183

POSTANOWIENIE

z dnia 26 lutego 2004 r.

Sygn. akt Ts 119/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Mączyński

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ludgardy i Mieczysława Buchwald w sprawie zgodności:

art. 393⁵ i art. 393³ § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 77 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

Zdaniem skarżących art. 393⁵ i art. 393³ § 1 pkt 3 k.p.c. spowodowały powszechną praktykę sądów drugiej instancji odrzucania skarg kasacyjnych prawidłowo sporządzonych. Skarżący podnoszą, że przepisy kodeksu postępowania cywilnego precyzują prawo do sądu, jako prawo wystąpienia do sądu obu instancji, a w ściśle określonych przypadkach, jako prawo do wniesienia kasacji. Za szczególnie naganną uznają skarżący możliwość dokonywania przez sąd drugiej instancji oceny dopuszczalności złożenia kasacji i ustalanie jej zasadności. Prowadzi to, ich zdaniem, do naruszenia art. 77 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Skarżący złożyli kasację od postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z 18 czerwca 2002 r. Kasacja ta została odrzucona postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 15 listopada 2002 r. ze względu na braki formalne polegające na niewskazaniu okoliczności, o których mowa w art. 393 k.p.c. Zażalenie na powyższe postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 2003 r. W postanowieniu tym Sąd Najwyższy wskazał m.in., że okoliczności, o których mowa w art. 393 § 1 i 2 k.p.c. są odrębne od podstaw kasacji. Obojętne jest miejsce przedstawienia tych okoliczności w skardze kasacyjnej, muszą być one jednak przedstawione tak, by sąd nie musiał się ich domyślać, najlepiej jako odrębny element pisma procesowego. Skarga kasacyjna Ludgardy i Mieczysława Buchwald w ogóle nie zawierała przytoczenia okoliczności, o których mowa wyżej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zarzut uniemożliwienia przez zaskarżone przepisy rozpoznania prawidłowo sporządzonych kasacji opiera się na błędnym odczytaniu treści art. 393³ § 1 pkt 3 w zw. z art. 393 k.p.c. W myśl pierwszego z tych przepisów wymogiem formalnym skargi kasacyjnej jest wskazanie okoliczności, o których mowa w art. 393 k.p.c. Tak więc skarga kasacyjna, która tego wymogu nie spełnia, nie jest prawidłowo sporządzona. W szczególności za prawidłowo sporządzoną skargę kasacyjną nie może być uznana skarga, która poprzestaje na przytoczeniu podstaw kasacji. Wbrew twierdzeniom skarżących sąd drugiej instancji nie poddaje swemu osądowi zasadności skargi kasacyjnej. Sąd bada jedynie, czy w skardze kasacyjnej wskazano okoliczności, o których mowa w art. 393 k.p.c., nie ocenia natomiast zasadności twierdzeń mających uzasadniać spełnienie tych okoliczności. Ocenę tę przeprowadza dopiero Sąd Najwyższy w ramach przedsądu. Z powyższego wynika, że zarzut skarżących jest oczywiście bezzasadny.

Prawo do kasacji nie jest prawem konstytucyjnym, dlatego też ustawodawca dysponuje określonym stopniem swobody w jego kształtowaniu, wprowadzaniu ograniczeń oraz formułowaniu wymogów, jakie skarga kasacyjna powinna spełniać (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2000 r., sygn. SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143). W związku z powyższym sam zarzut wprowadzenia wymogów formalnych dla skargi kasacyjnej nie może uzasadniać niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów, ani naruszenia praw skarżących. Wskazany w skardze konstytucyjnej art. 77 Konstytucji jest nieadekwatnym wzorcem dla oceny zgodności z Konstytucją zaskarżonych unormowań. Przepis ten, w ust. 2, formułuje zakaz zamykania drogi sądowej. W przypadku dochodzenia ochrony wolności i praw konstytucyjnych zakaz ten ma charakter bezwzględny (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 maja 2000 r., sygn. K 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109). Art. 77 ust. 2 wraz z art. 45 Konstytucji składa się na konstytucyjną regulację podmiotowego prawa do sądu (czyli prawa do rozpoznania sprawy w odpowiednio ukształtowanym postępowaniu przed sądem). W niniejszej sprawie nie doszło do zamknięcia drogi sądowej, co więcej zamknięcie tej drogi przez art. 393⁵ i 393³ § 1 pkt 3 k.p.c. nie jest w ogóle możliwe. Zaskarżone przepisy nie regulują dostępu do sądu, nie mogą więc być kwestionowane z punktu widzenia art. 77 ust. 2 Konstytucji. Skarżący dochodzili ochrony swych praw przed sądem w dwuinstancyjnym postępowaniu i tym samym zrealizowali swe prawo dostępu do sądu z art. 77 ust. 2 oraz prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego w pierwszej instancji z art. 78 Konstytucji. Prawo dostępu do Sądu Najwyższego po wyczerpaniu dwuinstancyjnego toku postępowania nie mieści się w zakresie podmiotowym konstytucyjnego prawa do sądu.

W świetle uregulowań konstytucyjnych ustawodawca nie ma obowiązku wprowadzania instytucji kasacji. Jeżeli jednak decyduje się na jej wprowadzenie, przepisy dotyczące kasacji powinny być zgodne z zasadami konstytucyjnymi i w tym zakresie mogą podlegać kontroli konstytucyjności (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 10 sierpnia 2001 r., sygn. Ts 58/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 207). Warunkiem przeprowadzenia takiej kontroli jest jednak wskazanie adekwatnych wzorców konstytucyjnych, a w przypadku skargi konstytucyjnej - wskazanie konstytucyjnych wolności i praw, które zostały naruszone ostatecznym orzeczeniem opartym na zaskarżonym przepisie. W niniejszej skardze konstytucyjnej wymóg ten nie został spełniony, dlatego uzasadniona jest odmowa nadania jej dalszego biegu.

2