64

POSTANOWIENIE

z dnia 14 stycznia 2004 r.

Sygn. akt Ts 126/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Ciemniewski

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej „MONA” Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 16g ust. 2 i ust. 10 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.), w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 listopada 1999 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. Nr 95, poz. 1101) z art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 8 lipca 2003 r. pełnomocnik skarżącej zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 16g ust. 2 i ust. 10 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: zaskarżona ustawa), w brzmieniu nadanym temu przepisowi przez art. 1 pkt 6 ustawy z 20 listopada 1999 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W ocenie skarżącej zaskarżone przepisy naruszają prawo do funkcjonowania i prowadzenia działalności gospodarczej w zaufaniu do Państwa oraz do stabilnego i bezpiecznego prawa. Powyższe prawa wywodzi skarżąca z treści art. 2 Konstytucji. Ponadto w jej ocenie art. 16g ust. 2 i ust. 10 zaskarżonej ustawy naruszają prawo do prowadzenia działalności gospodarczej bez dyskryminacji w życiu gospodarczym (art. 32 Konstytucji).

Skarga sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny. Decyzją z 28 lutego 2002 r. Inspektora Kontroli Skarbowej w Urzędzie Kontroli Skarbowej w Białymstoku (nr UKS.DS.I/10-431-497/13/01/1) określone zostało należne od skarżącej zobowiązanie podatkowe w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych za 2000 r., jak również zaległość podatkowa w tym podatku wraz z odsetkami za zwłokę. W uzasadnieniu tej decyzji organ skarbowy stwierdził, że skarżąca zawyżyła koszty uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z odpisów amortyzacyjnych od nabytych aportów, w postaci zorganizowanej części innych firm. Powołując się na art. 16g ust. 1 i ust. 2 zaskarżonej ustawy, organ skarbowy ustalił, że wartość początkowa wniesionych firm jest ujemna, nie zaś - jak przyjęła skarżąca - dodatnia. Decyzją Izby Skarbowej w Białymstoku z 5 czerwca 2002 r. (nr IS.ZPB/4218-9/02) decyzja organu I instancji została utrzymana w mocy. Odwołując się do treści art. 16g ust. 2 i ust. 10 zaskarżonej ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2000 r., organ odwoławczy stwierdził, że w decyzji prawidłowo przyjęto sposób wyliczenia wartości początkowej firmy skarżącej, przyjmując wyłącznie składniki mienia znajdujące się po stronie aktywów. Zaskarżona ustawa, w brzmieniu obowiązującym w 2000 r., nie pozwalała bowiem na uwzględnianie przejętych przez skarżącą zobowiązań. Skarga skarżącej na powyższe rozstrzygnięcie została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 marca 2003 r. (sygn. akt SA/Bk 890/02). Sąd podzielił argumentację organów skarbowych, uznając, że ocena wartości początkowej spółki powstałej w wyniku wniesienia aportów w postaci zorganizowanej części dwóch firm, przeprowadzona być winna wedle unormowań art. 16g ust. 2 i ust. 10 zaskarżonej ustawy.

Uzasadniając stawiane zarzuty, skarżąca podkreśliła znaczenie dokonanej w 1999 r. (z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2000 r.) nowelizacji zaskarżonej ustawy. Zmiana ta - zdaniem skarżącej - doprowadziła do zniekształcenia ustalanej wartości rynkowej nabywanego w formie aportu przedsiębiorstwa lub jego części. Prowadzi ona w konsekwencji do dyskryminowania spółek nabywających środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne jako jeden ze składników przedsiębiorstwa wnoszonego w postaci wkładu niepieniężnego. Argumentem na rzecz wadliwości kwestionowanej regulacji ma być również - wskazywana przez skarżącą - ponowna jej zmiana, dokonana ustawą z 9 czerwca 2000 r., z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2001 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 25 sierpnia 2003 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej, przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób - jej zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy.

W odpowiedzi na powyższe zarządzenie, pełnomocnik skarżącej, w piśmie z 3 września 2003 r. powtórzył zarzuty dotyczące naruszenia przez przepisy zaskarżonej ustawy zasad wywodzonych z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, albowiem nie spełnia ona przesłanek dopuszczalności występowania z tego rodzaju środkiem ochrony wolności i praw.

Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, przed ich naruszeniem zaistniałym wskutek zastosowania wobec skarżącego zakwestionowanych w skardze przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony, nałożył ustawodawca na skarżącego obowiązek sprecyzowania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób - jego zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze konstytucyjnej unormowania (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku jest jednym z warunków nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Należy podkreślić, że dopełnienie wymogu, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, służy realizacji kilku celów. Przede wszystkim umożliwia zweryfikowanie uprawnienia skarżącego do występowania z tym środkiem prawnym. Tylko bowiem podmiot będący adresatem konkretnego, wskazanego w skardze prawa lub wolności, jest upoważniony do wszczynania postępowania w sprawie kontroli przepisów, wobec których formułowany jest zarzut ich niekonstytucyjności. Ponadto, wskazanie w skardze konstytucyjnej rodzaju naruszonych praw lub wolności pozwala na stwierdzenie, czy wnoszący skargę jest w istocie podmiotem, którego prawa doznały niedozwolonego ograniczenia. To zaś, w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji, przesądza o legitymacji skarżącego do inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Właściwe wykonanie omawianego w tym miejscu obowiązku przesądza wreszcie również problem układu odniesienia, jaki przyjąć winien Trybunał Konstytucyjny kontrolując zakwestionowane w skardze unormowania. Należy podkreślić, że podmiotem wyznaczającym ten układ musi być sam skarżący, nie jest natomiast możliwe zastępowanie go w tym zakresie przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. Przeszkodą dla uzupełniania lub modyfikowania konstytucyjnego wzorca kontroli przepisów jest zasada wyrażona w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, zgodnie z którą Trybunał orzekając jest związany granicami skargi konstytucyjnej. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną układem odniesienia kontroli przepisów w niej zakwestionowanych mogą być wyłącznie takie unormowania Konstytucji, które wyrażają konkretne podmiotowe prawa przysługujące skarżącemu. Precyzując rodzaj tych praw, jak i sposób ich naruszenia przez zaskarżone unormowanie, otwiera skarżący drogę do merytorycznej jego kontroli, prowadzonej w świetle wskazanych w skardze przepisów Konstytucji.

Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny uważa za stosowne stwierdzić, że zawartemu w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nakazowi orzekania w granicach skargi konstytucyjnej towarzyszy norma gwarancyjna zawarta w art. 48 ust. 1 tej ustawy. Nakazuje ona sporządzenie skargi konstytucyjnej przez adwokata lub radcę prawnego, co ma zapewnić skarżącemu, nawet w przypadku skomplikowanych stanów prawnych, sformułowanie problemów konstytucyjnych poddanych osądowi Trybunału Konstytucyjnego w sposób odpowiadający wymogom ustawowym.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, omówiony wyżej wymóg ustawowy nie został w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej spełniony. Precyzując zarzut niekonstytucyjności art. 16g ust. 2 i ust. 10 zaskarżonej ustawy, skarżąca koncentruje się na zasadach wyrażonych w art. 2 i art. 32 Konstytucji. W szczególności podnosi zarzut naruszenia zasady zaufania do Państwa i prawa, jak również zasady równości. Argumentacja ta powtórzona została następnie w piśmie skarżącej z 3 września 2003 r. Należy w związku z tym zauważyć, że takie określenie rodzaju konstytucyjnych praw, naruszonych kwestionowaną regulacją nie może być uznane za wystarczające wykonanie obowiązku, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie skargi konstytucyjnej wielokrotnie podkreślano już ograniczoną dopuszczalność traktowania zasad wyrażonych w art. 2 oraz w art. 32 Konstytucji za układ odniesienia kontroli przepisów kwestionowanych za pomocą tego środka prawnego. Trybunał Konstytucyjny wskazywał przy tej okazji, że konstruowanie wzorca kontroli z powyższych zasad możliwe byłoby pod warunkiem doprecyzowania przez skarżącego, w zakresie jakich konkretnych praw podmiotowych, wyrażonych w przepisach konstytucyjnych, zasady te doznały niedozwolonego uszczerbku lub ograniczenia. Zarówno więc zasady wywodzone z formuły demokratycznego państwa prawnego, jak i zasada równości wobec prawa służyć mogą jako układ odniesienia kontroli kwestionowanych przepisów dopiero wówczas, gdy zostają one odniesione do treści konkretnych chronionych konstytucyjnie wolności i praw. Tym samym, w skardze konstytucyjnej konieczne jest wskazanie w charakterze wzorca tych przepisów konstytucyjnych, które dają podstawę dla wyinterpretowania podmiotowych praw jednostki, naruszonych kwestionowaną regulacją (por. postanowienia TK z: 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 47/98, OTK ZU nr I(30)/1999, poz. 41; 17 czerwca 1998 r., sygn. Ts 48/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 59; 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 46/98, OTK ZU nr I(30)/1999, poz. 40; 3 listopada 1998 r., sygn. Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 1 marca 1999 r., sygn. Ts 57/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 72; 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225 oraz 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). W skardze niniejszej tego rodzaju odniesienie zasad wywodzonych z art. 2 i art. 32 Konstytucji do konkretnego prawa skarżącej, naruszonego zaskarżonymi przepisami, nie nastąpiło.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.

4