64/2B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 1 grudnia 2004 r.

Sygn. akt Ts 77/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Romana i Cecylii Nowak w sprawie zgodności:

art. 392¹  § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej zarzucono, że art. 392¹ § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżących uzależnienie prawa do wniesienia kasacji od wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącego 10000 zł powoduje nieusprawiedliwione zróżnicowanie wobec prawa, gdyż uniemożliwia dostęp do Sądu Najwyższego podmiotom, nie mieszczącym się w dyspozycji tego przepisu. Kryterium zróżnicowania jest, zdaniem skarżących, arbitralne i uniemożliwia rozpoznanie kasacji w istotnych dla obywateli sprawach. Przykładem takiej sprawy jest np. sprawa o zakaz hodowli gołębi. Skarżący zarzucili również, że zaskarżony przepis narusza zasadę prawidłowej legislacji, gdyż zawarte jest w nim sformułowanie „w sprawach o prawa majątkowe”. Sformułowanie to jest raczej jednolicie rozumiane w orzecznictwie, które przez „sprawę majątkową” rozumie sprawę dotyczącą bezpośrednio interesu ekonomicznego lub mienia danego podmiotu. Jednakże w sytuacji, gdy nie można dostrzec wyraźnego związku sprawy z mieniem czy interesem ekonomicznym cytowane sformułowanie jest źródłem rozbieżności w orzecznictwie sądów. Zdaniem skarżących kryterium w oparciu, o które ocenia się dopuszczalność skargi kasacyjnej powinno być określone bardziej jednoznacznie.

Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Wyrokiem z 8 października 2002 r. (sygn. akt I C 352/00) Sąd Rejonowy w Drawsku Pomorskim nakazał skarżącym likwidację hodowli gołębi usytuowanej w budynku gospodarczym. Apelacja skarżącego Romana Nowaka została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Koszalinie z 20 marca 2003 r. (sygn. akt VII Ca 137/03). Skarżący złożyli skargę kasacyjną, w której podnieśli m.in., że wprawdzie wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi 1875 zł jednak, ponieważ kasacja dotyczy sprawy o charakterze niemajątkowym, więc jest dopuszczalna. Sąd Najwyższy postanowieniem z 13 listopada 2003 r. (sygn. akt IV CK 306/03) odrzucił kasację wskazując, iż dochodzenie roszczeń w sprawie skarżących związane było z sąsiedztwem nieruchomości i wzajemnym ich oddziaływaniem w postaci immisji. Ten rodzaj stosunków prawnych regulowany jest przepisami prawa rzeczowego, co oznacza, iż sprawa ma charakter majątkowy. Skoro wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż wskazana w art. 392 ¹ § 1 k.p.c., kasacja podlega odrzuceniu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Z konstytucyjnej zasady państwa prawnego wynika nakaz tworzenia prawa w sposób jasny i zrozumiały dla jego adresatów. Ten aspekt zasady państwa prawnego był wielokrotnie przedmiotem orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Nakaz nie oznacza jednak, iż treść stanowionych przepisów prawa może zawsze w sposób bezsporny i jednoznaczny określać sposób zachowania adresata. Innymi słowy przepisy prawa nie zawsze w sposób automatyczny określają konsekwencje ich stosowania. Powyższe założenie było charakterystyczne dla tzw. ideologii związanej decyzji sądowej, nie znajduje jednak ono uzasadnienia we współczesnym sądowym stosowaniu prawa. W demokratycznym państwie prawnym realizującym zasadę podziału władz, którego ustawodawstwo ustanawia drogę sądową dla rozstrzygania konkretnych „sporów o prawo” - takich, które powstają na tle stanów faktycznych, jak i takich, które dotyczą tworzenia prawa - sądy, rozpoznając poszczególne sprawy, dokonują wykładni przepisów prawnych. Zadaniem sądów jest „przełożenie” ogólnie sformułowanych przepisów prawa na jednoznaczne normy prawne. Proces ten z istoty swej zakłada pewną wieloznaczność, co więcej jest ona koniecznym elementem wymierzania sprawiedliwości, o której mówi art. 175 ust. 1 Konstytucji. Z naruszeniem art. 2 Konstytucji mamy do czynienia w sytuacji, gdy na skutek nieprzestrzegania zasad prawidłowej legislacji redakcja zaskarżonego przepisu uniemożliwia jednoznaczne określenie zakresu jego zastosowania lub normowania (por. wyrok z 30 października 2001 r., sygn. K 33/00, OTK ZU nr 7/2001, poz. 217). Wskazanie, iż na tle zaskarżonego art. 392¹ § 1 k.p.c. występują rozbieżności w orzecznictwie nie uzasadnia jeszcze niemożności ustalenia jego normatywnej treści. Pojęcie „w sprawach o prawa majątkowe” jest podstawowym pojęciem z zakresu prawa cywilnego, ma ono ustaloną treść. Nie wyklucza to możliwości powstania wątpliwości interpretacyjnych na tle konkretnej sprawy. Fakt, iż pojęcie „w sprawach o prawa majątkowe” stało się przedmiotem odmiennych interpretacji nie świadczy automatycznie o niekonstytucyjności zaskarżonego przepisu. Rozstrzyganie tego rodzaju wątpliwości interpretacyjnych powinno dokonywać się na płaszczyźnie stosowania prawa. Taki charakter ma podnoszona w skardze wątpliwość interpretacyjna dotycząca definiowania pojęcia „sprawa majątkowa” przez odwołanie się do określenia sprawy, która dotyczy bezpośredniego interesu ekonomicznego lub mienia podmiotu. Fakt, iż sąd orzekający musi „zmierzyć się” z tą sprawą i ocenić jej charakter nie uprawdopodabnia zarzutu naruszenia art. 2 Konstytucji na płaszczyźnie stanowienia prawa. Dlatego też zarzut na którym opiera się skarga konstytucyjna należy uznać za oczywiście bezzasadny w rozumieniu art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Do zarzutu naruszenia przez zaskarżony przepis konstytucyjnej zasady równości podstawowe znaczenia ma charakter kasacji, która nie może być uznana za odrębny i samodzielny, a zarazem konstytucyjny środek bezpośredniej ochrony praw majątkowych (por. postanowienie TK z 26 czerwca 2001 r., sygn. Ts 42/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 285). Ma to istotne znaczenie dla zakresu swobody ustawodawcy w ukształtowaniu instytucji kasacji oraz oceny zarzutu naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji przez zaskarżony przepis ustawy. Ocenę taką sformułował Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 6 października 2004 r., sygn. Sk 23/02, OTK ZU nr 9A/2004, poz. 89). Trybunał Konstytucyjny stwierdził m.in.: „Art. 392¹ § 1 k.p.c. nie narusza, w szczególności, zasady równego traktowania uczestników postępowań w sprawach o prawa majątkowe zarówno w sytuacjach, gdy wartość przedmiotu sporu jest niższa niż 10 000 złotych - gdzie w odniesieniu do wszystkich spraw (z wyłączeniem spraw o przyznanie lub wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego) kasacja nie przysługuje, jak i w odniesieniu do spraw o wyższej wartości przedmiotu sporu, gdzie - odpowiednio - kasacja przysługuje. Ustawodawca posłużył się tu - jako kryterium zróżnicowania - kryterium wartości przedmiotu sporu, które występuje w kodeksie postępowania cywilnego również jako kryterium różnicujące w innych regulacjach (dotyczących m.in. właściwości sądu lub trybu postępowania). Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że wybór tego kryterium mieści się w granicach swobody regulacyjnej ustawodawcy i koresponduje z charakterem kasacji jako środka nadzwyczajnego, służącego głównie ujednoliceniu orzecznictwa i kontroli orzeczeń sądów drugiej instancji w sprawach o szczególnym znaczeniu społecznym, np. dotyczących świadczeń emerytalnych i rentowych lub w sprawach o znacznej wartości przedmiotu sporu. (...)W odniesieniu do kwestii zgodności art. 392¹ § 1 k.p.c. z art. 32 ust. 1 Konstytucji, należy przypomnieć, że - zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego - z wyrażonej w art. 32 ust. 1 zasady równości wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kategorii). Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań (zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących). Jeżeli prawodawca różnicuje podmioty prawa, które charakteryzują się wspólną cechą istotną, to wprowadza odstępstwo od zasady równości. Takie odstępstwo nie musi automatycznie oznaczać naruszenia art. 32 ust. 1 (...). W wypadku ochrony praw majątkowych tego samego typu, ale o różnej wartości, dopuszczalnym kryterium zróżnicowania może być sama wartość prawa majątkowego, którego dotyczy sprawa sądowa i zgłoszone roszczenie procesowe. Jest to tym bardziej możliwe w odniesieniu do prawa wniesienia kasacji, która - jako taka - nie jest środkiem bezpośredniej ochrony praw majątkowych i koniecznym składnikiem prawa do sądu”.

W cytowanym wyroku Trybunał Konstytucyjny, stwierdzając zgodność art. 392¹ § 1 k.p.c., rozważył argumenty podnoszone w niniejszej skardze konstytucyjnej, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu w oparciu o art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Odnośnie wniosku skarżących o wstrzymanie wykonania prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Drawsku Pomorskim z 8 października 2002 r. (sygn. akt I C 352/00) należy stwierdzić, że Trybunał Konstytucyjny z urzędu bada czy w sprawie występują przesłanki wskazane w art. 50 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz czy konieczne jest wydanie postanowienia tymczasowego. Odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej czyni bezprzedmiotowym wydanie takiego postanowienia.

Mając powyższe na względzie należało orzec, jak w sentencji.