210

POSTANOWIENIE

z dnia 17 maja 2004 r.

Sygn. akt Ts 32/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wiesław Johann

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jolanty Kowalskiej-Oszast w sprawie zgodności:

art. 50 ust. 3 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (Dz. U. Nr 84, poz. 948 ze zm.) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Jolanty Kowalskiej-Oszast z 26 lutego 2004 r. zarzucono, iż art. 50 ust. 3 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (Dz. U. Nr 84, poz. 948 ze zm.) jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w jakim narusza wyrażoną w tym przepisie zasadę ochrony praw nabytych przez to, że pozbawia pracownika prawa do odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia wynikającego z § 7 ust. 2 Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” z 4 stycznia 1999 r.

Skarżąca wskazała, iż zakład pracy, tj. „Polskie Koleje Państwowe” S.A. rozwiązał z nią umowę o pracę powołując się na przyczyny leżące po stronie pracodawcy, a określone w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Stosunek pracy rozwiązany został za uprzednim 6-miesięcznym, skróconym na wniosek skarżącej do 3 miesięcy - wypowiedzeniem.

Skarżąca podkreśliła, iż w związku ze skróconym okresem wypowiedzenia przysługiwało jej na podstawie § 7 ust. 2 Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”, prawo do odszkodowania za pozostałą część okresu wypowiedzenia, a nadto, na podstawie art. 48 oraz art. 49 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (Dz. U. Nr 84, poz. 948 ze zm.), prawo do jednorazowej odprawy pieniężnej.

Pracodawca wypłacił skarżącej jednorazową odprawę pieniężną, odmówił natomiast zapłaty za skrócony okres wypowiedzenia, powołując się w tej mierze na art. 50 ust. 3 in fine powołanej wyżej ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” oraz uchwałę Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 2003 r. (sygn. akt III PZP 4/2003), w myśl której odszkodowanie przewidziane w § 6 Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” jest innym świadczeniem z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu art. 50 ust. 3 ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”.

Rozpoznający z powództwa skarżącej sprawę o zapłatę odszkodowania Sąd Rejonowy w Lublinie wyrokiem z 2 lipca 2003 r. (sygn. akt VIIP 2275/02) zasądził na jej rzecz odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia podnosząc, iż § 6 oraz § 7 Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” przewidują dwa zupełnie różne odszkodowania w różnych sytuacjach prawnych. Ponadto, skoro prawo do odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia wynika jedynie z układu zbiorowego, to nie można uznać, że ustawa z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” wyłączałaby prawo do tego odszkodowania. Sąd pierwszej instancji podniósł, iż takie stanowisko byłoby sprzeczne z art. 9 § 2 kodeksu pracy.

W wyniku apelacji pozwanego pracodawcy, zarzucającego naruszenie prawa materialnego - art. 50 ust. 3 ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” i stojącego na stanowisku, iż powołana wyżej uchwała Sądu Najwyższego, mimo iż dotyczy § 6 Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” ma zastosowanie również do § 7 układu zbiorowego, Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z 27 listopada 2003 r. (sygn. akt VII Pa 1286/03) zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił. Sąd Okręgowy w Lublinie uznał, że odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia przewidziane w § 7 ust. 2 Ponadzakładowym Układzie Zbiorowym Pracy dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” jest innym świadczeniem w rozumieniu art. 50 ust. 3 ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” przez co pracownikom, którzy mają prawo do jednorazowej odprawy pieniężnej odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia nie przysługuje.

Zdaniem skarżącej art. 50 ust. 3 ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” wyłączył tylko i wyraźnie prawo pracownika do odprawy z art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), zastępując go prawem do jednorazowej odprawy (korzystniejszej dla pracownika) z art. 48 i 49 ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”. Mając na uwadze specyficzne dla prawa pracy rozumienie źródeł tego prawa oraz zasad prawa pracy (art. 9 i 18 k.p.), zdaniem skarżącej, niedookreślona dalsza treść przepisu art. 50 ust. 3 ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (odnoszącego się pośrednio do materii objętych treścią stosunku pracy) może mieć odniesienie wyłącznie do przepisów powszechnie obowiązujących. W żadnym natomiast przypadku nie może ingerować w normatywne postanowienia układu zbiorowego dotyczące treści (praw i obowiązków pracownika i pracodawcy) stosunku pracy. Poza sprawami uregulowanymi przepisami prawa pracy w sposób bezwzględnie obowiązujący, układ zbiorowy wprowadzić może odstępstwo od wszystkich przepisów prawa pracy.

Postanowienia zamieszczone w aktach wymienionych w § 2 art. 9 k.p., a więc między innymi w układach zbiorowych pracy, są źródłem praw i obowiązków podmiotów objętych ich treścią. Jakkolwiek obowiązują, jak w przypadku PKP, w konkretnych zakładach pracy, wobec czego nie są źródłami prawa powszechnie obowiązującego, ale z mocy art. 9 § 1 k.p. stanowią podstawę regulacji praw i obowiązków stron w stosunkach pracy, tak jak normy prawne mające rangę ustawową.

Zdaniem skarżącej art. 50 ust. 3 ustawy z 8 września 2000 r. ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”, w zakresie w jakim może ingerować i zmieniać na niekorzyść pracownika postanowienia układu zbiorowego i to tak dalece, że pozbawia objętego nim pracownika nabytego prawa do odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia, uznać należy za niezgodny z art. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Przedstawiony w skardze konstytucyjnej zarzut naruszenia praw nabytych należy uznać za oczywiście bezzasadny. Art. 48 oraz 49 ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” wprowadził prawo pracownika do uzyskania jednorazowej odprawy pieniężnej w przypadku rozwiązania z nim stosunku pracy. Pracownik nie jest wszakże zobligowany do korzystania tego prawa. Kwestionowany przez skarżącą art. 50 ust. 3 nie pozbawia więc pracownika uprawnień, jakie przysługują mu w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Pracownik zachowuje bowiem prawo wyboru jednego ze świadczeń. Decydując się na wybór odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia, pracownik, nie może jednocześnie korzystać z prawa do jednorazowego odszkodowania przewidzianego w art. 48 i 49 ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”.

Ustawodawca, wprowadzając ze względów socjalnych określone uprawnienie do otrzymania przez zwalnianego pracownika świadczenia pieniężnego może warunkować otrzymanie tego świadczenia od rezygnacji z uzyskania przez tego pracownika innych świadczeń. Zarzut naruszenia w ten sposób praw słusznie nabytych jest oczywiście bezzasadny, o ile prawo do wyboru świadczenia pozostawione zostaje w gestii samego pracownika. Regulacje ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” nie obligują pracownika do przyjęcia jednorazowej odprawy przewidzianej w jej art. 48 i 49. Może on z tej odprawy zrezygnować zachowując uprawnienie do innych świadczeń z tytułu rozwiązania stosunku pracy, w tym odszkodowania za skrócenie okresu wypowiedzenia.

Bezzasadny jest także zarzut skarżącej, jakoby art. 50 ust. 3 ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” zmieniał postanowienia Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”. Sensem normatywnym tego przepisu jest jedynie zasada alternatywnego charakteru jednorazowej odprawy przysługującej na podstawie art. 48 i 49 ustawy, w stosunku do innych świadczeń przysługujących pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, a wynikających z uregulowań szczególnych.

Art. 50 ust. 3 ustawy nie zawęża więc uprawnień skarżącej wynikających z Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”, ogranicza natomiast faktyczną możliwość korzystania z jednorazowej odprawy przewidzianej w art. 48 i 49 ustawy, wykluczając możliwość zbiegu świadczeń. Jak już wspomniano, pracownik chcąc zrealizować nabyte przez niego prawo do odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia, może to uczynić mając jednocześnie świadomość, iż nie może wówczas jednocześnie korzystać z odprawy przewidzianej w art. 48 i 49 ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”. W żadnym przypadku nie można wszakże wówczas twierdzić, iż poprzez wprowadzenie przez ustawę o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” nowego uprawnienia pracownika do otrzymania owej jednorazowej odprawy, doszło do naruszenia praw wcześniej nabytych. Należy bowiem raz jeszcze podkreślić, iż to pracownik decyduje, z których uprawnień chce skorzystać.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało orzec, jak w sentencji.

4