie znajdują one zastosowania do roszczenia o odszkodowanie wynikające z wadliwego rozwiązania umowy o pracę. Jako alternatywny przedmiot kontroli w trybie skargi konstytucyjnej skarżąca wysunęła zarzut niekonstytucyjności art. 58 k.p. z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny: skarżąca została zwolniona dyscyplinarnie z pracy (zwolnienie bez wypowiedzenia z winy pracownika). W wyniku rozpatrzenia pozwu o przywrócenie do pracy SN stwierdził, iż zwolnienie skarżącej było nieuzasadnione (wyrok z 8 maja 1997 r., sygn. akt I PKN 131/97), a także zasądził na rzecz skarżącej na podstawie art. 58 k.p. odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, wskazując w uzasadnieniu na brak podstaw do przywrócenia do pracy (wyrok SN z 25 sierpnia 1998 r., sygn. akt I PKN 268/98). Jednocześnie skarżąca wystąpiła z odrębnym pozwem domagając się m.in. odszkodowania za pozbawienie prawa do wcześniejszej emerytury i prawa do odprawy emerytalnej, kwoty stanowiącej odpowiednik utraconych korzyści wynikłych z pozbawienia prawa do ponownego zatrudnienia itp. Sąd Okręgowy - Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku Białej wyrokiem z 8 listopada 2001 r. (sygn. akt VI P 53/99) oddalił w zasadniczym zakresie powództwo skarżącej. Wniesiona apelacja została w relewantnym dla skargi zakresie oddalona przez Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z 31 października 2002 r. (sygn. akt III Apa 62/02), zaś złożoną od powyższego rozstrzygnięcia kasację Sąd Najwyższy oddalił w tymże zakresie wyrokiem z 22 stycznia 2004 r. (sygn. akt I PK 252/03), doręczonym skarżącej 29 czerwca 2004 r.

U podstaw wydanych w sprawie rozstrzygnięć znajdują się, zdaniem skarżącej, wszystkie zaskarżone w niniejszej skardze przepisy, zgodnie z którymi wysokość odszkodowania przewidziana w art. 58 k.p. wyczerpuje wszystkie roszczenia jakie przysługują pracownikowi w związku z niezgodnym z prawem rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Tak interpretowane przepisy naruszają, w ocenie skarżącej, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 a także art. 2 Konstytucji. Uzasadniając naruszenie zasady sprawiedliwości społecznej i zasady demokratycznego państwa prawnego skarżąca wywodzi, iż „nie jest sprawiedliwe, jeżeli ktoś bezprawnie wyrządza szkodę, a poszkodowany następnie nie może otrzymać za to odszkodowania i nie może dochodzić swych praw na drodze postępowania sądowego”. W ocenie skarżącej art. 58 dotyczy tylko sytuacji, w których pracownik nie jest w stanie wykazać szkody. Jeżeli natomiast jest w stanie wykazać szkodę, która wykracza poza trzymiesięczne wynagrodzenie, to nie można wprowadzać żadnych ograniczeń w dochodzeniu odszkodowania. W dalszej kolejności wykazane zostały korzyści, także natury ekonomicznej, jakie wiąże ze sobą dla pracodawcy zwolnienie pracownika w trybie dyscyplinarnym w porównaniu do sytuacji, w której musiałby rozwiązać umowę „prawidłowo”, tj. z przyczyn ekonomicznych (likwidacja oddziału). W ocenie skarżącej brak jest podstaw do wprowadzania ograniczenia odpowiedzialności zakładu pracy, jednostki nieporównanie silniejszej ekonomicznie. Istnienie takiego ograniczenia stanowi naruszenie zasad wyrażonych w art. 2 Konstytucji.

W dalszej części skargi skarżąca uzasadnia naruszenie prawa do sądu wynikającego z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji, przedstawiając wpierw charakter tego prawa i zakres dopuszczalnego jego ograniczenia. W ocenie skarżącej dla prawa do sądu statuowanego przez wskazane przepisy Konstytucji i aktów prawa międzynarodowego istotne jest „stworzenie faktycznej możliwości dochodzenia praw, a nie tylko formalnej możliwości wystąpienia z pozwem. Gdybyśmy przyjęli, iż chodzi tylko o formalną możliwość wystąpienia z pozwem, to okazałoby się, iż prawo do dochodzenia roszczeń byłoby iluzoryczne, ponieważ gwarantowałoby możliwość wystąpienia z pozwem, natomiast przepis prawa materialnego wykluczałby możliwość realnego uzyskania prawa. Istotne zatem jest, aby każdy mógł realnie występować o realizację swoich praw i na przeszkodzie temu nie mogą stać ani przepisy prawa procesowego ani materialnego”.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 października 2004 r. wezwano skarżącą do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez sprecyzowanie, który ze wskazanych w skardze przepisów czyni przedmiotem zaskarżenia w trybie skargi konstytucyjnej, a także dokładne określenie, które z przysługujących jej konstytucyjnych wolności i praw podmiotowych zostało naruszone na skutek wydania wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcia.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie skarżąca wskazała, iż przedmiotem skargi czyni przepisy art. 58 i art. 300 k.p. oraz art. 415 i art. 471 k.c, którym zarzuciła dodatkowo sprzeczność z art. 64 ust. 1 Konstytucji. Przedstawiając naruszone prawa skarżąca wskazała ponownie na prawo do sądu, a ponadto na prawo majątkowe wynikające z art. 64 Konstytucji, tj. prawo do odszkodowania. Do naruszenia tego prawa doszło poprzez ograniczenie na podstawie art. 58 k.p., przysługującego skarżącej roszczenia z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy, do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia i uniemożliwienie, ze względu na brzmienie art. 300 k.p., dochodzenia naprawienia rzeczywiście poniesionej szkody na podstawie przepisów prawa cywilnego. W sytuacji skarżącej niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę pozbawiło ją świadczeń m.in. emerytalnych, które przysługiwałyby jej w przypadku prawidłowego rozwiązania umowy o pracę.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Warunkiem merytorycznego rozpatrzenia skargi konstytucyjnej jest uprawdopodobnienie przez skarżącego, iż przysługuje mu legitymacja prawna do wystąpienia z tym szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności. Zgodnie zaś z brzmieniem art. 79 ust. 1 Konstytucji legitymowanym do wystąpienia ze skargą konstytucyjną jest wyłącznie taki podmiot, którego konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność jest kwestionowana.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie wszystkie zakwestionowane we wniesionej skardze przepisy stanowiły podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżąca wiąże naruszenie przysługujących jej praw konstytucyjnych. Przedmiotowej przesłanki skargi konstytucyjnej nie spełniają przepisy ustawy z 23 kwietnia 1963 r. - Kodeks cywilny, tj. art. 415 oraz art. 471.

Wydane w sprawie skarżącej wyroki rozstrzygały, w zakresie, którego dotyczy wniesiona skarga konstytucyjna, o wysuniętym przez skarżącą roszczeniu o odszkodowanie za szkodę majątkową powstałą na skutek niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy. Zgodnie z zaskarżonym art. 300 k.p. przepisy kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio do stosunku pracy tylko w zakresie spraw nieuregulowanych przepisami prawa pracy. Ponieważ art. 58 k.p. reguluje zakres odszkodowania przysługujący skarżącej na skutek sprzecznego z prawem rozwiązania umowy o pracę, brak było podstaw do zastosowania przepisów kodeksu cywilnego. Wskazuje na to także jednoznacznie Sąd Najwyższy w końcowej części uzasadnienia wyroku z 22 stycznia 2004 r. (sygn. akt I PK 252/03).

Mając zatem powyższe na względzie stwierdzić należy, iż ponieważ zaskarżone przepisy kodeksu cywilnego - art. 415 oraz art. 471 nie stanowiły podstawy wydania wskazanych w sprawie rozstrzygnięć to nie została spełniona jedna z przesłanek skargi konstytucyjnej, co uzasadnia tym samym odmowę nadania skardze dalszego biegu w zakresie art. 415 i 471 k.c.

Biorąc powyższe pod uwagę, należało orzec jak w sentencji.

2