Money.plPrawoOrzecznictwo

Trybunał Konstytucyjny

Postanowienie z dnia 2004-06-04 - Ts 37/04
Repertorium:Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - do rejestrowania skarg konstytucyjnych podlegających wstępnemu rozpoznaniu.
Sygnatura:Ts 37/04
Tytuł:Postanowienie z dnia 2004-06-04
Publikacja w Z.U.Z.U. 2004 / 4B / 249

249

POSTANOWIENIE

z dnia 4 czerwca 2004 r.

Sygn. akt Ts 37/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Safjan

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Witolda Urbana w sprawie zgodności:

art. 118 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) oraz art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 3 marca 2004 r. pełnomocnik skarżącego zarzucił art. 118 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) oraz art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) niezgodność z zasadą równości wobec prawa.

Biorąc pod uwagę wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 26 czerwca 2002 r. (sygn. akt III AUa 1652/01), którym przyznano ostatecznie skarżącemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy oraz działając w oparciu o zaskarżone przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 30 sierpnia 2002 r. (znak PP 04698268/15) przyznał skarżącemu rentę za okres od 1 lipca 2000 r. do 31 grudnia 2002 r. wraz z odsetkami za okres od 27 lipca 2002 r. do 3 września 2002 r. Wniesione od powyższej decyzji odwołanie w zakresie wysokości odsetek Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił wyrokiem z 11 grudnia 2002 r. (sygn. akt XV 2034/02). Orzeczenie to zostało utrzymane w mocy przez wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10 lipca 2003 r. (sygn. akt III AUa 872/03), doręczony skarżącemu w dniu 25 października 2003 r.

Uzasadniając niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów pełnomocnik skarżącego wywodził, iż w ocenie Sądu Apelacyjnego treść art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uzasadnia tezę, iż ZUS nie ponosi odpowiedzialności za wynik postępowania sądowego w postaci obowiązku zapłaty odsetek od należnego świadczenia rentownego, zaś brzmienie art. 118 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pozwala uznać wyrok sądowy, rozstrzygający ostatecznie o przyznaniu renty, za ostatnią okoliczność niezbędną do wydania decyzji przez ZUS, od której liczy się 30 - dniowy termin do spełnienia świadczenia. Zdaniem pełnomocnika skarżącego, jeżeli uznamy za bezsporną zasadę wypływającą z art. 481 § 1 i 2 k.c., iż dłużnik który spóźnił się ze spełnieniem świadczenia zobowiązany jest do zapłaty odsetek chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności za które nie ponosi odpowiedzialności, to przyjąć należy, iż zaskarżone przepisy są sprzeczne z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

W dniu 8 listopada 2003 r. skarżący wystąpił z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 14 stycznia 2004 r. (sygn. akt I Co 2183/03) Sąd Rejonowy w Mysłowicach ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu, który został wyznaczony pismem Okręgowej Rady Adwokackiej w Katowicach z 2 lutego 2004 r., doręczonym pełnomocnikowi w dniu 5 lutego 2004 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 kwietnia 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej m.in. poprzez wskazanie, jakie z przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności zostało naruszone na skutek wydania powołanego w skardze rozstrzygnięcia oraz dokładne określenie sposobu tego naruszenia.

W nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie piśmie procesowym z 13 kwietnia 2004 r. wskazano na naruszenie „prawa do równego traktowania wszystkich wobec prawa”, wyrażonego w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Podtrzymując argumentację zawartą w skardze konstytucyjnej pełnomocnik skarżącego raz jeszcze odwołał się do wynikającego z art. 481 § 1 i 2 k.c. obowiązku zapłaty przez dłużnika odsetek w przypadku opóźnienia w spełnieniu świadczenia. Przepis art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który wyłącza obowiązek wypłaty przez ZUS odsetek w sytuacji, w której opóźnienie lub niewypłacenie świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności, narusza w ocenie pełnomocnika skarżącego, wskazaną powyżej zasadę, jako że przepis ten w praktyce oznacza, iż okolicznością za którą ZUS nie ponosi odpowiedzialności jest przegrany proces sądowy, a zatem wyłączony jest on od obowiązku zapłaty odsetek od daty, w której odmówił przyznania skarżącemu prawa do świadczenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi sformalizowany środek ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego wniesienie poprzedzone być winno spełnieniem szeregu przesłanek, stanowiących warunek sine qua non przekazania go do merytorycznego rozpoznania, a wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Podstawową przesłanką, której spełnienie legitymuje dopiero dany podmiot do wniesienia skargi konstytucyjnej jest wskazanie prawa lub wolności konstytucyjnej, do których naruszenia doszło poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność się kwestionuje. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK do wskazania tego prawa lub wolności zobligowana jest osoba występująca ze skargą.

W skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania skarżący podnosi, iż zastosowanie zaskarżonych przepisów doprowadziło do naruszenia zasady równości wynikającej z art. 32 Konstytucji. Dopuszczalność powoływania się na powyższy przepis Konstytucji jako na źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej była wielokrotnie przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego. W postanowieniu z 24 października 2001 r. (sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225), Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż wynikająca z art. 32 Konstytucji zasada równości stanowi samodzielnie jedynie zasadę ogólną, mającą charakter niejako prawa „drugiego stopnia”, tzn. przysługującego w związku z konkretnymi normami prawnymi, a nie w oderwaniu od nich - „samoistnie”. Teza ta znajduje swoje uzasadnienie w specyfice przyjmowanego na gruncie Konstytucji rozumienia „równości”, która nie ma charakteru abstrakcyjnego i absolutnego, ale „funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym, odniesiona być musi do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup)”. W związku z powyższym dopuszczalność powołania się w skardze konstytucyjnej na naruszenie zasady równości winna zostać ograniczona wyłącznie do przypadków, w których zostanie wskazane konkretne podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona.

Ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi nie wskazano wyraźnie żadnej konkretnej wolności lub prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym, w zakresie których doszło do naruszenia zasady równości.

Jednak szczegółowa analiza uzasadnienia skargi konstytucyjnej prowadzi do wniosku, że argumentacja dotycząca naruszenia przez zaskarżone przepisy art. 32 ust. 1 Konstytucji koncentruje się wokół zagadnień uregulowanych w art. 67 ust. 1 Konstytucji, a więc prawa do zabezpieczenia społecznego w ramach niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo.

Na istotę skargi konstytucyjnej składają się bowiem zarówno treści wyrażone w petitum jak i te, które zawarte są w uzasadnieniu do niego. Treść skargi konstytucyjnej, w tym zakres powołanych w niej wzorców konstytucyjnej kontroli, należy zatem oceniać całościowo - z uwzględnieniem kontekstu zarzutów zawartych w uzasadnieniu.

Jednakże nawet tego rodzaju rekonstrukcja wzorców konstytucyjnej kontroli nie pozwala na uznanie zarzutów za uzasadnione.

Przedstawione przez skarżącego zarzuty skierowane przeciwko art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie uzasadniają bowiem dostatecznie naruszenia zasady równości wynikającej z art. 32 Konstytucji w zakresie art. 67 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą (zob. przykładowo: orzeczenie z 9 marca 1988 r., U. 7/87, OTK ZU nr 1/1988; orzeczenie z 3 września 1966 r., K. 10/96, OTK ZU nr 4/1996, poz. 33; wyrok z 16 grudnia 1997 r., K. 8/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 70) zasada równości nakazuje jednakowe traktowanie podmiotów podobnych, nie zakazując jednocześnie przyjmowania zróżnicowanych rozwiązań prawnych wobec podmiotów różniących się pewnymi istotnymi cechami. Innymi słowy: tylko podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną mogą domagać się równego traktowania, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Oceniając daną regulację prawną z punktu widzenia zasady równości należy zatem rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotną, uzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa, biorąc dodatkowo pod uwagę zarówno treść, jak i cel danej regulacji prawnej.

Sytuacja podmiotów, których uprawnienie do uzyskania świadczenia pieniężnego wynika ze zobowiązania cywilnego i podmiotów, które to uprawnienie wywodzą bezpośrednio z przepisów prawa ubezpieczeń społecznych nie jest identyczna. Na odrębny charakter samego prawa ubezpieczeń społecznych w stosunku do prawa cywilnego wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z 29 października 1997 r. (sygn. akt II UKN 208/97, OSNAPiUS 1998/15, poz. 461), uzasadniając tezę zgodnie z którą: „Przepis art. 481 kc nie ma zastosowania w sprawach o prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego”. W dalszej części uzasadnienia powyższego wyroku SN wskazał jednoznacznie, iż „prawo do świadczeń z ubezpieczenia lub zaopatrzenia społecznego nie wynika z umowy ubezpieczenia uregulowanej w Kodeksie cywilnym, ze stosunku cywilno prawnego (..) lecz z ustawowego podlegania ubezpieczeniu (zaopatrzeniu) społecznemu, określonych w ustawach grup społecznych”.

Przewidziane w art. 481 k.c. prawo do odsetek ustawowych przysługuje w sytuacji opóźnienia świadczenia wynikającego ze zobowiązania cywilnoprawnego. Istniejący po stronie ZUS-u obowiązek wypłaty świadczenia w sytuacji zaistnienia przewidzianych w ustawie przesłanek takim świadczeniem nie jest. Skarżący we wniesionej skardze nie wykazał, dlaczego podmioty, które nie uzyskały w terminie przysługującego im świadczenia pieniężnego mającego swoje źródło w zobowiązaniu cywilnoprawnym i podmioty, które nie uzyskały należnego im, zgodnie z przepisami ustawy, świadczenia rentowego, należy traktować jako podmioty podobne. Nie uzasadnione także zostało, dlaczego zasada równości wymaga, aby w przypadku obu rodzajów świadczeń tak samo kształtować konsekwencje wynikające z nieuzyskania ich w przewidzianym prawem terminie. Tym samym nie można uznać, iż skarżący uprawdopodobnił naruszenie zasady równości, co uniemożliwia uznanie za spełnione przesłanek skargi konstytucyjnej.

Na marginesie należy podkreślić, że skarżący zarzucając art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych naruszenie art. 32 ust. 1 Konstytucji, odwołuje się wyraźnie do regulacji zawartej w art. 481 § 1 i 2 k.c. Kontrola konstytucyjności - co należy z całą mocą podkreślić - nie może jednak polegać na ocenie, a tym bardziej porównywaniu regulacji umiejscowionych na tym samym poziomie hierarchii normatywnej.

Niezależnie o powyższego wskazać należy, iż pomimo wezwania zarządzeniem sędziego TK skarżący nie wskazał, w jaki sposób drugi z zaskarżonych przepisów tj. art. 118 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS narusza zasadę równości. W związku z tym na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) za przesłankę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 118 ust. 1 i 3 zaskarżonej ustawy uznać należy nieuzupełnienie braków skargi konstytucyjnej w nakazanym terminie.

Biorąc powyższe pod uwagę należało orzec, jak w sentencji.

4

Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - inne orzeczenia:
dokumentpublikacja
Ts 93/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-02
 
Z.U. 2012 / 1B / 132
Ts 93/11   Postanowienie z dnia 2011-07-04
 
Z.U. 2012 / 1B / 131
Ts 9/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-15
 
Z.U. 2012 / 1B / 107
Ts 9/11   Postanowienie z dnia 2011-04-14
 
Z.U. 2012 / 1B / 106
Ts 85/11   Postanowienie z dnia 2011-12-05
 
Z.U. 2012 / 1B / 130
  • Adres publikacyjny: