Money.plPrawoOrzecznictwo

Trybunał Konstytucyjny

Postanowienie z dnia 2003-12-29 - Ts 137/03
Repertorium:Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - do rejestrowania skarg konstytucyjnych podlegających wstępnemu rozpoznaniu.
Sygnatura:Ts 137/03
Tytuł:Postanowienie z dnia 2003-12-29
Publikacja w Z.U.Z.U. 2004 / 2B / 134

134

POSTANOWIENIE

z dnia 29 grudnia 2003 r.

Sygn. akt Ts 137/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Mieczysława Wochenia w sprawie zgodności:

art. 113 § 1, art. 116 oraz art. 3935 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 23 lipca 2003 r. zakwestionowano zgodność art. 113 § 1, art. 116 oraz art. 3935 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 8 maja 2002 r. (sygn. akt I C 297/01) Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim odmówił zwolnienia skarżącego od kosztów wpisu od apelacji. Zażalenie na powyższe postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 czerwca 2002 r. (sygn. akt I ACz 548/02). Ponieważ wpis od apelacji nie został przez skarżącego uiszczony, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim postanowieniem z 21 sierpnia 2002 r. (sygn. akt I C 297/01) odrzucił apelację skarżącego. Zażalenie na powyższe postanowienie zostało oddalone przez Sąd Apelacyjny w Łodzi postanowieniem z 19 lutego 2003 r. (sygn. akt I ACz 159/03). Następnie skarżący wystąpił z kasacją, która została odrzucona postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 17 kwietnia 2003 r. (sygn. akt I ACz 159/03), doręczonym skarżącemu 28 kwietnia 2003 r. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Apelacyjny wskazał na art. 392 k.p.c., zgodnie z którym kasacja służy jedynie w przedmiocie odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania - kończących postępowanie w sprawie, gdy tymczasem zaskarżone postanowienie sądu I instancji dotyczyło odrzucenia apelacji.

Uzasadniając niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów skarżący wskazał, iż skoro na mocy art. 113 § 1 k.p.c., po przeprowadzeniu, na podstawie art. 116 k.p.c., badania stanu majątkowego osoby wnoszącej o zwolnienie od kosztów sądowych, nie można, biorąc dodatkowo pod uwagę stan zdrowia skarżącego, uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych, to stanowi to naruszenie art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji tj. konstytucyjnej zasady równości, bowiem tylko ten, kto jest zdrowy i posiada majątek może dochodzić swych praw przed sądem. Skarżący wskazał także na naruszenie wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji prawa do sądu, jako że apelacja skarżącego nie została, z powodu jego sytuacji majątkowej i i zdrowotnej, merytorycznie rozpoznana, a miała szanse na uwzględnienie. Zdaniem skarżącego, także art. 3935 k.p.c., dopuszczający w takich przypadkach jak skarżącego na odrzucenie kasacji, narusza wskazane powyżej przepisy Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 17 września 2003 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez m.in. dokładne określenie, w jaki sposób treść każdego z zaskarżonych przepisów prowadzi do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności; wskazanie z którym z przytoczonych rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych oraz podanie daty doręczenia postanowienia Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 czerwca 2002 r. (sygn. akt I ACz 548/02).

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie pełnomocnik skarżącego ponownie wskazał na niemożność opłacenia wpisu od apelacji, czego konsekwencją było jej odrzucenie, co uniemożliwiło skarżącemu ostatecznie dochodzenie swych praw przed sądem, co pozostawałoby w sprzeczności z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zaznaczył także, iż wprawdzie na podstawie art. 116 k.p.c. zostało przeprowadzone dochodzenie, jednakże pociągnęło ono za sobą oddalenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, co także naruszyło wskazane powyżej przepisy Konstytucji. Uzasadniając niekonstytucyjność art. 3935 k.p.c. pełnomocnik skarżącego wskazał na jego nieprecyzyjność polegającą na tym, iż nie wskazane zostały w nim warunki, przykładowo takie w jakich znajdował się skarżący, przy których zaistnieniu nie mogłoby dochodzić do odrzucenia kasacji. W swym obecnym kształcie, przepis ten narusza zaś konstytucyjną zasadę równości wobec prawa wyrażoną w art. 2 i 32 Konstytucji oraz zasadę jawnego i sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy i niezależny sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Precyzując rozstrzygnięcia, z których wydaniem skarżący łączy naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych, wskazano na wszystkie wymienione powyżej rozstrzygnięcia sądów orzekających w sprawie, poza postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 17 kwietnia 2003 r. (sygn. akt I ACz 159/03), odrzucającym kasację skarżącego. Podana została także data doręczenia skarżącemu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 czerwca 2002 r. (sygn. akt I ACz 548/02), oddalającego zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 8 maja 2002 r. (sygn. akt I C 297/01), tj. 9 lipca 2003 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Jak wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, legitymacja do wniesienia skargi konstytucyjnej, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, przysługuje tylko takiemu podmiotowi, którego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone poprzez wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność jest kwestionowana. Konsekwencją przyjętej w prawie polskim konstrukcji skargi konstytucyjnej jest zatem ograniczenie zakresu przepisów mogących zostać w tym trybie zweryfikowanych do tych wyłącznie, które stanowiły normatywną podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych. Ponadto, zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) doprecyzowującym przesłanki skargi konstytucyjnej, wystąpienie ze skargą wymaga wcześniejszego wyczerpania drogi prawnej. Z dniem doręczenia rozstrzygnięcia decydującego o jej wyczerpaniu, rozpoczyna bieg trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Przedmiotem niniejszej skargi skarżący uczynił art. 113 § 1, art. 116 i art. 3935 k.p.c. Jako rozstrzygnięcia, z których wydaniem związane jest naruszenie wymienionych w skardze konstytucyjnych praw lub wolności, wskazane zostały: postanowienie Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 8 maja 2002 r. (sygn. akt I C 297/01) odmawiające zwolnienia skarżącego od kosztów wpisu od apelacji; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 czerwca 2002 r. (sygn. akt I ACz 548/02) oddalające zażalenie na powyższe postanowienie; postanowienie Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 21 sierpnia 2002 r. (sygn. akt I C 297/01) odrzucające apelację skarżącego; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 19 lutego 2003 r. (sygn. akt I ACz 159/03) oddalające zażalenie na powyższe postanowienie.

2. Dopuszczalność rozpoznania skargi konstytucyjnej w zakresie art. 113 § 1 k.p.c., określającego przesłanki zwolnienia od kosztów sądowych.

Z pisma procesowego nadesłanego w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego, w którym skarżący wykazuje związek pomiędzy zaskarżonym przepisem a naruszeniem przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych wynika, iż naruszenie to łączone jest z faktem odrzucenia apelacji na skutek nieuiszczenia wpisu. Wskazuje to na konieczność odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 113 § 1 k.p.c., ze względu na fakt, że nie stanowił on normatywnej podstawy postanowienia Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 21 sierpnia 2002 r. (sygn. akt I C 297/01), mocą którego apelacja została odrzucona. U podstawy tego orzeczenia znajduje się art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 16 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.), zgodnie z którym apelacja, od której pomimo wezwania nie została uiszczona należna opłata, podlega odrzuceniu.

Biorąc jednakże pod uwagę, iż ze skargi konstytucyjnej wynika, że naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności, do którego prowadzić ma zastosowanie zaskarżonego przepisu, łączone być może także z odmową zwolnienia od kosztów wpisu od apelacji przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim postanowieniem z 8 maja 2002 r. (sygn. akt I C 297/01), wskazać ponadto należy na niespełnienie także w tym przypadku przesłanek skargi konstytucyjnej.

3. Podkreślenia wymaga fakt, iż niniejsza skargi została wniesiona ze znacznym przekroczeniem ustawowego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Początek biegu terminu w tym przypadku stanowi data doręczenia skarżącemu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 czerwca 2002 r. (sygn. akt I ACz 548/02), jako rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej. Wprawdzie skarżący w piśmie nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego podał, iż zostało ono doręczone 9 lipca 2003 r., jednakże z dołączonych do skargi konstytucyjnej postanowień wynika, iż treść tego rozstrzygnięcia musiał być znana skarżącemu dużo wcześniej. Z uzasadnienia do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 19 lutego 2003 r. (sygn. akt I ACz 159/03), oddalającego zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 21 sierpnia 2002 r. (sygn. akt I C 297/01) odrzucające apelację skarżącego ze względu na nieuiszczenie kosztów sądowych wynika, iż 9 lipca 2002 r. otrzymał on zarządzenie z 5 lipca 2002 r. wzywające do uiszczenia wpisu od apelacji. Nie budzi wątpliwości, iż najpóźniej w tym dniu musiał się dowiedzieć o oddaleniu zażalenia od postanowienia odmawiającego zwolnienia od kosztów sądowych. Ponieważ ze skargą konstytucyjną wystąpiono do Trybunału Konstytucyjnego 23 lipca 2003 r., a więc ze znacznym przekroczeniem trzymiesięcznego terminu do jej wniesienia, uzasadnia to odmowę nadania skardze dalszego biegu.

4. Skarżący nie wykazał związku pomiędzy treścią zaskarżonego przepisu a naruszeniem przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych. Ze skargi konstytucyjnej zdaje się wynikać, iż naruszenie to wiązane jest przede wszystkim z faktem oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, natomiast w piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego wzywające do uzupełnienia braków skargi, naruszenie przysługujących skarżącemu praw wywodzone jest z faktu odrzucenia apelacji. Abstrahując od tego podkreślić należy, że pomimo wezwania wskazanym powyżej zarządzeniem, nie zostało wykazane, iż treść zakwestionowanej regulacji zdeterminowała wydane na jej podstawie rozstrzygnięcia w taki sposób, że doprowadziły one do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnych praw lub wolności. Sam fakt, iż rozstrzygnięcia te zostały wydane na podstawie zaskarżonego przepisu, takiego powiązania nie uzasadnia. Nie wynika z niego bowiem jeszcze, iż do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności doszło „na skutek” wydania rozstrzygnięcia w oparciu o zaskarżony przepis, a więc że źródło tego naruszenia tkwi w niekonstytucyjnej treści zakwestionowanego przepisu. Innymi słowy: skarżący nie wykazał na czym polega niekonstytucyjność zaskarżonego przepisu, łącząc naruszenie praw z samym faktem odmowy zwolnienia od kosztów sądowych, a w dalszej kolejności z odrzuceniem apelacji. W tym kontekście przesłanką odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej jest również fakt nieuzupełnienia tego braku w terminie.

5. Badając spełnienie przesłanek skargi konstytucyjnej w zakresie następnego z zaskarżonych przepisów, tj. art. 116 k.p.c., stwierdzić należy, iż nie stanowił on podstawy żadnego ze wskazanych w piśmie procesowym rozstrzygnięć. Przepis ten umożliwiający sądowi zarządzenie przeprowadzenia dochodzenia, w razie powstania wątpliwości, co do istotnego stanu majątkowego strony domagającej się zwolnienia od kosztów sądowych, z całą pewnością nie był podstawą rozstrzygnięć, których przedmiotem było odrzucenie apelacji ze względu na nieuiszczenie kosztów sądowych. Nie znajduje także uzasadnienia, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, teza, iż przepis ten stanowił normatywną podstawę postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych. Zakwestionowany przepis, dający sądowi kompetencje do podjęcia w toku postępowania określonych czynności dowodowych, nie stanowi normatywnej podstawy rozstrzygnięcia wydanego po przeprowadzeniu tegoż postępowania. Przepis ten wprawdzie został zastosowany w sprawie, w związku z którą wystąpiono ze skargą konstytucyjną, jako że sąd przeprowadził dochodzenie działając na jego podstawie, jednakże rozstrzygnięcie, którego przedmiotem było zwolnienie od kosztów sądowych, nie zostało zdeterminowane treścią tego przepisu.

Ponadto wskazać należy, iż podobnie jak miało to miejsce w przypadku art. 113 § 1 k.p.c., ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego, nie wykazane zostało na czym polega niekonstytucyjność zaskarżonej regulacji. Nie określono też, w jaki sposób treść tego przepisu prowadzi do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności. W nadesłanym piśmie procesowym wskazano tylko, iż na podstawie tego przepisu przeprowadzone zostało dochodzenie, które pociągnęło za sobą oddalenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Naruszenie przysługujących mu praw powiązane zostało zatem z oddaleniem wniosku, a więc bardziej z wynikami tego dochodzenia, nie zaś z samym uprawnieniem sądu do jego przeprowadzenia. W rezultacie nieuzupełnienie braków w wyznaczonym terminie uniemożliwia przekazanie skargi konstytucyjnej w zakresie art. 116 k.p.c. do merytorycznego rozpoznania.

6. W ostatniej kolejności należy rozstrzygnąć, czy zarzut niekonstytucyjności art. 3935 k.p.c., określającego przesłanki odrzucenia kasacji przez sąd II instancji, może stanowić przedmiot niniejszej skargi konstytucyjnej. Przepis powyższy, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, nie stanowił podstawy normatywnej żadnego ze wskazanych jako ostateczne rozstrzygnięć. Postanowienia te dotyczyły albo rozpatrzenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych albo odrzucenia apelacji jako konsekwencji nieuiszczenia tych kosztów. Ponieważ weryfikacja konstytucyjności przepisów w trybie skargi konstytucyjnej uwarunkowana jest uprzednim uzyskaniem orzeczenia, wydanego w oparciu o kwestionowany przepis, przeto niespełnienie tego wymogu przez art. 3935 k.p.c. uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej także w zakresie tej regulacji.

Z tych względów należało orzec jak w sentencji.

2

Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - inne orzeczenia:
dokumentpublikacja
Ts 93/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-02
 
Z.U. 2012 / 1B / 132
Ts 93/11   Postanowienie z dnia 2011-07-04
 
Z.U. 2012 / 1B / 131
Ts 9/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-15
 
Z.U. 2012 / 1B / 107
Ts 9/11   Postanowienie z dnia 2011-04-14
 
Z.U. 2012 / 1B / 106
Ts 85/11   Postanowienie z dnia 2011-12-05
 
Z.U. 2012 / 1B / 130
  • Adres publikacyjny: