189

POSTANOWIENIE

z dnia 27 lutego 2004 r.

Sygn. akt Ts 136/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Safjan

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jacka Kasprowicza o stwierdzenie zgodności:

- art. 107 ust. 1a pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 60 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

- art. 78 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) z art. 60 i art. 32 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

- art. 79 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Jacka Kasprowicza z 27 czerwca 2003 r. zarzucono, iż przepis art. 107 ust. 1a pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) w zakresie, w jakim wyłącza spod kognicji Naczelnego Sądu Administracyjnego decyzję organu wojskowego o zwolnieniu żołnierza zawodowego ze stanowiska służbowego jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 60 Konstytucji. Skarżący kwestionuje także konstytucyjność art. 78 ust. 2 pkt 2 oraz art. 79 ust. 4 i 5 wspomnianej ustawy, a jako wzorce kontroli wskazuje art. 60, art. 32 ust. 2, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Zdaniem skarżącego art. 107 ust. 1a pkt 2 zaskarżonej ustawy pozbawia wszystkich żołnierzy zawodowych prawa do sądu, w sytuacji, gdy zostaną oni zwolnieni ze stanowiska i przeniesieni do dyspozycji dowódcy jednostki wojskowej podlegającej rozformowaniu. W takiej sytuacji brak jest również ustawowych kryteriów określających zasady przenoszenia żołnierzy do jednostek podlegających rozformowaniu, co narusza zasadę równości. Ponadto skarżący wskazuje, iż żołnierze przeniesieni do jednostek podlegających rozformowaniu zostali pozbawieni prawa do służby, w odróżnieniu od żołnierzy przeniesionych do innych jednostek. Decyzje wymienione w art. 107 ust. 1a nie podlegają kognicji NSA, choć są związane z dostępem do służby publicznej na jednakowych zasadach. Skarżący podkreśla też, że nie istnieje żaden skuteczny tryb usunięcia tych decyzji z obrotu prawnego. Zdaniem skarżącego, pomimo iż Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 9 czerwca 1998 r., sygn. K. 28/97 stwierdził zgodność z Konstytucją art. 107 ust. 1a zaskarżonej ustawy, istnieje potrzeba poddania tego przepisu ponownej kontroli. W cytowanym wyroku Trybunał Konstytucyjny nie odniósł się, bowiem do dopuszczalności przeniesienia żołnierzy zawodowych do dyspozycji dowódcy jednostki w celu zwolnienia ze służby. Ponadto Trybunał Konstytucyjny w tym wyroku błędnie zinterpretował zasadę proporcjonalności. Skarżący zarzucił również naruszenie konstytucyjnej zasady równości przez art. 78 ust. 2 pkt 2 w zestawieniu z art. 78 ust. 2 pkt 1 zaskarżonej ustawy. Na gruncie art. 78 ust. 2 pkt 2 ustawy nie ma mowy o prawie do odmowy przyjęcia stanowiska, a postępowanie w sprawie wypowiedzenia stosunku służbowego jest niejawne i toczy się bez udziału strony. W związku z powyższym art. 78 ust. 2 pkt 2 przedmiotowej ustawy powinien zostać uzupełniony o dyspozycję, w myśl której do żołnierzy przeniesionych do dyspozycji dowódcy jednostki wojskowej podlegającej rozformowaniu stosuje się ust. 2 pkt 1. Brak takiej dyspozycji powoduje, iż dopuszczalne jest zwolnienie ze służby żołnierza, który nigdy nie odmówił przyjęcia stanowiska, a wcześniej uzyskiwał wysokie oceny z wykonywania zadań służbowych. Sytuacja taka narusza, zdaniem skarżącego, art. 60 w związku z art. 32 ust. 2 Konstytucji. Skarżący wskazuje też, że poza jakąkolwiek kontrolą sądu pozostaje data zwolnienia żołnierza z zawodowej służby wojskowej, co wynika z interpretacji art. 79 ust. 1-5 zaskarżonej ustawy dokonanej w wyroku NSA z 24 lutego 2003 r. Data zwolnienia powinna być określona w decyzji o zwolnieniu ze służby i przeniesieniu do rezerwy, nie może zaś być określona w decyzji o wypowiedzeniu stosunku służbowego. W piśmie procesowym złożonym 29 września 2003 r. skarżący podkreślił, że ostatecznym rozstrzygnięciem w jego sprawie jest wyrok NSA z 24 lutego 2003 r. (sygn. akt II SA 1450/02), zdeterminowany normatywnie przez wyrok tegoż sądu z 19 grudnia 2000 r. (sygn. akt II SA 2552/00). Skarżący nie mógł wnieść skargi konstytucyjnej po wydaniu tego ostatniego wyroku, gdyż ze względu na jego kasacyjny charakter byłaby ona przedwczesna. Zdaniem skarżącego również przedwczesna byłaby skarga konstytucyjna wniesiona po wydaniu postanowienia NSA z 26 kwietnia 2002 r. (sygn. akt II SA 600/02), gdyż dopiero w wyroku z 24 lutego 2003 r. NSA skontrolował legalność wypowiedzenia stosunku służbowego.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. Decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 czerwca 1999 r. (nr - 256/Kadr) skarżący został zwolniony z zajmowanego stanowiska służbowego i przeniesiony do dyspozycji Dowódcy Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych (MSWiA). Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją Ministra z 9 sierpnia 1999 r. (nr 201-551-99). Skarga na powyższą decyzję została odrzucona postanowieniem NSA z 3 kwietnia 2000 r. (sygn. akt II SA 376/00). Decyzją z 10 marca 2000 r. (nr - 152/Kadr) nastąpiło wypowiedzenie skarżącemu stosunku służbowego. Na skutek odwołania skarżącego decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 14 czerwca 2000 r. (nr 306-993-2000) nastąpiło uchylenie zaskarżonej decyzji w części dotyczącej biegu terminu wypowiedzenia stosunku służbowego oraz stwierdzenie, że zwolnienie z zawodowej służby wojskowej nastąpi w ostatnim dniu dziewięciomiesięcznego okresu wypowiedzenia, który biegnie od pierwszego dnia miesiąca, po miesiącu, w którym nastąpiło wypowiedzenie. W pozostałym zakresie decyzja została utrzymana w mocy. Na skutek skargi J. Kasprowicza wyrokiem NSA z 19 grudnia 2000 r. (sygn. II SA 2552/00) nastąpiło uchylenie wskazanej wyżej decyzji z 14 czerwca 2000 r. W uzasadnieniu NSA stwierdził, iż w decyzji nie uzasadniono, czy rzeczywiście wypowiedzenie stosunku służbowego spowodowane zostało brakiem wyznaczenia na inne stanowisko służbowe. Decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 stycznia 2001 r. (nr - 72/Kadr) zwolniono skarżącego z zawodowej służby wojskowej i przeniesiono do rezerwy. Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją z 30 maja 2001 r. (nr 402-1218-2001). Skarga na powyższą decyzję została odrzucona postanowieniem NSA z 26 kwietnia 2002 r. (sygn. akt II SA 600/02). W uzasadnieniu NSA wskazał, iż tylko decyzja o wypowiedzeniu stosunku służbowego jest decyzją w sferze zewnętrznej, natomiast rozkaz o zwolnieniu podejmowany jest na użytek wewnętrzny i nie podlega kontroli sądowej. Wyrokiem z 24 lutego 2003 r. (sygn. II SA 1450/02) NSA oddalił skargę na decyzję z 25 stycznia 2001 r. w przedmiocie wypowiedzenia stosunku zawodowej służby wojskowej. Zdaniem NSA wydanie zaskarżonej decyzji zostało poprzedzone ustaleniem, że brak jest możliwości wyznaczenia skarżącego na inne stanowisko służbowe. Decyzja została więc wydana zgodnie z dyspozycją art. 78 ust. 2 pkt 2 zaskarżonej ustawy.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być jedynie taki akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych wolnościach, prawach albo obowiązkach skarżącego. Kwestionowany art. 107 ust. 1a pkt 2 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych stanowił natomiast podstawę prawną decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 czerwca 1999 r. (nr 256/Kadr) o zwolnieniu z zajmowanego stanowiska służbowego i przeniesieniu do dyspozycji dowódcy Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych (MSWiA), a następnie decyzji z 9 sierpnia 1999 r. (nr 201-551-99) utrzymującej w mocy zaskarżoną decyzję i wreszcie postanowienia NSA z 3 kwietnia 2000 r. (II SA 376/00) odrzucającego skargę na powyższą decyzję. Zaskarżony przepis nie stanowił jednak podstawy prawnej żadnej z późniejszych decyzji organów wojskowych dotyczących wypowiedzenia stosunku służbowego i zwolnienia z zawodowej służby wojskowej, nie był też podstawą prawną powołanego jako ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie wyroku NSA z 24 lutego 2003 r. (sygn. II SA 1450/02).

Nie można zgodzić się z twierdzeniami skarżącego, że w późniejszych orzeczeniach NSA, a mianowicie w wyroku NSA z 19 grudnia 2000 r. (sygn. II SA 2552/00) oraz w wyroku z 24 lutego 2003 r. (sygn. II SA 1450/02), art. 107 ust. 1a pkt 2 ustawy został zastosowany bez jego wskazania. Przedmiotem obu wyroków oraz decyzji, które podlegały kontroli NSA była zgodność z prawem wypowiedzenia stosunku służbowego. Z powyższego wynika, iż skargę konstytucyjną w przedmiocie art. 107 ust 1a pkt 2 ustawy skarżący mógł złożyć w terminie określonym w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, liczonym od daty doręczenia mu wyroku NSA z 3 kwietnia 2000 r. W chwili obecnej skarga konstytucyjna w tym zakresie jest niedopuszczalna.

Należy zatem uznać, że skarga konstytucyjna w zakresie zbadania konstytucyjności art. 107 ust. 1a pkt 2 ustawy o służbie wojskowej nie odpowiada warunkom formalnym, tj. została złożona po ewidentnym przekroczeniu terminu wskazanego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

Na marginesie należy podkreślić, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 9 czerwca 1998 r., sygn. K. 28/97 (OTK ZU nr 4/1998, poz. 50) dokonał oceny konstytucyjności art. 107 ust. 1a pkt 2 zaskarżonej ustawy, stwierdzając, iż przepis ten jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Zgodność z Konstytucją zaskarżonego przepisu potwierdził też Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 14 grudnia 1999 r., sygn. SK 14/98 (OTK ZU nr 7/1999, poz. 163) oraz w wyroku z 25 lutego 2002 r., sygn. SK 29/01 (OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 5).

Zarzut naruszenia przez art. 78 ust. 2 pkt 2 zaskarżonej ustawy zasady równości wobec prawa w zakresie dostępu do służby publicznej należy natomiast uznać za oczywiście bezzasadny. Skarżący formułuje ten zarzut w oparciu o zróżnicowanie sytuacji prawnej żołnierzy zawodowych, o których mowa w art. 78 ust. 2 pkt 1 i w art. 78 ust. 2 pkt 2 ustawy. Trudno jednak uznać, że odmienne podstawy wypowiedzenia stosunku służbowego - w pierwszej sytuacji dwukrotna odmowa przyjęcia równorzędnego lub wyższego stanowiska, w drugiej rozformatowanie jednostki wojskowej i brak możliwości wyznaczenia na inne stanowisko służbowe - prowadzą do niekonstytucyjnego zróżnicowania w zakresie dostępu do służby publicznej żołnierzy zawodowych. Obie kategorie żołnierzy zawodowych znajdują się w odmiennej sytuacji, co uzasadnia ich zróżnicowanie. Zgodnie z orzecznictwem TK osoby znajdujące się w takiej samej sytuacji należy traktować tak samo, a osoby znajdujące się w sytuacji odmiennej należy traktować odmiennie (por. orzeczenie z 9 marca 1988 r., sygn. U. 7/87 (OTK w 1988 r., poz. 1). Ustawodawca może bowiem różnicować podmioty podobne, jeżeli jest ono racjonalne, wymaga tego interes, któremu ma służyć zróżnicowanie, różnicowanie to znajduje podstawę w zasadach konstytucyjnych. Sam fakt zróżnicowania pozycji prawnej żołnierzy zawodowych, o których mowa w art. 79 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy, nie uzasadnia jeszcze naruszenia zasady równości w zakresie dostępu do służby cywilnej.

W odniesieniu do art. 78 ust. 2 pkt 2 ustawy skarżący podnosi też, że przepis ten powinien zawierać unormowania zabezpieczające przed bezzasadnym przenoszeniem do dyspozycji dowódcy jednostki podlegającej rozformowaniu. Zarzut braku unormowania, jako zarzut zaniechania prawodawczego, nie może zasadniczo stanowić przedmiotu skargi konstytucyjnej.

Również zarzut naruszenia przez art. 79 ust. 4 i 5 zaskarżonej ustawy prawa do sądu oraz zamknięcia drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw należy uznać za oczywiście bezzasadny. Kwestionowany przepis reguluje bowiem jedynie długość okresu wypowiedzenia oraz bieg terminu wypowiedzenia stosunku służbowego, nie odnosi się natomiast ani bezpośrednio, ani pośrednio do możliwości dochodzenia praw na drodze sądowej. Na uwagę zasługuje fakt, że przepis art. 79 ust. 4 i 5 zaskarżonej ustawy stanowił podstawę prawną - uznanego w niniejszej sprawie za ostateczne rozstrzygnięcie - postanowienia NSA z 24 lutego 2003 r. (sygn. II SA 1450/02) oddalającego skargę skarżącego w przedmiocie wypowiedzenia stosunku zawodowej służby wojskowej. Trudno zatem uznać, że regulacja art. 79 ust. 4 i 5 zaskarżonej ustawy w jakimkolwiek stopniu ogranicza, a tym bardziej zamyka drogę sądową dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Z powyższych względów należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

4