63

POSTANOWIENIE

z dnia 4 grudnia 2003 r.

Sygn. akt Ts 120/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ireny Puchajda w sprawie zgodności:

art. 124 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115, poz. 741 ze zm.) z art. 21 ust. 1 oraz art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 4 lipca 2003 r. (data nadania skargi w urzędzie pocztowym) pełnomocnik skarżącej zakwestionował zgodność z Konstytucją RP art. 124 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej: ugn). Zaskarżonemu przepisowi skarżąca zarzuciła naruszenie istoty prawa własności, tj. odjęcia wykonywania przymiotów własności, w szczególności korzystania z tego prawa z wyłączeniem innych osób.

Jako podstawę skargi konstytucyjnej wskazano postępowanie prowadzone - zdaniem skarżącej - na podstawie zaskarżonego przepisu ugn, stanowiącego odpowiednik dawnego art. 35 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. W ramach tego postępowania, wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z 13 listopada 2001 r. (sygn. akt IC 254/01) zasądzono na rzecz skarżącej kwotę pieniężną tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Katowicach. Sąd przyjął, że skarżąca jako właścicielka nieruchomości została ograniczona w możliwości korzystania z niej i swobodnego nią rozporządzania, przez fakt wprowadzenia w teren nieruchomości rur ciepłowniczych. W związku z powyższym Sąd uznał, że skarżącej należy się odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za 10 lat wstecz. Wyrokiem z 25 lipca 2002 r. (sygn. akt I ACa 116/02) Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił powyższe orzeczenie w ten sposób, że powództwo skarżącej oddalił. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazano, że skarżącej nie przysługuje odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, albowiem po stronie pozwanego brak jest przymiotu posiadacza nieruchomości, koniecznego w świetle art. 224 i nast. kodeksu cywilnego, regulujących stosunki między właścicielem a osobą korzystającą z nieruchomości. Postanowieniem z 24 stycznia 2003 r. (sygn. akt V CK 468/02) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania kasacji skarżącej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 sierpnia 2003 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, m.in. przez wskazanie, w jakim zakresie zakwestionowany w skardze konstytucyjnej przepis stanowił podstawę prawną orzeczeń wydanych w sprawie, w związku z którą sformułowano skargę konstytucyjną. W odpowiedzi na powyższe pełnomocnik skarżącej skierował do Trybunału Konstytucyjnego pismo z 3 września 2003 r., w którym wyjaśnił, że zaskarżony przepis ugn jest odpowiednikiem art. 70 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz art. 35 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Zdaniem skarżącej oznacza to, że w systemie prawnym nadal funkcjonuje norma prawna, która w niezmienionym kształcie normatywnym stanowi podstawę ograniczenia prawa własności. Dla potwierdzenia powyższej tezy skarżąca załączyła do pisma wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 maja 2003 r. (sygn. akt II SA/Kr 2119/99), w którym za uzasadnioną uznana została skarga skarżącej na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie. Decyzją tą uchylona została decyzja organu I instancji odmawiająca ustalenia odszkodowania za zajęcie nieruchomości skarżącej i jednocześnie umorzone zostało postępowanie w sprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, albowiem nie spełnia ona przesłanek dopuszczalności występowania z tym środkiem prawnym.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone ma prawo wystąpić ze skargą konstytucyjną, kwestionując w niej przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach, albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Warunkiem dopuszczalności wystąpienia ze skargą konstytucyjną jest więc uczynienie jej przedmiotem przepisów wykazujących specyficzną kwalifikację. Po pierwsze, winny one stanowić podstawę prawną ostatecznego orzeczenia, wydanego w sprawie skarżącego przez sąd lub organ administracji publicznej. Po drugie, przepisy te stanowić winny źródło naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego; ten zaś jest zobligowany do sprecyzowania sposobu takiego naruszenia. Podkreślić należy, iż skarga konstytucyjna w prawie polskim nie może stanowić środka inicjowania tzw. abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności prawa. Warunkiem jej wszczęcia jest bowiem zawsze wykazanie, że zaskarżona regulacja rzeczywiście była zastosowana w indywidualnej sprawie skarżącego, doprowadzając w niej do wydania takiego orzeczenia, które naruszyło przysługujące skarżącemu prawa konstytucyjne. Z powyższym warunkiem koresponduje treść obowiązku nałożonego przez ustawodawcę na skarżącego. Zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, skarżący winien dołączyć do skargi wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie, z podaniem daty jego doręczenia, wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego. Realizacja powyższego obowiązku nie może oczywiście polegać na dołączeniu do skargi jakichkolwiek orzeczeń, których podstawą były zaskarżone unormowania, ale ostatecznego orzeczenia wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, powyższe przesłanki nie zostały w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej spełnione. Przede wszystkim stwierdzić należy, iż skarżąca nie wykazała, aby zaskarżony przepis ugn stanowił podstawę prawną ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie, a spełniającego wymogi określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Jednoznacznie przyjąć bowiem należy, iż art. 124 ugn nie stanowił podstawy prawnej orzeczeń sądowych, wydanych w sprawie roszczeń odszkodowawczych skarżącej z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Świadomość tę miała również skarżąca, skoro w piśmie z 3 września 2003 r. nie podjęła nawet próby wykazania związku między dołączonymi do skargi konstytucyjnej wyrokami sądowymi a zaskarżonym przepisem.

Wymogu zaskarżenia przepisu, będącego podstawą prawną ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji nie wyczerpuje również odwołanie się przez skarżącą do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 maja 2003 r. Należy zauważyć, że orzeczeniem tym uchylona została zaskarżona przez skarżącą decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie. Decyzją tą uchylono z kolei decyzję organu I instancji (Starosty Powiatu Chrzanowskiego) odmawiającą ustalenia odszkodowania za zajęcie nieruchomości, jednocześnie umorzono też postępowanie w sprawie. Uchylenie przez Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygnięcia organu odwoławczego musi skutkować uznaniem, że postępowanie w sprawie skarżącej nie zostało zakończone. W sprawie nie doszło tym samym do wyczerpania przez skarżącą drogi prawnej, taki zaś wymóg stawia art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Tak więc, wystąpienie przez skarżącą ze skargą konstytucyjną na tym etapie postępowania musi być uznane za przedwczesne, a przez to niedopuszczalne.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.

2